آریا بانو - سواد زندگی / تاثیر طلاق بر کودکان روشن است و تقریباً جای شکی باقی نمی گذارد؛ اما رفتار شما و همسرتان قبل و بعد و در جریان طلاق می تواند این اثرات منفی را هم در زمان حال و هم در آینده ی فرزندان تان کاهش دهد.
تاثیر طلاق بر کودکان از نگرانی اصلی زوج هایی است که قصد طلاق دارند. طلاق والدین یکی از استرس زاترین اتفاقات در زندگی کودکان است و فقط مرگ یکی از والدین از لحاظ میزان استرسی که به کودک وارد می کند، بالاتر از طلاق قرار می گیرد.
کودکان و طلاق
در پژوهشی مشخص شد 81 درصد از والدین باور دارند در صورتی که از زندگی زناشویی خود راضی نباشند، لزومی ندارد برای طلاق گرفتن تا رسیدن فرزندان شان به سن خاصی صبر کنند.
تقریباً 40 درصد کودکان قبل از رسیدن به سن 18 سالگی طلاق والدین را تجربه می کنند.
تاثیر طلاق بر کودکان به عواملی از قبیل سن و جنس کودک (نوجوانان و پسران بیشترین آسیب را می بینند)، متغیر های دیگری از قبیل شرایط خانوادگی یا تحصیلی، میزان درگیری کودک در دعوای بین والدین، کیفیت رابطه با خواهر و برادران، خلق و خوی والدین و شدت دعواهای بین والدین قبل و بعد از طلاق قرار دارد.
شکی نیست که تاثیر طلاق بر کودکان جدی است؛ اما رفتار شما و همسرتان قبل و بعد و در جریان طلاق می تواند این اثرات منفی را هم در زمان حال و هم در آینده ی فرزندان تان کاهش دهد.
علائم و نشانه های تاثیر طلاق بر کودکان
هر کودکی به نحو منحصر به فردی به طلاق والدین خود واکنش نشان می دهد؛ اما برخی از نشانه های کلی که انتظار می رود کودکان از خود بروز دهند، اینها هستند:
عصبانیت:
مخالفت با والدین و سرپیچی از دستورات آن ها، عدم همکاری با والدین، گوشه گیری و رفتار های تکانشی
شرم:
حالت هایی از آشفتگی و شرم هنگام بحث در مورد طلاقبا والدین.
اضطراب:
استرس، تنش، خواب آشفته، کابوس.
تغییر در تعامل با همسالان:
کناره گیری از همسالان، افزایش درگیری با همسالان و امتناع از رفتن به خانه ی دوستان صمیمی.
کاهش خود مراقبتی:
شلختگی، به هم ریختن نظم اتاق و عدم رعایت بهداشت فردی.
وابستگی:
وابستگی بیش از حد، چسبیدن به والدین، واپس روی مثل مکیدن انگشت.
مشکلات تحصیلی:
مشکلات مدرسه، کاهش نمرات درسی، عدم تمرکز.
درگیری با والدین:
کم شدن میزان صمیمیت بین کودک و پدر یا مادر، سرزنش و انتقاد از والدین.
دیدگاه متفاوت به زندگی:
نارضایتی از زندگی، احساس طرد شدن، بد بینی نسبت به ازدواج.
کاهش اعتماد به نفس:
احساس بی ارزشی، احساس پوچی یا بی اهمیت بودن.
ناراحتی:
غمگینی، گریه های شدید و دائمی و افسردگی.
در ادامه با اقداماتی که به کاهش آثار طلاق بر کودک کمک می کند اشاره می کنم.
تاثیر طلاق بر فرزندان

1. برای کاهش تاثیر طلاق بر کودکان تان سعی کنید کنترل زندگی تان را در دست داشته باشید
بهترین عاملی که چگونگی سازگاری کودکان را با طلاق می سنجد، نحوه ی واکنش والدین آنها با طلاق است، فرزندتان به دقت شما را زیر نظر می گیرد تا ببیند چگونه روزها، هفته ها و ماه های پیش رو را پشت سر می گذارید.
برای ایجاد سازگاری بهتر، رژیم غذایی مناسبی را انتخاب کنید و برای مقابله با استرس های طلاق ورزش کنید. برای خود گروهی حمایتی تشکیل دهید و در صورتی که به مشاوره نیاز داشتید حتماً این کار را انجام دهید.
هر اندازه بیشتر از خود مراقبت کنید بهتر می توانید از کودک خود نیز مراقبت کنید.
2. درباره تاثیر طلاق بر کودکتان مطالعه و مشاوره داشته باشید
تحقیقات مختلف در مورد نحوه ی کنار آمدن بچه ها با مسئله ی طلاق، نتایج کاملاً متفاوتی را ارائه کرده اند، در نتیجه نمی توان پیش بینی کرد فرزند شما چه طور با این مسئله برخورد خواهد کرد.
نباید این نکته را فراموش کنید که طلاق، از لحاظ عاطفی فرزندتان را تحت تأثیر قرار می دهد. در مورد تأثیرات نامطلوب طلاق مطالعه کنید و از افراد متخصصان در خواست کمک کنید.
3. قبل و بعد از طلاق فرزندتان را در مرکز توجه قرار دهید
نهایت تلاش خود را بکنید تا در مقابل فرزندتان از هرگونه مشاجره بپرهیزید. دعوا و زد و خورد ها یکی از دلایلی است که باعث می شود طلاق نزد کودک، تلخ و نامطلوب جلوه کند.
