بزرگنمايي:

آریا بانو - ایسنا / در تلاش برای ارتقای امنیت و نظم در محیط‌های عمومی، محمد زوار، پژوهشگر برجسته و مدرس دانشگاه، اختراعی را معرفی کرده است که می‌تواند تحولی بزرگ در سیستم‌های نظارتی ایجاد کند. این اختراع با استفاده از هوش مصنوعی و تحلیل همزمان داده‌های تصویری و صوتی، قادر به شناسایی رفتارهای خشونت‌آمیز و پیش‌بینی وقوع بحران‌ها است. هدف از این اختراع، طراحی سیستمی هوشمند است که با تشخیص حرکات و صداهای خشونت‌آمیز، از وقوع بحران‌های اجتماعی در مکان‌های حساس مانند پایگاه‌های نظامی، فرودگاه‌ها و مراکز خرید جلوگیری کند. این سیستم می‌تواند نقشی مؤثر در ارتقای امنیت عمومی و بهبود زیرساخت‌های فناورانه ایفا کند.
محمد زوار، پژوهشگر و مدرس دانشگاه در حوزه هوش مصنوعی است که هم‌اکنون در معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری مشغول به فعالیت است. وی مسئول گروه پایش و بهبود خدمات در معاونت توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان است. در سال‌های اخیر، علاوه بر تدریس و تألیف کتاب، مقالاتی در کنفرانس‌ها و مجلات معتبر بین‌المللی منتشر کرده و در پروژه‌های تحقیقاتی و صنعتی مشارکت داشته است. زوار باور دارد که راهکارهای نوآورانه می‌توانند نقشی مؤثر در بهبود زیرساخت‌های فناورانه و ارتقای کیفیت زندگی مردم داشته باشند.
محمد زوار در گفت‌وگو با ایسنا، اختراع خود را با عنوان «روش تشخیص و رتبه‌بندی خشونت بر اساس بررسی ویژگی‌های همزمان و غیرهمزمان تصویر و صدا» عنوان کرد و گفت: این اختراع رویکرد علمی برای بهبود سیستم‌های نظارتی ارائه می‌دهد. هدف این اختراع، ایجاد سیستمی است که با تحلیل عمیق داده‌های چندحسی مانند تصویر و صدا، خشونت‌های فردی یا گروهی را شناسایی و شدت آن را ارزیابی کند. این سیستم، پاسخی به نیازهای حیاتی امنیتی در محیط‌های حساس است که می‌تواند نظم عمومی را حفظ کرده و از وقوع بحران‌های اجتماعی یا خرابکاری در محیط ­های کلیدی جلوگیری کند.
وی با بیان اینکه این اختراع با همکاری و مشارکت محمدحسین زوار، متخصص حوزه طراحی سامانه‌های نرم‌افزاری توسعه یافته است، اظهار کرد: وی در طراحی و توسعه بخش‌های نرم‌افزاری این سیستم نقش مؤثری داشته‌ است. همچنین در فرآیند انجام این اختراع، با اساتید و افراد صاحب‌نظر این حوزه مشورت‌های متعددی داشتیم و تلاش کردیم که از دانش و تجربیات آنها بهره‌مند شویم.
مجری طرح ادامه داد: علاوه بر این، پژوهش‌های برجسته جهانی و طرح‌های مطرح در حوزه سیستم‌های نظارت هوشمند و تشخیص خشونت را به‌دقت بررسی کردیم. تعداد زیادی از این پژوهش‌ها و اختراعات، الهام‌بخش ما در شناسایی چالش‌ها و ارائه راه‌حل‌های خلاقانه بودند. این تعاملات و مطالعات گسترده به ما کمک کردند که اختراعی جامع ارائه دهیم که هم‌راستا با استانداردهای بین‌المللی باشد و بتواند نیازهای بومی و امنیتی کشور را نیز پوشش دهد.
