آریا بانو - هر چند قانون، الزامات اتوبوس‌های ویژه حمل و نقل دانشجویان و دانش‌آموزان را مشخص کرده است، اما گویی مدیران و مسئولان چندان اهمیتی به سلامت جان این دو قشر قائل نیستند.

بر اساس گزارش‌های منتشره از سال 1376 تاکنون حدود 11 اتوبوس که حامل دانشجویان، دانش‌آموزان، خبرنگاران، ورزشکاران و سربازان بوده بنا به دلایل مختلف دچار حادثه شده و 98 نفر جان خود را از دست داده‌اند.
تنها در مهر 1402 تا هفته سوم بهمن 1403، دست‌کم 13 دانش‌آموز بر اثر تصادف یا واژگونی سرویس مدرسه یا اتوبوس اردو فوت کرده‌‌اند.
از جمله مهمترین این حوادث چنین عنوان شده است:
سقوط اتوبوس دانشجویان شریف
در 26 اسفند 1376 اتوبوس حامل دانشجویان دانشگاه شریف در بین راه سقوط کرد. در پی آن دو نفر از دانشجویان دانشگاه تهران و پنج نفر از دانشجویان دانشگاه صنعتی شریف در مسیر بازگشت از بیست و دومین دوره مسابقات ریاضی که در دانشگاه شهید چمران اهواز برگزار شده بود، کشته شدند. علاوه بر این، دو راننده اتوبوس نیز کشته شدند. مریم میرزاخانی از بازماندگان این اتوبوس بود. در این حادثه هفت نفر از دانشجوی نخبه ریاضی دانشگاه صنعتی شریف شامل رضا صادقی برنده مدال طلای المپیاد جهانی، آرمان بهرامیان، علیرضا سایه بان، علی حیدری، فرید کابلی، مجتبی مهرآبادی و مرتضی رضایی دانشجوی دانشگاه تهران که اغلب از برگزیدگان المپیادهای ملی و بین‌المللی ریاضی بودند، جان باختند.
واژگونی اتوبوس دانشجویان علوم پایه دامغان
در سال 1386 اتوبوس حامل دانشجویان دانشگاه علوم پایه دامغان دانشگاه دامغان، در پی یک تصادف واژگون و تعداد 7 دانشجو که همگی دختر بودند، کشته شدند. دکتر علی حقیقی، سرپرست دانشگاه علوم پایه دامغان در واکنش به این حادثه گفته بود: «اتوبوس حامل دانشجویان برای شرکت تعاونی بود و اتوبوس دانشگاه نبود. کلیه دانشجویان بیمه حوادث بودند. این اردوی دانشجویی درحالی برگزار شد که دانشگاه علوم پایه دامغان نیز همانند بسیاری از دانشگاه‌ها با مشکل کمبود اتوبوس و فرسودگی سیستم حمل و نقل، برای برگزاری اردوی دانشجویی مجبور به اجاره اتوبوس از شرکت‌های تعاونی درون شهری شده بود.»
واژگونی اتوبوس راهیان نور
در مهر ماه سال 1391 در سانحه‌ای که برای یک اتوبوس موسوم به راهیان نور که عازم اردوی مناطق جنگی جنگ ایران و عراق بود 26 دانش‌آموز دختر ساکن استان چهارمحال و بختیاری کشته شدند.
سازمان پزشکی قانونی در این باره اعلام کرده بود: «بر اثر واژگونی یک دستگاه اتوبوس در محور ایذه شهرکرد، 26 نفر از سرنشینان آن کشته و 18 نفر زخمی ‌شدند. مسافران این اتوبوس دانش‌آموزان دختر در مقطع دوم دبیرستان و اهل شهرستان بروجن بودند که در مسیر بازگشت از منطقه راهیان نور دچار حادثه شدند.»
