بزرگنمايي:

آریا بانو - ایسنا /یدالله گودرزی معتقد است، زبان فارسی یک «اَبَرزبان» است و می‌گوید: باید گفت که ابرزبان‌ها ممکن است در برخی شاخصه‌ها پررنگ‌تر و در بعضی کم‌توان‌تر ظاهر شده باشند اما توانسته‌اند قله‌های رفیع ادبی، اندیشه‌ای و هنری را در خود جای دهند و تولیدکننده دانش باشند.
این شاعر، پژوهشگر و مترجم در یادداشتی با عنوان «زبان فارسی یک «اَبَرزبان» است» که در اختیار ایسنا قرار داده نوشته است: «زبان بر اساس نیاز به وجود آمده است و ارتباط بنیادی‌ترین نیاز انسان، به عنوان موجودی هوشمند و اجتماعی بوده است. در واقع ارتباط و گفت‌وگو، مهم‌ترین دلیل وجودی پدیدار شدن زبان است، البته در کنار آن، انتقال احساس و باورها و خواسته‌ها هم در هر زبانی به نوعی وجود داشته است.
گفته می‌شود بیش از هفت‌هزار زبان در جهان وجود داشته که از این شمار، حدود صد زبان گویش‌وران پرتعدادی دارند و می‌توان آن‌ها را زبان‌های پرکاربرد دانست. زبان انگلیسی و زبان ماندارین با بیش از یک میلیارد گویش‌ور در بالای این فهرست جای دارند و از لحاظ کمّی، گویندگان پرشماری دارند.
اما یکی دیگر از مهم‌ترین کاربردهای زبان، انتقال اندیشه و دانش است و همچنین بهره‌گیری از زبان به مثابه ابزار هنر. تنها تعداد اندکی از زبان‌ها توانسته‌اند از دایره نیازهای نخستین فراتر بروند و احتیاجات بشر اندیشمند را مثل نیاز به اجتماع، فرهنگ، تمدن و اندیشه و هنر مطرح کنند.
به عبارت دیگر، برخی از زبان‌ها توانسته‌اند وارد سطوحی دیگر شوند و کارکرد و جایگاهی فرازبانی بیابند. این زبان‌ها وارد سه ساحتِ اندیشه، هنر و دانش شده‌اند و توانسته‌اند نقش تمدن‌ساز بیابند و جایگاه خود را از مجموعه‌ای نشانگانی و واژگانی فراتر ببرند و فرهنگ و مدنیت بیافرینند.
از این چشم‌انداز، بنده زبان‌ها را به دو دسته کلی تقسیم می‌کنم؛ زبان و اَبَرزبان.
زبان، سامانه‌ای از نشانه‌ها، واژه‌ها و دستور خاص خود است که ارتباط و گفت‌وگو را شکل داده و احساس و باورهای یک قوم یا ملت را انتقال می‌دهد.
«ابرزبان» علاوه‌بر این تعریف، وارد فضای فرازبانی شده و دربردارنده اندیشه، دانش و هنر در ساحت فرازمانی و فرامکانی است.
در واقع ویژگی‌های «ابرزبان» را می‌توانیم چنین برشماریم:
1. زبانی که دارای آثار پُرشمارِ ادبی، دانشی و اندیشه‌ای باشد.
2. زبانی که تاثیرگذاری جهانی داشته باشد.
3. تاریخی پربار و تاثیرگذار داشته باشد.
4. زبانی که یک تمدن و فرهنگ را به وجود آورده باشد.
5. ابرزبان، یک زبانِ مادر است، یعنی مجموعه‌ای از خرده‌فرهنگ‌ها، زبان‌ها و آثار را در زیرمجموعه خود دارد.
این توانشِ فرهنگی به دلیل غنای یک زبان و گویشوران آن به دست می‌آید و زبان را به پدیده‌ای جهانی و فرازمانی بدل می‌کند.
زبان فارسی یک زبان هندواروپایی است که در زیرمجموعه‌ زبان‌های ایرانی قرار می‌گیرد. در این خانواده‌ زبانی، زبان‌ها و گویش‌های متعددی وجود دارند که برخی از آنها به‌عنوان زیرمجموعه‌ فارسی تلقی می‌شوند. این زبان‌ها و گویش‌ها شباهت‌های زیادی از نظر ساختار، واژگان و تاریخ دارند. برخی از مهم‌ترین زبان‌ها و گویش‌های مرتبط با زبان فارسی عبارتند از:
1. گویش‌های فارسی (گویش‌های منطقه‌ای فارسی)
فارسی دری: گویشی از فارسی که در افغانستان رایج است و با فارسی معیار ایران شباهت زیادی دارد.
