بزرگنمايي:

آریا بانو - ایسنا /عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد با تأکید بر اینکه بخش عمده‌ای از سرطان‌ها ریشه در عوامل محیطی و سبک زندگی دارند، با بیان اینکه قرار گرفتن در معرض اشعه‌های مضر، مواد شیمیایی زیان‌آور و عادات نادرست زندگی، از جمله عواملی هستند که می‌توانند زمینه‌ساز این بیماری شوند، افزود: هرچند ویژگی‌های ژنتیکی نیز در بروز سرطان‌های اکتسابی نقش دارند، اما تأثیر آن‌ها در مقایسه با عوامل محیطی کمتر است. با این وجود، تعامل این دو عامل می‌تواند احتمال ابتلا به سرطان را افزایش دهد.
دکتر علیرضا پاسدار خاطرنشان کرد: سرطان‌های ارثی از آن جهت حائز اهمیت‌اند که یک اختلال ژنتیکی می‌تواند نقش تعیین‌کننده‌ای در بروز آن‌ها داشته و از نسلی به نسل دیگر منتقل شود. بااین‌حال، نکته مهم‌تر این است که این اختلالات ژنتیکی نه‌تنها قابل شناسایی و پیش‌بینی‌اند، بلکه امکان پیشگیری از آن‌ها نیز وجود دارد. از این منظر، آگاهی و شناخت دقیق این اختلالات ارثی می‌تواند نقش بسزایی در کاهش میزان ابتلا به سرطان‌های ارثی ایفا کند.
عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد با اشاره به اینکه روش‌های درمانی برای سرطان‌های ارثی و غیرارثی عمدتاً مشابه‌اند، اما رویکردهای پیشگیری از آن‌ها تفاوت دارد، تصریح کرد: در میان انواع سرطان‌های ارثی، سرطان سینه در میان زنان شایع‌ترین نوع محسوب می‌شود. نکته قابل‌توجه این است که سن بروز این بیماری در ایران معمولاً پایین‌تر از میانگین جهانی است، هرچند که این نوع سرطان در نژاد سفید شیوع بیشتری دارد.
وی افزود: سرطان‌های گوارشی و روده بزرگ در کشورهای غربی و میان افراد با نژاد سفید بیشتر مشاهده می‌شود، در حالیکه در ایران سرطان‌های معده و مری، به‌ویژه سرطان مری، شیوع بالایی دارد. این تفاوت‌های جغرافیایی و نژادی نشان می‌دهد که علاوه بر عوامل محیطی، ژنتیک نیز در بروز بسیاری از سرطان‌های اکتسابی نقش مهمی ایفا می‌کند.
وی در پاسخ به این پرسش که چند درصد سرطان‌ها منشأ ارثی دارند، اظهار کرد: آمارهای موجود در این زمینه متفاوت است، اما بر اساس مطالعات مختلف، بین 5 تا 17 درصد از سرطان‌ها ناشی از اختلالات ژنتیکی ارثی هستند. در برخی موارد، شناسایی این اختلالات اهمیت زیادی دارد و نیاز به مشاوره ژنتیک را ضروری می‌سازد.
وی توضیح داد: یکی از نشانه‌های مهم، بروز سرطان در سنین پایین‌تر از حد معمول است. به عنوان مثال، سرطان سینه که معمولاً در سنین بالاتر از 45 تا 50 سال مشاهده می‌شود، اگر در زنان جوان‌تر رخ دهد، می‌تواند هشداری برای بررسی عوامل ارثی باشد، به‌ویژه اگر بیش از دو نفر از بستگان درجه‌یک از سوی مادر یا پدر به این بیماری مبتلا شده باشند.
وی با اشاره به برخی انواع خاص سرطان گفت: در سرطان سینه، نوع سلول‌های سرطانی می‌تواند سرنخ‌هایی برای شناسایی منشأ ژنتیکی آن ارائه دهد. به عنوان مثال، اگر سلول‌های توموری فاقد گیرنده‌های هورمونی باشند، احتمال ارثی بودن بیماری بیشتر مطرح می‌شود. همچنین، بروز سرطان سینه در مردان یا وجود سابقه سرطان تخمدان در خانواده، زنگ خطری برای بررسی‌های ژنتیکی است.
