آریا بانو - همزمان با سرما و کاهش دمای هوا، وزارت بهداشت نسبت به افزایش موارد بیماری‌های تنفسی بویژه آنفلوآنزا در کشور هشدار داده و بر رعایت پروتکل‌های بهداشتی خصوصا در افراد پرخطر تاکید دارد.

مسوولان وزارت بهداشت با استناد به نتایج آخرین رصدهای آزمایشگاهی، از شیوع بالای سویه H1N1 آنفلوانزای فصلی خبر داده و خواستار اجتناب افراد از حضور در مکان‌های شلوغ و همچنین لزوم استفاده از ماسک شده‌اند.
به اذعان وزارت بهداشت، بیماری‌های تنفسی یکی از مهمترین دلایل مرگ و میر و ناتوانی در جهان و ایران هستند؛ بیماری‌های تنفسی ویروسی از جمله مشکلات بهداشتی رایج در سطح جهانی هستند که سالانه میلیون‌ها نفر را در معرض خطر قرار می‌دهند. این بیماری در زمان‌های اوج شیوع ویروس‌ها به ویژه در فصل‌های پاییز و زمستان موجب ابتلای موارد زیاد، بستری شدن میلیون‌ها نفر و مرگ‌های زیادی در جهان می‌شوند.
بیماری‌های حاد تنفسی واگیر، علائم، عوامل خطر و راهبردها و استراتژی‌های پیشگیری مشابهی دارند.
علایم
ویروس‌های تنفسی می‌توانند منجر به عفونت‌های جدی ریه مانند ذات الریه شوند. علائم ویروس‌های تنفسی ممکن است شامل تب، لرز، خستگی، سرفه، آبریزش یا گرفتگی بینی، کاهش اشتها، گلودرد، استفراغ، از دست دادن حس چشایی یا بویایی، سردرد، درد عضلانی یا بدن درد و اسهال باشند.
گروه‌های پرخطر
سالمندان به ویژه سالمندان با بیماری‌های زمینه‌ای، افراد چاق، زنان باردار تا دو هفته پس از زایمان، افراد با بیماری‌های زمینه‌ای مانند بیماری‌های خونی، نارسایی‌های مزمن کلیوی، کبدی، مبتلایان به بیماری‌های قلبی، دیابتی‌ها، کودکان و ... از جمله افراد در معرض خطر این بیماری هستند.
سه عامل مهم انتقال
تماس نزدیک و انتقال از طریق تنفس و یا تماس با سطوح فضاهای سرپوشیده با تهویه نامناسب و شلوغی و تجمع افراد از عوامل انتقال این بیماری‌های تنفسی هستند.
وضعیت آنفلوآنزا و کووید 19
بنابر اعلام وزارت بهداشت، در نیمکره شمالی فعالیت آنفلوانزا در بسیاری از کشورهای اروپایی، آمریکای مرکزی، کارائیب، غرب آفریقا و آفریقای میانی، آفریقای شمالی و آسیا افزایش یافته است. شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد در کشورهای اروپایی فعالیت آنفلوآنزا افزایش یافته است و در هشت کشور اروپایی درصد مثبت شدن آنفلوآانزا بالای 10 درصد است.
آنفلوآنزا یکی از شایع‌ترین بیماری‌های ویروسی تنفسی است که سالانه حدود یک میلیارد مورد ابتلا به آن در جهان گزارش می‌شود. از این تعداد حدود 3 تا 5 میلیون مورد به بیماری شدید تنفسی منجر می‌شود و سالانه 290 هزار تا 650 هزار مرگ به علت بیماری تنفسی رخ می‌دهد.
به اذعان وزارت بهداشت، تا به این لحظه وضعیت جهانی کووید 19 در مقایسه با اوج همه‌گیری بیماری به طور قابل توجهی بهبود یافته است؛ به طوری که سازمان جهانی بهداشت در تاریخ 5 می 2023 مطابق با 15 اردیبهشت سال 1402، خاتمه وضعیت اضطراری بهداشتی با دغدغه بین المللی به علت کووید 19 در جهان را اعلام کرد.
سازمان جهانی بهداشت تاکید کرده است که آمار موارد جدید و مرگ به علت کووید 19 کمتر از میزان واقعی است؛ زیرا بسیاری از کشورها ارسال گزارش کووید 19 را متوقف کرده یا تواتر ارسال آن را تغییر داده‌اند. لذا ضروری است تعداد موارد جدید کووید 19 و مرگ جدید کوید 19 در جهان به علت کاهش تعداد تست‌های انجام شده و تاخیر در گزارش‌دهی با احتیاط تفسیر شود.
در بازه زمانی 16 سپتامبر 2024 تا 13 اکتبر 2024 یعنی از 26 شهریور تا 22 مهر 1403 در مقایسه با بازه زمانی 28 روز قبل از آن باید گفت که تعداد موارد جدید شناسایی شده کووید 19 در جهان 18 درصد افزایش و تعداد موارد جدید مرگ به علت کووید 25.19 درصد کاهش یافته است.
از میان کشورهایی که داده‌های بستری و بستری در ICU را گزارش می‌کنند 9 درصد کاهش بستری جدید و 39 درصد کاهش بستری جدید ICU را گزارش کرده‌اند.
فعالیت ویروس و بیماری کووید 19 در بسیاری از کشورهای اروپایی بعد از پیک ماه جولای یعنی تیر ماه 1403 روند نزولی داشته است. هرچند هنوز در برخی از کشورهای اروپایی فعالیت این ویروس بالا باقی مانده است. در آسیای جنوب شرقی نیز افزایش فعالیت کووید 19 مشاهده می‌شود.
بنابر اعلام وزارت بهداشت، امسال فعالیت RSV (از علل شایع عفونت‌های تنفسی) در اروپا دو هفته زودتر نسبت به سال گذشته شروع شده است و در حال حاضر در اروپا افزایش موارد RSV وجود دارد که برای این مقطع زمانی از سال قابل انتظار است.