فارسی تاجیکی: گونه‌ای از فارسی که در تاجیکستان صحبت می‌شود و با خط سیریلیک نوشته می‌شود.
فارسی خراسانی: گویشی که در شرق ایران (خراسان بزرگ) رایج است.
علاوه برآن لهجه‌های مناطق مختلف ایران را نیز دربرمی‌گیرد؛ مانند اصفهانی، شیرازی، یزدی، کرمانی و ... که تفاوت‌هایی محلی دارند.
2. زبان‌ها و گویش‌های ایرانی مرتبط با فارسی
این زبان‌ها به فارسی نزدیک هستند اما تفاوت‌های قابل‌توجهی دارند:
لری: در مناطق لرستان و کهگیلویه و بویراحمد.
بختیاری: یکی از گویش‌های زبان لری، رایج در میان عشایر بختیاری.
کردی: زبان‌های کردی شامل گویش‌هایی مانند سورانی، کرمانجی، و کلهری هستند که به فارسی شباهت‌های فراوانی دارند.
بلوچی: زبان مردم بلوچ که در ایران، پاکستان و افغانستان صحبت می‌شود.
مازندرانی (طبری): زبان مردم شمال ایران که واژگان و ساختار آن شباهت‌هایی به فارسی دارد.
گیلکی: زبان مردم گیلان.
تالشی: زبان مردم تالش در شمال غربی ایران.
تاتی: گویشی که در بخش‌هایی از ایران و جمهوری آذربایجان رایج است.
3. گویش‌های تاریخی مرتبط با فارسی
پهلوی (فارسی میانه): زبان رسمی دوران ساسانی که پیش‌زمینه‌ فارسی نو است.
فارسی باستان: زبان هخامنشیان که با خط میخی نوشته می‌شد.
سُغدی و خوارزمی: زبان‌های ایرانی شرقی که تأثیراتی بر فارسی داشته‌اند.
این زبان‌ها و گویش‌ها با زبان فارسی اشتراکاتی در ساختار، ریشه‌های واژگان و تاریخ دارند، اما هر کدام ویژگی‌های خاص خود را نیز دارا هستند. زبان فارسی یک ابرزبان است. نمونه‌های دیگر ابرزبان‌ها، عربی، انگلیسی، آلمانی و فرانسه است.
باید گفت که ابرزبان‌ها ممکن است در برخی شاخصه‌ها پررنگ‌تر و در بعضی کم‌توان‌تر ظاهر شده باشند اما توانسته‌اند قله‌های رفیع ادبی، اندیشه‌ای و هنری را در خود جای دهند و تولیدکننده دانش باشند.
ویژگی‌هایی که زبان فارسی را ابرزبان می‌کند
زبان فارسی ویژگی‌های خاصی دارد که آن را در شمار ابرزبان‌ها قرار می‌دهد. علاوه بر ویژگی‌های بالا می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
1. پیشینه و میراث غنی: زبان فارسی دارای تاریخچه‌ای طولانی است که به بیش از هزار سال پیش بازمی‌گردد. از دوران اشکانیان و ساسانیان گرفته تا دوره‌های مختلف اسلامی، آثار ادبی و علمی فراوانی به این زبان نگاشته شده است. آثار بزرگان ادب فارسی چون فردوسی، حافظ، سعدی و مولانا نه تنها در ایران بلکه در سراسر جهان شناخته شده است.
2. تأثیرگذاری بر زبان‌ها و فرهنگ‌های دیگر: فارسی در طول تاریخ بر زبان‌های مختلف آسیای میانه، قفقاز، هند و برخی کشورهای عربی تاثیر گذاشته است. بسیاری از واژه‌ها و اصطلاحات فارسی به زبان‌های ترکی، اردو، هندی و به زبان عربی به ویژه برخی گویش‌های آن وارد شده است.