همچنین مدیرکل مدیریت بحران استانداری خوزستان هم گفت: «در این حادثه 26 نفر جان باختند که از این تعداد 22 نفر دانش‌آموز دختر و چهار نفر همراهان آنها بودند.» فرمانده پلیس راه خوزستان علت واژگونی اتوبوس در دهدز را بی‌احتیاطی راننده اعلام کرده بود.
واژگونی اتوبوس دانش‌آموزان در مشهد
در اردیبهشت ماه سال 1395 یک اتوبوس حامل دانش‌آموزان استان چهارمحال و بختیاری در مسیر برگشت از مشهد واژگون شد و دو دانش‌آموز کشته شدند. اتوبوس حامل 44 دانش‌آموز که از سمت مشهد به شهرکرد در حال عزیمت بود واژگون شد. طبق گزارشات؛ اتوبوس حامل این دانش‌آموزان از استان چهارمحال و بختیاری که در مسیر برگشت از مشهد بود واژگون و 2 دانش‌آموز جان خود را از دست دادند و تعدادی مجروح و زخمی ‌هم همراه داشت. این اردو توسط آموزشگاه دخترانه کوثر شهرکرد و با هماهنگی آموزش و پرورش ناحیه یک انجام شده بود و تمامی ‌مقررات اردویی نیز انجام شده بود. اردوی دانش‌آموزان شهرکردی شنبه 28 فروردین ماه از شهرکرد به سمت مشهد انجام شده بود و این حادثه هنگام بازگشت از مشهد به سمت شهرکرد اتفاق افتاد. بهروز امیدی، مدیرکل آموزش و پرورش استان چهارمحال و بختیاری در این خصوص گفته بود: «این اتوبوس حامل 44 نفر از دانش‌آموزان بود که بر اثر خارج شدن اتوبوس از جاده واژگون شد و 2 کشته و 10 مصدوم برجای گذاشت. 10 نفر از این دانش‌آموزان به بیمارستان نهم دی تربت‌حیدریه اعزام شدند.»

حادثه سقوط اتوبوس سربازان پادگان صفر پنج کرمان
در ساعت 1 و 20 دقیقه بامداد چهارشنبه 2 تیر ماه 1395 در محور نیریز به فارس اتفاق افتاد. در این حادثه 14 سرباز و 6 راننده فوت شدند و 60 نفر نیز مصدوم شدند. انحراف از جاده و ناتوانی راننده در کنترل وسیله نقلیه علت این حادثه گزارش شده است. منصور صفری یکی از فارغ‌التحصیلان دانشگاه صنعتی همدان نیز در این سانحه بود که در گذشت.
واژگونی اتوبوس دختران دانش‌آموز هرمزگان
ساعت چهار صبح روز جمعه، 10 شهریور 1396 اتوبوس حامل دختران دانش‌آموز راهنمایی و دبیرستانی در نزدیکی بخش جنت در شهرستان داراب در استان فارس واژگون شد که بر اثر این حادثه 9 نفر کشته و 34 نفر زخمی ‌شدند. مجروحان این حادثه 34 دختر دانش‌آموز بودند که به بیمارستان منتقل شدند حال 13 نفر از آنان وخیم گزارش شده بود. این دانش‌آموزان عضو گروه فرزانگان تشکلات سازمان دانش‌آموزی دوره متوسطه اول و دوم؛ عازم شیراز بودند تا در اردوی قطبی ملی شرکت کنند. در این حادثه خانم مربی سرپرست اردو و کمک ‌راننده اتوبوس نیز جان خود را از دست دادند.
واژگونی اتوبوس دانشگاه علوم تحقیقات تهران
ظهر روز 4 دی ماه 1397 یک دستگاه اتوبوس دانشگاه علوم تحقیقات تهران در حال انتقال دانشجویان بود که بر اثر ترمز بریدن و برخورد شدید با پایه بتنی حاشیه جاده 10 کشته و 28 مصدوم برجای گذاشت.