با خودتان عهد ببندید ـ حتی اگر این عهد یک طرفه باشد ـ که نزد فرزندتان درباره همسرتان بد گویی نکنید، این به این معنی نیست که باید یک چهره ی غیر واقعی از طرف مقابلتان بسازید بلکه به این معنی است که حقایق را ببینید و قضاوت های شخصی را کنار بگذارید، به علاوه از فرزند تان به عنوان رابط برای اینکه گرفتاری های مالی و سایر مشکلاتتان را به گوش همسر قبلی تان برسانید، استفاده نکنید.
سعی کنید متمدن باشید؛ چون شما هرگونه احساسی نسبت به همسر سابقتان داشته باشید بالأخره او پدر یا مادر فرزندتان است.
4. برنامه ریزی کنید تا در یک زمان و مکان مناسب در باره طلاق با کودکانتان صحبت کنید
به محض اینکه تصمیم به جدایی یا طلاق گرفتید برای در جریان قرار دادن کودک، برنامه ریزی کنید، قبل از اینکه خودش از تغییری که قرار است روی دهد بویی ببرد، سعی کنید در مراحل اولیه ی تصمیم گیری، او را نیز در جریان قرار دهید.
با همسرتان درباره ی اینکه چگونه مسئله را مطرح کنید، صحبت کنید، این کار را باید هر دو با هم انجام دهید و همه ی فرزندانتان هم باید هم زمان از این ماجرا آگاهی پیدا کنند.
5. نگرانی های فرزندان تان درباره طلاق را پیش بینی کنید
کمی وقت بگذارید تا نگرانی ها ی فرزند خود را پیش بینی کنید – مهم نیست که این نگرانی ها چه قدر جزئی باشند – به طوری که وقتی تصمیم خود را اعلام کردید، بتوانید برای آن ها جوابی داشته باشید، این امر باعث می شود که به مقدار زیادی از اضطراب کودک کاسته شود.
نگرانی های عمده ای که معمولا کودکان در این باره دارند عبارت است از:
محل زندگی:
از این به بعد (من، مامان، بابا، خواهر و برادر هایم) کجا زندگی می کنیم؟ من دو خانه ی متفاوت و جدا خواهم داشت؟ باید از این خانه برم؟ آیا باید طرف یکی (مامان یا بابا) را بگیرم؟ آیا باید به دادگاه بیام؟ از این به بعد بابا را می بینم؟ می توانم با مامان صحبت کنم؟
خواهر و برادرها:
یا همه ی ما پیش هم زندگی می کنیم؟ آیا بچه های نامادری ام، خواهر و برادرهای من می شوند؟
تعطیلات:
آیا هنگام تعطیلات یا جشن تولدم دوباره با هم خواهیم بود؟ باید به خانه ی چه کسی بروم؟
مدرسه:
آیا باید به مدرسه ی جدیدی بروم؟ چه وقت مدرسه ام را تغییر می دهم؟ کی برگه های امتحانی ام را امضا می کند و بابا در جلسه انجمن اولیا و مربیان شرکت خواهد کرد یا مامان؟ مامان با معلمم در تماس خواهد بود یا بابا؟
مراقبت:
اگر مریض شوم چه کسی از من مراقبت خواهد کرد؟ چه کسی غذا و پوشاک مرا تأمین خواهد کرد؟
فعالیت ها:
آیا می توانم برنامهها و فعالیت های سابقم را ادامه دهم؟ (به کلاس موسیقی بروم، به مدرسه فوتبال بروم) چطور می توانم به تمرینات و کلاس پیانو ادامه دهم؟
همسالان:
آیا باز هم دوستانم را خواهم دید؟ چگونه جواب سؤالات آن ها را بدهم؟ آیا اصلاً آن ها من را می پذیرند؟
والدین:
آیا پدر جدیدی خواهم داشت؟ آیا آن زن با ما زندگی خواهد کرد و مامان من خواهد شد؟
6. ارتباط با پدر بزرگ ها و مادر بزرگ ها تاثیر طلاق بر کودکان را کاهش می دهد.
طی پژوهشی بلند مدت که 25سال به طول انجامید، ثابت شد که حمایت ها و دلگرمی های پدر بزرگ ها و مادر بزرگ ها از عوامل مهمی است که باعث سازگاری بیشتر کودکان، قبل و بعد و در طول طلاق می شود و از اثرات نامطلوب آن می کاهد.
به آن ها اطلاع دهید که چه اتفاقی قرار است روی دهد و بگویید به خاطر فرزندانتان به کمک آن ها نیاز دارید.
7. شرایط قابل پیش بینی تاثیر طلاق بر کودکان را کاهش می دهد.
ایجاد محیطی امن و راحت برای زندگی کودک پس از طلاق، بسیار حائز اهمیت است. جایی که قرار است شما و فرزندتان زندگی کنید، اشیایی را که برای او آشنا و جذاب هستند، قرار دهید. مثلا یک چراغ اتاق خواب یا یک صندلی از خانه قبلی.
در صورتی که فرزندتان قرار است هم در خانه ی شما و هم در خانه ی همسر سابقتان زندگی کند، سعی کنید در هر دو خانه وسایلی که کودک، آن ها را دوست دارد، وجود داشته باشند تا در هر دو محیط احساس راحتی و آرامش کند.
کودکان بزرگتر باید مطمئن شوند که در هر دو خانه برای نگهداری کتاب، انجام تکالیف درسی، ورزش کردن و نگهداری آلات موسیقی و وسایل مورد نیاز خود فضای لازم را دارند.