3. گستردگیِ جغرافیایی: فارسی به عنوان زبان رسمی در ایران، افغانستان (به عنوان دری) و تاجیکستان (به عنوان تاجیکی) صحبت می‌شود. علاوه بر این، در بسیاری از مناطق دیگر، مانند هندوستان، پاکستان، و آسیای میانه، به عنوان زبان دوم یا زبان فرهنگی مطرح است.
4. زبان علمی و ادبی: فارسی زبان بسیاری از متفکران، دانشمندان، و ادیبان برجسته بوده است. در دوران طلایی اسلام، زبان فارسی زبان غالب در علوم مختلف مانند فلسفه، ریاضیات، پزشکی و شیمی بود. بسیاری از آثار علمی مهم به زبان فارسی نگاشته شده‌اند.
5. غنای واژگانی و زیبایی ادبی: زبان فارسی به خاطر غنای واژگانی، ساختارهای شعری و ادبی خاص خود شناخته شده است. شاعران فارسی‌زبان توانسته‌اند از این زبان برای بیان مفاهیم عمیق فلسفی، عرفانی، اجتماعی و انسانی استفاده کنند.
6. ساده‌ بودن نوشتار و خواندن: الفبای فارسی نسبت به بسیاری از زبان‌های دیگر ساده‌تر است. این زبان اگرچه با حروف الفبای عربی اشتراکاتی دارد ، اما از برخی حروف جدید و دگرگونی‌ها در رسم‌الخط برخوردار است.
7. ویژگی‌های زبان‌شناختی خاص: زبان فارسی ویژگی‌هایی مانند نبود جنسیت در اسم‌ها، نبودنِ حالت‌های دستوری پیچیده، و استفاده گسترده از ساخت‌های دستوری ساده دارد که آن را به زبانی کاربردی و قابل فهم برای مردم تبدیل کرده است.
این ویژگی‌ها باعث می‌شود که زبان فارسی به عنوان یک زبان معتبر جهانی با توانایی‌های فرهنگی، علمی و ادبی ویژه در زمره‌ ابرزبان‌ها قرار گیرد.
زبان فارسی یک زبان مادر است، مجموعه‌ای از زبان‌ها مثل سُغدی، تاتی، پشتو، کردی، مازنی و... در زیرمجموعه‌ این زبان قرار می‌گیرد، بسیاری از دانشمندان از این زبان برخاسته و آثار علمی خود را در عرصه جهانی عرضه کرده‌اند. از نظر ادبی، جایگاه زبان فارسی رتبه‌ای رشک‌انگیز و والا دارد، از ده شاعر برجسته‌ جهان، حداقل پنج تن متعلق به زبان فارسی است. از دیدگاه فرهنگی و تمدنی نیز می‌توان زبان فارسی را به‌عنوان ابرزبان فرهنگی دانست، زیرا به‌عنوان رسانه‌ای برای بیان ارزش‌ها و انتقال دانش جهانی عمل کرده است.
دلایل تأثیرگذاری و نقش ابرزبان فرهنگی زبان فارسی:
1. زبان رسمی و فرهنگی در امپراتوری‌های بزرگ:
در طول دوره‌هایی مانند حکومت‌های ساسانی، صفوی، غزنوی، سلجوقی، و تیموری، فارسی نقش زبان رسمی، ادبی، و دیوانی را در بسیاری از مناطق غرب، مرکز و جنوب آسیا ایفا کرد. زبان فارسی حتی پس از ورود اسلام به عنوان زبان ادبی و فرهنگی دربارها و جوامع مختلف، از هند و آسیای میانه تا عثمانی و قفقاز، باقی ماند.
2. رسانه‌ انتقال دانش و علوم:
در دوره‌ اسلامی، بسیاری از آثار علمی، فلسفی، و ادبی به زبان فارسی نوشته یا ترجمه شد و به کمک آن، دانش میان تمدن‌های مختلف منتقل شد. به عنوان مثال: آثار ابوریحان بیرونی و ابوعلی سینا.
علاوه بر این، فارسی به‌عنوان میانجی میان زبان عربی (زبان علم) و زبان‌های محلی و منطقه‌ای عمل کرده است.
3. ادبیات فارسی و نفوذ فرهنگی:
شاهکارهای ادبی فارسی، از جمله آثار فردوسی، حافظ، سعدی، و مولانا، به فرهنگ‌های مختلف نفوذ کرده و ارزش‌های اخلاقی، عرفانی، و انسانی را منتقل کرده‌اند. زبان فارسی با شعر و ادبیات خود پلی برای درک فرهنگ ایرانی و اسلامی توسط دیگر ملل بوده است.