وی تأکید کرد: در صورتی که مجموعه‌ای از این عوامل مشاهده شود، انجام مشاوره ژنتیک توصیه می‌شود. این کار نه‌تنها به کاهش نگرانی‌های بی‌مورد کمک می‌کند، بلکه در صورت تأیید یک اختلال ژنتیکی ارثی، می‌توان با آزمایش‌های دقیق، میزان خطر را مشخص کرده و راهکارهای پیشگیرانه‌ای را به کار گرفت تا احتمال بروز سرطان به حداقل برسد.
پاسدار در خصوص اهمیت ترویج مشاوره‌های ژنتیکی به عنوان یکی از راهکارهای مهم پیشگیری از سرطان‌ها اظهار کرد: نخستین و مهم‌ترین توصیه این است که در صورت وجود هرگونه نگرانی، حتماً مشاوره ژنتیک انجام شود. بسیاری از افراد زمانی که از بیماری‌های ارثی و ژنتیکی صحبت می‌شود، صرفاً به اختلالات مادرزادی فکر می‌کنند، در حالی که علم ژنتیک امروز، که یکی از ارکان پزشکی دقیق یا پزشکی شخصی محسوب می‌شود، به سوی بهره‌گیری از تفاوت‌های ژنتیکی برای تشخیص و درمان‌های هدفمند حرکت کرده است.
وی افزود: در حوزه سرطان، ژنتیک تنها به پیشگیری محدود نمی‌شود، بلکه در تشخیص میزان موفقیت درمان‌ها نیز نقش دارد. به عنوان مثال، برخی آزمایش‌های ژنتیکی می‌توانند نشان دهند که آیا یک فرد نیاز به شیمی‌درمانی دارد یا خیر، زیرا پاسخ به درمان‌ها در افراد مختلف متفاوت است و این همان مفهوم درمان‌های هدفمند در پزشکی مدرن است.
پاسدار تأکید کرد: هر فردی که نسبت به زمینه ژنتیکی بیماری در خانواده خود مشکوک است، به‌ویژه در مواردی که چندین نفر در یک خانواده به یک نوع بیماری مبتلا شده‌اند، شدت بیماری بالا بوده یا سن بروز آن غیرمعمول است، باید مشاوره ژنتیک را جدی بگیرد. همچنین، در مورد بیماری‌های مادرزادی، اختلالات ذهنی و مشکلات ساختاری در خانواده، و به‌ویژه در ازدواج‌هایی که بین بستگان نزدیک انجام می‌شود و سابقه اختلالات ژنتیکی وجود دارد، انجام مشاوره ژنتیک ضروری است.
عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد درخصوص دستاوردهای خود در زمینه بیماریهای ژنتیکی، اظهار کرد: هر جمعیت نیاز دارد که زمینه‌های ژنتیکی خود را بشناسد تا بتوان عوامل موثر در بروز بیماری‌های احتمالی را شناسایی کرد.
وی افزود: یکی از عوامل مهم در سرطان سینه، تراکم بافت پستانی است، که به میزان تراکم غدد شیری در بافت پستان اشاره دارد و می‌تواند یک شاخص مهم در ارزیابی خطر ابتلا به سرطان باشد. در حوزه تشخیص زودهنگام نیز، به‌ویژه در سرطان تخمدان که دسترسی به آن دشوار است، تلاش کردیم با استفاده از آزمایشات ژنتیکی و آزمایش خون، مارکرهای ژنتیکی مرتبط با این بیماری را شناسایی کنیم. نتایج این تحقیق نیز در مجله ساینتیفیک ریپورت منتشر شده است.
به گزارش وبدا، پاسدار در پایان تأکید کرد: در سرطان‌های ارثی، مهم‌ترین چالش، تفکیک سرطان‌های ارثی از سرطان‌های اکتسابی است. اگر بتوانیم اطلاعات پایه‌ای را درباره ساختار ژنتیکی جمعیت خود جمع‌آوری کنیم-کاری که در بسیاری از کشورهای پیشرفته انجام شده-می‌توانیم از این داده‌ها برای توسعه درمان‌های هدفمند بهره ببریم. در این زمینه نیز تحقیقات و اقدامات موثری در حال انجام است.