بزرگنمايي:

آریا بانو - از آنجایی که گازگرفتگی یکی از دلایل عمده مرگ و میر مخصوصا در روزهای سرد سال و نوروز است، برای جلوگیری از وقوع این حوادث، باید با علائم این آسیب آشنا شد.

پس از استنشاق گازهای سمی، سم از طریق تنفس به سرعت وارد جریان خون می‌کند و از این طریق، فورا به مراکز عصبی می‌رسد. این امر موجب مسمومیت آنی فرد می‌شود و در صورت عدم درمان به موقع، موجب مرگ او می شود که به آن گازگرفتگی می گویند.
چند مورد از مهم‌ترین گازهای سمی عبارتند از گاز شهری (متان، اتان، پروپان و بوتان)، مونوکسید کربن (CO)،دی‌ اکسید کربن (CO2)، گاز کلر (C1) و سولفید هیدروژن (H2S) هستند که باعث گازگرفتگی ها می شوند.
گاز شهری
نشست گاز شهری، از طریق کاهش درصد اکسیژن هوا، موجب ایجاد مسمومیت در افراد می‌گردد.
گاز شهری دارای بویی زننده است و معمولا فرد با استشمام این بو، متوجه نشست گاز می‌شود و از محیط دور می‌گردد. حوادث ناشی از نشت گاز شهری در صورتی رخ می‌دهند که فرد خواب باشد و متوجه بوی گاز نشود.
علائم و نشانه های گازگرفتگی
علائم و نشانه‌های این نوع گازگرفتگی شامل افزایش تعداد ضربان قلب، افزایش تعداد تنفس (بدون تنگی نفس)، اختلال در تعادل، عدم هماهنگی در انجام فعالیت‌ها، سرگیجه و آشفتگی ذهنی، بیهوشی در مراحل آخر هستند.
توجه داشته باشید که در صورت بروز عوارض کبود اکسیژن، نظیر کبودی لب‌ها و زیرناخن‌ها یا وجود بیماری زمینه‌ای و بیماری‌های قلبی، فورا با نیروهای امدادی تماس بگیرید. سطح هوشیاری، تنفس و نبض مصدوم را کنترل کنید و آماده باشید تا در صورت لزوم CPR را شروع کنید. همچنین به مصدوم مواد خوراکی یا آشامیدنی ندهید.
جلوی نشت گاز را بگیرید
پیش از آنکه به دنبال محل نشست گاز بگردید، همه وسایل گازسوز یا هر نوع شعله دیگری را خاموش کنید. منبع نشت گاز را شناسایی و ورودی گاز به آن را قطع کنید. اگر قطع گاز به صورت فوق ممکن نبود، شیر اصلی گاز را ببندید یا جریان گاز را از فلکه اصلی نزدیک کنتور قطع کنید و اگر شدت نشست گاز بسیار شدید است و جلوگیری از آن از توان شما خارج است، از طریق شماره تلفن 194 با واحد امداد شرکت گاز تماس بگیرید. در صورتی که احتمال آتش سوزی و انفجار وجود دارد یا ساختمان در حال سوختن است، به دنبال محل نشت گاز نگردید.
اگر احتمال آتش‌سوزی و انفجار وجود دارد یا ساختمان در حال سوختن است، به دنبال محل نشت گاز نگردید و سریعا با شماره تلفن 125 با آتش نشانی تماس بگیرید.
هوای محل را تهویه کنید
ابتدا درها و پنجره‌ها را باز کنید تا جریان هوای تازه به محل حادثه برسد، دستمال مرطوبی را جلوی دهان و بینی بگیرید تا خودتان دچار گازگرفتگی نشوید و با یک حوله مرطوب، هوای داخل محیط بسته را به سمت در یا پنجره هدایت کنید تا هوای تازه جایگزین آن شود. البته دقت کنید که برای تهویه هوای اتاق، وسایل برقی مانند پنکه یا هواکش را روشن نکنید.
گاز مونوکسیدکربن چیست؟
این گاز بی‌رنگ و بی‌بو، بر اثر احتراق ناقص نفت و گاز و به طور کلی هر نوع ماده سوختنی دیگر نظیر زغال و چوب، خصوصا در محیط‌های دربسته و فاقد اکسیژن تولید می‌شود و در صورت فقدان تهویه مناسب و عدم مکش صحیح لوله‌های بخاری، شومینه، آبگرمکن و وسائل گازسوز و نفت‌سوز و همچنین در جا کار کردن خودرو در پارکینگ دربسته، به سرعت در فضا پخش می‌شود. مسمومیت با این گاز موجب کاهش اکسیژن‌رسانی به بافت‌های بدن و در موارد شدید، منجر به تشنج و سپس مرگ می‌شود.
مسومیت با گاز دی‌اکسید کربن چه علائمی دارد؟
این گاز بی‌رنگ و بی‌بو، کمی طعم سوزاننده دارد. مقدار کم آن کشنده نیست، ولی وجود این گاز به مقدار زیاد، از آنجا که جای اکسیژن را در هوا می‌گیرد، موجب مسمومیت می‌شود. افزایش و تجمع گاز دی‌اکسید کربن در بدن می‌تواند باعث ضعف عمومی سیستم عصبی مرکزی و مرکز کنترل تنفس گردد و سردرد، گیجی، کما و حتی مرگ را باعث شود.
نشانه های این مسومیت شامل سردرد، ضربان شدید شقیقه‌ها، سرگیجه و آشفتگی ذهنی، وزوز گوش ، تهوع و استفراغ و در مواردی درد شکمی ، ضعف عمومی و گرفتگی عضلات، خواب‌آلودگی شدید و خمیازه کشیدن غیرمعمول ، سوزش چشم و کاهش دید، تعریق زیاد، رنگ پوست مایل به صورتی تیره، کبودی دست، دور لب‌ها و نوک انگشتان، سوزش مجاری تنفسی، تنگی نفس و درد قفسه سینه، افزایش تعداد تنفس و نارسایی تنفسی ـ بیهوشی ناگهانی و در نهایت مرگ.
به دلیل بی‌رنگ و بی‌بو بودن این گاز، هنگام نشست آن در محیط، نشانه‌ای را حس نخواهید کرد و هنگام خواب نیز متوجه علائم ناشی از مسمومیت با این گاز نمی‌شوید تا بیدار شوید و اقدامی انجام دهید؛ لذا باید موارد ایمنی را با دقت ویژه‌ای رعایت کنید.
مسمومیت با دی‌اکسید کربن شامل مسمومیت خفیف مانند انقباض عضلانی،کاهش فعالیت عصبی، برافروخته شدن پوست، فشار خون بالا است همچنین با افزایش شدت مسمومیت علائمی مانند سردرد، احساس ترس و وحشت، سوزش چشم و کاهش دید، ضربان قلب نامنظم، درد قفسه سینه، استفراغ، دل‌درد بی‌حالی، توهم و اختلال در حافظه، تشنج، بیهوشی و در نهایت مرگ است.
در مواجه با فردی که دچار گازگرفتگی شده است فورا مصدوم را از محیط آلوده خارج و به هوای آزاد منتقل کنید، یقه لباس و کمربند مصدوم را شل کنید تا تنفس راحت‌تر انجام شود. در صورت در دسترس بودن، از اکسیژن خالص استفاده کنید. سطح هوشیاری، تنفس و نبض مصدوم را کنترل کنید، اگر فرد بیهوش است و نفس می‌کشد، او را در وضعیت پایدار خوابیده به پهلو قرار دهید و در صورت حساس تر شدن شرایط، حتما با شماره های 115 و 112 تماس بگیرید.