4. زبان مشترک فرهنگ‌ساز:
در مناطقی مانند هند، آسیای میانه و قفقاز، فارسی زبان مشترک فرهنگ، ادب، و دیوانی بوده است. برای مثال؛ زبان دربار مغولان هند (گورکانیان) فارسی بود و آثار بی شمارِ ادبی، هنری، اجتماعی، پزشکی در این مناطق با الهام از فارسی خلق شدند.
5. پیونددهنده‌ تمدن‌ها:
فارسی نه تنها به انتقال فرهنگ ایرانی کمک کرد، بلکه به‌عنوان پلی میان تمدن‌های ایرانی، اسلامی، و هندی عمل کرد. این زبان در تولید و حفظ هویت فرهنگی مشترک در مناطق مختلف نقش داشت.
6. تأثیر بر دیگر زبان‌ها:
فارسی بر زبان‌های مختلفی تأثیر گذاشته است، از جمله اردو، ترکی عثمانی، پشتو و بسیاری از زبان‌های آسیای میانه. این زبان‌ها از لحاظ واژگان، دستور زبان و ادبیات تحت تأثیر فارسی قرار گرفتند.
زبان فارسی از منظر تاریخی و فرهنگی تأثیرات ژرفی بر جوامع و فرهنگ‌های مختلف گذاشته است. این جایگاه منحصر به فرد آن را به یکی از مهم‌ترین ابزارهای ارتباط و انتقال فرهنگ در تاریخ بشر تبدیل کرده است. در بخش‌های وسیعی از جهان، نقش زبانی فراتر از محدوده جغرافیایی و قومی خود را ایفا کرده است. تا امروز نیز میراث ادبی و فرهنگی آن الهام‌بخش بسیاری از ملت‌ها و فرهنگ‌هاست.
پیشنهادهایی برای گسترش زبان فارسی
زبان فارسی به عنوان یکی از کهن‌ترین زبان‌های دنیا، برای حفظ و تقویت جایگاه خود در دنیای مدرن نیازمند اقدامات و کوشش‌های پرشماری است. برخی از راهکارهای برجسته برای پشتیبانی و گسترش زبان فارسی عبارتند از:
1. توسعه محتوای دیجیتال به زبان فارسی
تولید محتوا در حوزه‌های مختلف علمی، فرهنگی، هنری و آموزشی در فضای دیجیتال و رایاسپهر ضروری است. ایجاد و ساخت وبگاه‌ها، وبلاگ‌ها، نرم‌افزارها و کارافزارهای فارسی با کیفیت بالا می‌تواند به گسترش استفاده از این زبان کمک کند. تقویت ابزارهایی مانند موتورهای جست‌وجوی فارسی و سامانه های ترجمه خودکار می‌تواند استفاده از زبان فارسی را تسهیل کند.
2. آموزش زبان فارسی در داخل و خارج از ایران
توجه به چگونش و کیفیت آموزش زبان فارسی در مدارس و دانشگاه‌ها اهمیت زیادی دارد.
ترویج زبان فارسی در میان ایرانیان خارج از کشور و غیرایرانیانی که علاقه به یادگیری این زبان دارند، می‌تواند به گسترش آن کمک کند. برگزاری دوره‌های آموزشی برخط برای افراد علاقه‌مند در سراسر جهان می‌تواند تأثیرگذار باشد.
3. پاسداشت و نگاهبانی از واژگان و دستور زبان فارسی
مقابله با ورود بی‌رویه واژگان بیگانه و جایگزینی آن‌ها با برابرهای مناسب فارسی ضروری است.
استفاده از ظرفیت فرهنگستان زبان و ادب فارسی برای ابداع واژه‌های جدید و آموزش گسترده این واژه‌ها به جامعه.
4. گسترش مطالعات و پژوهش‌های زبان‌شناسی فارسی
حمایت از پژوهشگران در زمینه زبان‌شناسی فارسی و تخصیص بودجه به مطالعات مرتبط با تاریخچه، گویش‌ها و دستور زبان فارسی. تدوین منابع جامع و مدرن درباره‌ زبان فارسی برای استفاده در آموزش و پژوهش.