به گفته دانشجویانی که در این حادثه زنده ماندند؛ اتوبوس نزدیک ایستگاه کتابخانه دانشگاه بعد از عبور از دست‌اندازی سرعتش بالا رفته و عدم کارکرد درست ترمز اتوبوس، دچار این تصادف شدید می‌شود. اتوبوس‌های حمل و نقل دانشجویان بعضا مستهلک هستند و ایمنی درستی ندارند. دانشجوی دیگری هم گفته بود که اتوبوس‌های این دانشگاه همگی مستهلک هستند و تعداد آنها کافی نیست و بیشتر از ظرفیت و حدود 60 تا 70 نفر دانشجو را سوار می‌کنند.
در ابتدا مسوولان دانشگاه علت واژگونی اتوبوس را سکته راننده اعلام کردند که بلافاصله از سوی مسوولان اورژانس تهران و دانشجویان بازمانده از این حادثه رد شد.
واژگونی اتوبوس خبرنگاران محیط ‌زیست
عصر روز چهارشنبه، 2 تیر ماه سال 1400، اتوبوس حامل خبرنگاران که برای تهیه گزارش از وضعیت دریاچه ارومیه به آن منطقه سفر می‌کردند در نزدیکی شهر نقده واژگون شد.
مهشاد کریمی، خبرنگار حوزه محیط‌زیست خبرگزاری ایسنا و ریحانه یاسینی، خبرنگار ایرنا در این سانحه جان باختند. این سانحه چندین مصدوم نیز بر جای گذاشت. سفر خبرنگاران برای بازدید از پروژه‌های احیای دریاچه ارومیه با دعوت ستاد احیای دریاچه ارومیه انجام شده بود. این سانحه با مرگ دو خبرنگار جوان حوزه محیط‌زیست، واکنش‌های فراوانی را در شبکه‌های اجتماعی به ‌ویژه از سوی اهالی رسانه در پی داشته است.
جواد حیدری، خبرنگار گفته بود: «اینقدر این اتوبوس بی‌کیفیت بوده که بچه‌ها شوخی ‌کرد‌ه‌ بودند که نکند ما را آوردند تا بکشند!»

سقوط اتوبوس حامل سربازان به دره
حوالی ساعت ١٢ و 39 دقیقه اول دی ماه 1403 گزارشی مبنی بر سقوط یک دستگاه اتوبوس به داخل دره از مبدا خوزستان به کرمانشاه اعلام شد. محمد زارعی، پلیس راه استان لرستان در مورد این حادثه گفت: «اتوبوس حامل 27 نفر از جمله 25 سرباز نیروی انتظامی ‌و 2 نفر راننده و کمک راننده از اهواز به سمت کرمانشاه در حرکت بود که در نتیجه عدم رعایت سرعت مطمئنه و ناتوانی راننده در کنترل وسیله نقلیه، به سمت چپ منحرف شده و پس از برخورد با گاردریل، به عمق دره سقوط کرد.» در پی این حادثه سازمان وظیفه عمومی‌ طی واکنشی اعلام کرد: «اتوبوس حامل تعدادی از مشمولان خدمت وظیفه عمومی ‌در محور اندیمشک به پلدختر دچار حادثه شد که در پی آن 7 نفر جان باختند.» همچنین طبق گزارش مدیرعامل هلال احمر استان لرستان 17 نفر در این حادثه مصدوم شدند.
بیشتر بخوانید: مرگ 13 دانش‌آموز بر اثر تصادف اتوبوس مدرسه از مهر 1402
واژگونی اتوبوس حامل دانش‌آموزان دختر تیزهوش در کرمان
حوالی ساعت ١٨ و 50 دقیقه روز پنجشنبه 18 بهمن ماه سال 1403 یک دستگاه اتوبوس حامل دانش‌آموزان دختر در مسیر سیرچ-کرمان واژگون شد.