زوار با اشاره به جزئیات عملکرد این اختراع، توضیح داد: این سیستم به کمک الگوریتم‌های هوش مصنوعی، داده‌های تصویری و صوتی را به طور همزمان تحلیل می‌کند. عملکرد آن شامل شناسایی حرکات بدن مانند ضربه زدن، هل دادن یا دویدن، تشخیص پرسه‌زدن افراد مشکوک و تحلیل صداهای خشونت‌آمیز است. همچنین، نوع سلاح مورد استفاده شامل سلاح سرد یا گرم را شناسایی می‌­کند و بر اساس این موارد، شدت خشونت طبقه‌بندی می‌شود. به‌طور کلی، این سامانه اطلاعات محیطی را پردازش کرده و در صورت وجود خطر، هشدار مناسب ارائه می‌دهد.
نظارت هوشمند برای ایجاد امنیت
وی در پاسخ به این سؤال که این سامانه از چه طریقی قادر به شناسایی خشونت و یا رفتارهای نابهنجار است؟ گفت: این سامانه از چندین لایه تحلیلی بهره می‌گیرد که شامل مدل‌های یادگیری عمیق برای استخراج ویژگی‌های صوتی و تصویری، الگوریتم‌های پردازش همزمان و غیرهمزمان داده‌ها و الگوریتم‌های انتخاب ویژگی برای کاهش خطاهای مثبت کاذب است. نکته کلیدی این است که این سامانه نه‌تنها حرکات واضح خشونت‌آمیز را شناسایی می‌کند، بلکه می‌تواند رفتارهای مشکوک پیش از وقوع خشونت، مانند پرسه‌زدن یا حرکات غیرعادی افراد در محیط را نیز تحلیل کند.
مجری طرح، هوش مصنوعی را ستون فقرات این اختراع دانست که در تمام مراحل آن حضور دارد و یادآور شد: از تحلیل داده‌های چندوجهی تصویر و صدا گرفته تا ترکیب ویژگی‌های همزمان و غیرهمزمان برای شناسایی رفتارهای انسانی، این سیستم از مدل‌های پیشرفته هوش مصنوعی برای درک الگوهای رفتاری و استخراج اطلاعات کلیدی استفاده می‌کند و با پردازش لایه‌به‌لایه داده‌ها، عمق تحلیل را افزایش می‌دهد. علاوه بر این، از رویکردهای پیشرفته برای کاهش پیچیدگی داده‌ها و تمرکز بر ویژگی‌های مؤثر بهره گرفته شده است، به گونه‌ای که توان پردازشی بهینه شود و در عین حال، دقت سیستم بهبود یابد. این ترکیب از پردازش دقیق داده‌ها و تحلیل رفتاری هوشمند، سامانه‌ای را ایجاد کرده که قادر به شناسایی رفتارهای مشکوک و پیش‌بینی وقوع خشونت در سطوح پیچیده و حساس است.
وی در خصوص داده‌های این سیستم، گفت: مجموعه داده‌های این سیستم از ویدءوهای واقعی و شبیه‌سازی‌شده خشونت در محیط‌های عمومی و صداهای ضبط‌شده از نزاع‌های تن‌به‌تن تهیه شده است. برای نمونه، داده‌های صوتی از منابعی مانند یوتیوب جمع‌آوری شده و با حاشیه‌نویسی دقیق آماده‌سازی شده‌اند. همچنین داده‌های آموزشی شامل رفتارهای طبیعی و غیرطبیعی است که برای کاهش خطاهای مثبت کاذب سیستم به کار رفته‌اند.
زوار، برجسته‌ترین کاربرد این اختراع را در حوزه‌های نظامی و امنیتی دانست و افزود: برای مثال می‌توان از آن در پایگاه‌های نظامی، فرودگاه‌ها، ایستگاه‌های قطار، مراکز خرید و مراکز آموزشی استفاده کرد. همچنین، سازمان‌های حساس مانند سازمان­‌های انتظامی و امنیتی می‌توانند از این سامانه برای شناسایی رفتارهای پرخطر، پیشگیری از خرابکاری و مدیریت بحران استفاده کنند.
