بزرگنمايي:

آریا بانو - باز هم سرما؛ باز هم چند روز متوالی است که آسمان بسیاری از شهرها و بویژه چند کلانشهر غرقِ دود هستند و هشدارهای هواشناسی هم در سطح قرمز و نارنجی؛ سردرد، سرگیجه، تهوع، سوزش چشم و گلو و ... نقطه مشترک احوالات ساکنان کلانشهرهای غرق در آلودگی‌ست.

روزگذشته مجددا سازمان هواشناسی کشور نسبت به افزایش غلظت آلاینده‌های جوی در تهران و سه کلانشهر دیگر هشدار داد و به کاهش تردد غیرضروری و پرهیز از حرکات ورزشی در فضای باز توصیه کرد.
این سازمان با صدور هشدار آلودگی سطح نارنجی‌رنگ از تشدید پایداری جو، از سه شنبه (27 آذرماه) تا پنجشنبه (29 آذرماه) خبر داد و تاکید کرد که طی این مدت در اصفهان، کرج، تهران و مشهد تشدید انباشت و افزایش غلظت آلاینده‌های جوی و کاهش کیفیت هوا پیش‌بینی می‌شود. به این ترتیب فزایش غلظت آلاینده‌ها و شاخص آلودگی هوا در حد ناسالم برای تمام گروه‌ها، در صورت عدم کنترل منابع آلاینده ثابت و متحرک به‌ویژه در نقاط صنعتی و پرتردد افزایش شاخص آلودگی به حد بسیار ناسالم و آستانه خطرناک انتظار می‌رود.
اما بنابر اعلام مسوولان سازمان هواشناسی، دلیل بالا رفتن شاخص کیفیت هوا در کلانشهرهایی مانند تهران، پایداری شرایط جوی و عدم وزش باد موثر است که همه ساله در همین ایام شاهد آن هستیم.
تاکید مسوولان در روزهای آلوده
در شرایط تکرار این روزهای خاکستری، مسوولان مربوطه اما تاکید دارند که مبتلایان به بیماری‌های قلبی و ریوی، سالمندان و کودکان از فعالیت‌های طولانی یا سنگین خارج از منزل خودداری کنند و افراد دیگر هم فعالیت‌های طولانی یا سنگین خارج از منزل را کاهش دهند؛ اما شاید سوال آن باشد که تبعات بلعیدن این حجم از آلودگی چیست و کِی عوارض خود را نشان می‌دهد؟ و البته مهمتر آنکه، آیا تنها تعطیلی یا غیرحضوری شدن مدارس و دانشگاه‌ها و ادارات، راهکار خروج از آلودگی است؟
خطر بیماری‌های قلبی و مرگ‌های زودرس
دکتر عباس شاهسونی - رییس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت، پیش از این به ایسنا تاکید کرده بود که در این شرایط آلودگی، افزایش قابل توجه بیماری‌های قلبی و عروقی یا ریوی و مرگ زودرس در بیماران قلبی و سالمندان و همچنین افزایش قابل توجه علائم تنفسی در کل جمعیت را شاهد هستیم.
وی همچنین ضمن تاکید بر استفاده بیشتر از مواد غذایی دارای آنتی اکسیدان و میوه و سبزیجات؛ توصیه دارد که در این شرایط آلودگی هوا، افراد مبتلا به بیماری‌های قلبی و ریوی، سالمندان و کودکان از هر گونه فعالیت فیزیکی خارج از منزل اجتناب و افراد دیگر نیز از فعالیت‌های طولانی و سنگین خارج از منزل پرهیز کنند.
او همچنین تاکید دارد که در این شرایط، گروه‌های آسیب‌پذیر از ماسک‌های مناسب و استاندارد مورد تایید وزارت بهداشت استفاده کنند.
بیش از 30000 مرگ منتسب به آلودگی هوا در 1402
از طرف دیگر، براساس آخرین آمار منتشره شده وزارات بهداشت در سال 1402، بالغ بر 30‌هزار و 600 مرگ منتسب به آلودگی هوا در 57 شهر کشور با جمعیت 48 میلیون نفری گزارش شده است.
در همین راستا، شاهسونی با تاکید بر اینکه راهکار مقابله با آلودگی هوا، درمان نیست بلکه باید پیشگیری کرد، به ایسنا گفته بود که «هزینه‌ها و عوارض ناشی از آلودگی هوا به وزارت بهداشت بگونه‌ای است که سالانه 40 تا 50 همت در این خصوص برای درمان بیماران به نظام سلامت تحمیل می‌شود و با توجه به تبعات آن برای سلامتی و افزایش تعداد مراجعات مراکز درمانی، تمام مراکز بهداشتی و درمانی و اورژانس در شرایط آلودگی هوا برای همه گروه‌ها آماده‌باش خدمت رسانی هستند.»