طبق گزارشات اولیه نقص فنی ترمز علت واژگونی اتوبوس حامل دانش‌آموزان مدرسه تیزهوشان فرزانگان اعلام شد. در این حادثه 6 نفر کشته و 35 نفر مصدوم شدند.
واژگونی اتوبوس حامل تیم واترپلوی دختران
ساعت 9 و 30 دقیقه صبح جمعه 19 بهمن ماه سال 1403 در محور دلیجان به اصفهان یک دستگاه اتوبوس حامل اعضای تیم واترپلوی دختران واژگون شد. این اتوبوس شامل 26 نفر بود که 14 نفر از آنها اعضای تیم واترپلو بودند. محسن رضوانی، رییس فدراسیون ورزش‌های آبی در واکنش به این خبر گفت: «طبق پیگیری‌های انجام شده، اتوبوس در مسیر به یک چاله رسیده و از آنجایی که سرعت زیادی داشته، هنگام رد کردن چاله چپ شده است. این حادثه تلفات جانی داشته و باعث آسیب بسیاری از سرنشینان شده است. 2 نفر از سرنشینان اتوبوس بر اثر این حادثه جان خود را از دست داده‌اند.
اعضای تیم واترپلو آذربایجان غربی هم آسیب‌های متفاوتی را متحمل شده‌اند که روند درمان‌شان در حال پیگیری است. یکی از این ورزشکاران از ناحیه سر آسیب دیده که عکسبرداری لازم انجام شده است. مصدومیت یک نفر از ناحیه گردن بود و مابقی هم یا شکستگی دارند یا با مصدومیت‌های دیگری مواجه شده‌اند. در مجموع حال عمومی‌آنها خوب است و روند درمان بدون مشکل حاد و نگران‌کننده پیگیری شد. غیر از دو نفر که به بیمارستان تهران منتقل شدند، مابقی مرخص شدند.»
بی‌توجهی به قوانین و استفاده از اتوبوس فرسوده
چنان که ذکر آن رفت در حوادث واژگونی اتوبوس موضوع خطای راننده و استفاده از اتوبوس فرسوده دو دلیل عمده و جدی است.
بر اساس قوانین حمل‌ونقل جاده‌ای، هر اتوبوسی که برای اردوهای دانش‌آموزی به‌کار گرفته می‌شود، باید از پایانه‌های مسافربری رسمی ‌صورت ‌وضعیت دریافت کند. این سند که شامل اطلاعات راننده، مسیر سفر، و وضعیت ایمنی وسیله نقلیه است، مبنای نظارت پلیس راه در پاسگاه‌ها قرار می‌گیرد. اما بعد از وقوع حادثه مشخص می شود که بی توجهی به قوانین منجر به بروز آن شده است. تا جایی که در حادثه واژگونی اتوبوس مدرسه فرزانگان کرمان اتوبوس حادثه‌دیده مجوزی نداشته است و همین امر باعث شده تا کنترل‌های لازم پیش از سفر بر روی آن انجام نشود .
سردار سید تیمور حسینی، رئیس پلیس راهور فراجا، در این خصوص گفته بود: پاسگاه‌های پلیس راه، صورت‌وضعیت‌ها را ملاک کنترل خود قرار می‌دهند. این اسناد باید مشخص کنند که اتوبوس برای حمل دانش‌آموزان یا دانشجویان به‌کار گرفته شده است. اما در این حادثه، چنین صورت ‌وضعیتی ثبت نشده بود و در نتیجه، این اتوبوس مانند یک وسیله نقلیه عمومی‌ معمولی تلقی شد.
با وجود تکرار حادثه واژگونی اتوبوس که در هیچ کجای دنیا به مانند کشور ما آمار این چنینی ندارد اما هیچ اقدام جامعی از سوی آموزش و پرورش و آموزش عالی صورت نگرفته است. همچنان در مدارس و دانشگاه‌ها اتوبوس‌های قدیمی و فرسوده استفاده می‌شود.