وی ادامه داد: این اختراع در مرحله توسعه نهایی قرار دارد و مدل‌های اولیه آن با موفقیت آزمایش شده‌اند. گام‌های بعدی شامل تست‌های گسترده‌تر در محیط‌های واقعی و آماده‌سازی برای تجاری‌سازی است.
این پژوهشگر هوش مصنوعی، این اختراع را شامل بخش‌های سخت‌افزاری مانند دوربین‌های مداربسته مجهز به میکروفون و ماژول‌های پردازشی دانست و ادامه داد: در بخش نرم‌افزاری، از مدل‌های یادگیری عمیق، سیستم‌های تحلیل صوت و تصویر و ابزارهای طبقه‌بندی پیشرفته استفاده شده است. ماژول‌های هشداردهی نیز برای اطلاع‌رسانی سریع به مراکز نظارتی تعبیه شده‌اند.
چالش توسعه سیستم‌های مبتنی بر هوش مصنوعی در کشور
وی یکی از چالش‌های اساسی در توسعه سیستم‌های مبتنی بر هوش مصنوعی در کشور را دسترسی محدود به تجهیزات سخت‌افزاری پیشرفته و داده‌های بومی با کیفیت بالا ذکر کرد و افزود: نبود زیرساخت‌های قدرتمند برای آموزش مدل‌های هوش مصنوعی و محدودیت‌های قانونی در جمع‌آوری داده‌های حساس، موانع دیگری هستند. با این وجود، تمرکز بر توسعه چنین سامانه‌هایی می‌تواند به ارتقای سطح امنیت عمومی و پیشگیری از حوادث ناگوار کمک شایانی کند و نیاز به زیرساخت‌های مدرن در این حوزه را بیش از پیش روشن می‌کند.
زوار خاطر نشان کرد: رهبر معظم انقلاب در سخنانی اشاره فرمودند به لزوم نفوذ به عمق دنیای هوش مصنوعی و ضرورت قرار گرفتن در جمع 10 کشور برتر جهان در این حوزه. ایشان بارها یادآور شدند که علم و فناوری در دنیای امروز از اهمیت بالایی برخوردار است و برای رسیدن به رشد و شکوفایی، باید علم را در صدر برنامه‌ها قرار داد. همانطور که نبی مکرم اسلام (ص) فرمودند: «خیر الدنیا و الاخره مع العلم»، یعنی خیر دنیا و آخرت در گرو رشد علمی است. در دنیای امروز، هوش مصنوعی نه‌تنها یک حوزه فنی است، بلکه به ابزاری کلیدی برای تحول در بسیاری از صنایع و زمینه‌های علمی تبدیل شده است. هوش مصنوعی باید به یک اولویت استراتژیک برای کشور تبدیل شود. این امر نه‌تنها در راستای پیشرفت فناوری و علوم، بلکه برای بهبود وضعیت اقتصادی و اجتماعی نیز حائز اهمیت است. از این‌رو، با استفاده از این فناوری می‌توان به پیشرفت در تمامی عرصه‌های علمی دست یافت.
وی تاکید کرد: از این رو به علاقه‌مندان این حوزه پیشنهاد می‌کنم که با سرمایه‌گذاری بر روی آموزش و پژوهش در این زمینه، خود را به‌طور جدی آماده کنند تا بتوانند در این انقلاب علمی نقش مؤثری ایفا کنند. گام اول در این مسیر، توسعه مهارت‌های برنامه‌نویسی، آشنایی با مفاهیم پایه‌ای یادگیری ماشین و داده‌کاوی و همچنین شناخت چالش‌ها و فرصت‌های موجود در کشور است. پیشرفت در زمینه هوش مصنوعی نه‌تنها به دانش فنی نیاز دارد، بلکه فهم عمیق از نیازهای جامعه و توانایی تلفیق این دانش با نیازهای صنعتی و اجتماعی، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.