وظایف وزارت بهداشت در شرایط هوای آلوده
رییس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت همچنین در اول هفته جاری با اشاره به هشدارهای سازمان هواشناسی، از پایدار بودن وضعیت هوا و افزایش غلظت آلاینده ها در روزهای دوشنبه، سه شنبه و چهارشنبه هفته جاری در تهران خبر داده و گفته بود که «بر اساس تبصره ماده 3 قانون هوای پاک، وظیفه وزارت بهداشت تشخیص و اعلام شرایط اضطرار است و یکی از پیش نیازهای اعلام شرایط اضطرار، پایداری یا ناپایداری هواست که سازمان هواشناسی این اطلاعات از جمله وضعیت پایداری هوا، وزش و حداقل و حداکثر سرعت باد را به وزارت بهداشت اعلام می کند. دومین پارامتر ما، غلظت آلاینده هاست که بر اساس سنجش ایستگاه ها به دست می آید البته روند بیماران در اورژانس را نیز بررسی می کنیم.»
شاهسونی با بیان اینکه مبنای تصمیم گیری در مورد آلودگی هوا، دستورالعمل «اعمال محدودیت ها و ممنوعیت های زمانی و مکانی شرایط اضطرار» است، گفته است که «در این دستورالعمل مشخص شده که چه اقداماتی باید در شرایط متفاوت از جمله شرایط ناسالم برای گروه های حساس و یا همه گروه ها انجام شود».
وی از دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی به عنوان نماینده وزارت بهداشت در کارگروه اضطرار یاد کرده و گفته که «در شرایط اضطرار دو کار اصلی باید انجام دهیم؛ یکی کنترل منابع انتشار آلودگی و دیگری کاهش مواجهه افراد. دورکاری کارکنان با اولویت گروه های آسیب پذیر، ممنوعیت فروش طرح ترافیک، برخورد با خودروهای دودزا، تعطیلی برخی صنایع و کارگاه ها، مجازی شدن مدارس و دانشگاه ها، لغو مسابقات و فعالیت های ورزشی و اجرای طرح ترافیک از در منازل از مصادیق این محدودیت هاست.»
امسال آسمان تهران چند روز «پاک» بود؟
در مجموع از ابتدای سال جاری تاکنون وبنابر اعلام مسوولان سازمان هواشناسی، میانگین کیفیت هوای تهران پنج روز پاک، 177 روز قابل قبول، 80 روز ناسالم برای گروه‌های حساس و 10 روز ناسالم بوده است. هرچند با توجه به اقدامات انجام شده طی سال‌های اخیر و به اذعان مسوولان، تعداد روزهای با هوای قابل قبول افزایش یافته، اما مطالعات مختلف نشان می‌دهند که هنوز با استانداردهای جهانی فاصله زیادی داریم و شاهد آن هم گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس در اواخر سال 1400 است که نشان داد از بین مواد مختلف قانون هوای پاک و آیین نامه فنی این قانون، 22 ماده یا اصلا اجرا نشده است و یا به شکل ضعیف اجرا شده است، ‌ 17 ماده متوسط و 17 ماده هم به خوبی اجرا شده است؛ گزارشی که برخی معتقدند وزن کیفیت اجرای قانون هوای پاک را ضعیف یا متوسط نشان می‌دهد؛ چراکه برخی از مواد قانونی اصلا اجرایی نشده‌اند.
قانون هوای پاک در گذر 7 سالگی
در همین راستا نیز شاهسونی استفاده از انرژی‌های پاک، سوخت مناسب و توسعه ناوگان حمل و نقل عمومی را مهمترین اقدامات برای کاهش غلظت آلاینده‌های هوا می‌داند و می‌گوید: در کشور ما از سال 96 قانون هوای پاک تصویب شده و دارای 34 ماده و 14 آیین نامه اجرایی است و اگر این قانون به درستی اجرا شود، کمک زیادی به کاهش آلودگی هوا خواهد کرد.
رییس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت بر لزوم تسریع در فرایند اسقاط خودروهای فرسوده نیز تاکید دارد و می‌گوید: تعداد زیادی از خودروها و موتورسیکلت‌هایی که در حال تردد هستند، فرسوده‌اند؛ در مجموع حدود 2.5 میلیون خودرو فرسوده در کشور تردد می‌کنند که باید از رده خارج شوند.
وی معتقد است که در حال حاضر حدود 12 میلیون موتورسیکلت در کشور تردد می‌کنند که 90 درصد آنها فرسوده است. سال گذشته نیز فقط 6 هزار موتورسیکلت به مراکز معاینه فنی مراجعه کرده‌اند و بسیاری از وسایل حمل و نقل عمومی و سنگین هم معاینه فنی ندارند.
بنابراین مشخص است که سازمان‌های مسئول باید اقدامات فوری را در مناطق مستعد آلودگی و همچنین مناطق مستعد تولید گرد و غبار اجرا کنند و حتی بسیاری از اقدامات در این راستا باید از سال‌های گذشته سنگ بنای آن گذاشته می‌شد تا امروز چنین وضعیتی را بویژه در کلانشهرها و شهرهای صنعتی شاهد نباشیم.
البته بر اساس گزارش سازمان بهداشت جهانی، بیش از 90 درصد از مردم دنیا در نقاطی زندگی می‌کنند که آلاینده‌های هوا بالاتر از شاخص‌های این سازمان است و بیش از 8 میلیون مرگ به آلودگی هوا نسبت داده می‌شود و این معضل در حال حاضر از مهمترین خطرات محیط زیستی برای سلامت انسانها در دنیا است.