همچنین تا 8 دی ماه امسال در جهان حدود 258 هزار تست آنفلوآنزا انجام شده است که 11.98 درصد از این تست‌ها مثبت شدند. همچنین تا این تاریخ برای کووید 19 بیش از 329 هزار تست انجام شده که 15.06 درصد موارد مثبت واقع شده‌اند.
وضعیت ایران
طبق اعلام وزارت بهداشت، وضعیت بیماری‌های تنفسی در ایران مانند سایر کشورها، با شروع فصل سرما، تعداد بیماران آنفلوآنزا به ویژه در میان کودکان، سالمندان و افراد با بیماری‌های زمینه‌ای افزایش می‌یابد. در همین راستا وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی نظام‌هایی برای رصد و مراقبت بیماری‌های تنفسی در کشور دارد. به صورت خلاصه در این نظام‌ها نمونه برخی از بیماران با علائم بیماری‌های تنفسی از نظر آزمایشگاهی برای شناسایی علت عفونت تنفسی مورد بررسی قرار می‌گیرند. معمولا گزارشات دو هفتگی و یا هفتگی در وزارت بهداشت جمع‌بندی می‌شوند.
یافته‌های مربوط به این نظام‌های رصد در هفته منتهی به 30 آذر ماه امسال نشان می‌دهند که بین 21 تا 23 درصد کل موارد عفونت‌های تنفسی جاری آنفلوآنزا هستند. نوع آنفلوآنزا در اغلب موارد از نوع آنفلوآنزای A و از زیر گونه H1N1 است که همان آنفلوآنزای فصلی است.
رصد آنفلوآنزا در دو ماه اخیر نشان دهنده افزایش تدریجی ابتلا و شیوع این بیماری است. میزان شیوع آنفلوآنزا بالای 20 درصد در بین همه عفونت‌های تنفسی در چرخش در جامعه نشان دهنده افزایش آن در این فصل از سال است. البته این نسبت در بین افراد بستری به علت عفونت‌های تنفسی بیشتر است.
این الگو یعنی شیوع بیشتر در این فصل سال با الگوی شیوع آنفلوآنزا پیش از بحران کووید 19 همخوانی زیادی دارد. البته در برخی از استان‌ها فراوانی آنفلوآنزا در بین عفونت‌های تنفسی بیشتر است.
مهمترین توصیه مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت در حال حاضر و با توجه به شیوع بیشتر آنفلوآنزا رعایت آداب تنفسی شامل اجتناب از حضور در مکان‌های پر ازدحام به ویژه برای سالمندان و افراد با بیماری‌های زمینه‌ای است. استفاده از ماسک می‌تواند در مقابل ابتلا محافظت کننده باشد؛ شست و شوی مرتب دست‌ها نیز بسیار توصیه می‌شود. همچنین به افرادی که دارای علائم بیماری‌های تنفسی هستند توصیه می‌شود تا زمان بهبودی با نظر پزشک در منزل استراحت کنند و از حضور در اماکن تجمعی پرهیز کنند.
بعد از آنفلوآنزا، رینوویروس‌ها که عامل سرماخوردگی هستند، دومین عامل مهم عفونت‌های تنفسی است. وزارت بهداشت از طریق شبکه آزمایشگاهی علت بیماری‌های تنفسی را به صورت منظم رصد می‌کند. بر اساس رصد و پایش ویروس‌های در گردش بیماری‌های حاد تنفسی در کشور در آذر ماه سال جاری تعداد 119 نمونه از نظر 21 پاتوژن تنفسی در دانشگاه‌های منتخب علوم پزشکی تهران، ایران، هرمزگان و شهید بهشتی بررسی شده است. نتایج نشان دهنده آن است که ویروس‌های آنفلوآنزا با 21 درصد، رینوویروس‌ها با 11.8 درصد و ویروس کرونا با 6.7 درصد در راس ویروس‌های در گردش هستند.

مهمترین استراتژی‌های پیشگیری و کنترل بیماری‌های تنفسی
اقدامات بهداشتی: شستن مرتب دست‌ها، پوشاندن دهان و بینی هنگام سرفه یا عطسه و ضدعفونی برای کاهش انتقال بیماری.
ماسک‌ها و تجهیزات حفاظتی: استفاده از ماسک در مکان‌های شلوغ و اطمینان از دسترسی پرسنل بهداشتی به تجهیزات حفاظت فردی مناسب.
عادات سالم: تشویق به ورزش، خواب کافی، تغذیه متعادل برای تقویت ایمنی بدن و تشویق افراد به خودداری از حضور در مکان‌های شلوغ در مواقع همه‌گیری.
توصیه‌های بهداشتی مورد تاکید: مراقبت بیشتر از افراد در معرض خطر به ویژه در فصول و زمان‌های شیوع بیشتر بیماری‌های تنفسی مانند روزهای اخیر در اوایل زمستان 1403 و تا حد امکان پرهیز از حضور در مکان‌های متراکم، تاکید بر استفاده از ماسک مخصوصا در فضای بسته و اماکن تجمعی و پرجمعیت به ویژه در افراد پرخطر، رعایت آداب تنفسی و شستن مرتب دست‌ها با آب و صابون، رعایت تهویه مناسب در حد امکان.