5. ترویج فرهنگ مطالعه و کتاب‌خوانی
افزایش سرانه مطالعه به گسترش دانش زبانی و تقویت زبان فارسی کمک می‌کند. حمایت از نویسندگان و ناشران برای انتشار آثار باکیفیت به زبان فارسی ضروری است.
6. استفاده از رسانه‌های مدرن برای ترویج زبان فارسی
تولید محتوای جذاب در رسانه‌های تصویری، شنیداری و شبکه‌های اجتماعی به زبان فارسی.
استفاده از سینما، تلویزیون و موسیقی برای تقویت ارتباط نسل جوان با زبان فارسی. هوشمندی رسانه در نگهبانی از زبان.
7. توجه به گویش‌ها و لهجه‌های مختلف فارسی
مستندسازی و تقویت گویش‌های محلی برای حفظ تنوع زبانی و فرهنگی در ایران اهمیت دارد.
8. تشویق نوآوری در زبان فارسی
استفاده از زبان فارسی در حوزه‌های نوظهور مانند هوشواره (هوش مصنوعی)، فناوری اطلاعات و دانش‌های مدرن می‌تواند زبان فارسی را به‌روز نگه دارد.
9. تقویت همکاری‌های بین‌المللی
برگزاری جشنواره‌ها و رویدادهای بین‌المللی برای معرفی زبان و فرهنگ فارسی.
ترجمه آثار ادبی و علمی فارسی به سایر زبان‌ها برای معرفی گسترده‌تر.
10. ایجاد حس تعلق و مسئولیت‌پذیری نسبت به زبان فارسی
تقویت حس افتخار به زبان فارسی از طریق آموزش و رسانه. تشویق خانواده‌ها به استفاده از زبان فارسی در محیط‌های خانگی و روزمره.
هر کدام از این اقدامات نیازمند برنامه‌ریزی، بودجه‌گذاری و همکاری نهادهای دولتی و غیردولتی، فرهنگی و آموزشی است تا بتوان زبان فارسی را به عنوان گنجینه‌ای ارزشمند حفظ و به نسل‌های آینده منتقل کرد.
راهکارها و نکته‌هایی برای بهبود وضعیت زبان فارسی
1-داشتن نگاه متعادل و به‌روز نسبت به زبان و موضوعات آن. برخی از ادیبان و متعصبان گاه تلاش‌هایی بیهوده درباره برخی کلمات و... به خرج می‌دهند و هنوز هم در قرون گذشته زندگی می‌کنند و دعواهای غیرلازم را برپا می‌کنند و ناخواسته سبب غفلت از وضعیت ناخوشایند زبان فارسی می شوند. دیگر دعوا بر سر کسره و فتحه و ضمه و کلماتی چون: عطر یا تهی و... بیهوده است. زبان یک موجود زنده است که در طول زمان تغییر می کند و کلمات هم ممکن است تغییر کنند. از این رو لازم است کارشناسانی انتخاب شوند که نگاهی متعادل و آگاهانه داشته باشند و از افراط و تفریط بپرهیزند.
2-متاسفانه بسامد ورود واژه‌های بیگانه بسیار بالاست و لازم است فکری به حال آن شود. برخی می‌گویند چرا حساسیت نسبت به واژه‌های انگلیسی است و نسبت به واژه‌های عربی نیست؟ در پاسخ باید گفت که بیش از یک قرن است دیگر واژه‌ای از زبان عربی وارد زبان فارسی نمی‌شود، آنها هم که وارد شده بومی شده‌اند و تلاش برای خارج کردن آنها بیهوده می‌نماید، اما ورود واژه‌های انگلیسی سیل‌وار در حال روی دادن است که باید جلو آن را گرفت.
متأسفانه متوسل‌شدن برخی از نخبگان و کارشناسان به این واژه‌ها به دلیل توهّمِ تأثیرگذاری، وضعیت کنونی را بغرنج‌تر کرده است. به این همه، بی‌عملی و انفعال عجیب دستگاه‌های فرهنگی را باید افزود. انگار نه انگار که وجود دارند و باری مهم بر دوش می‌کشند.
3-توجه به زایش زبانی. زبان عربی به خاطر ذات اشتقاقی که دارد، یکی از پویاترین زبان‌هاست. این زبان حتی کلمات دشوار بیگانه را آسیاب می‌کند و به شکل خود درمی‌آورد. این ظرفیت سبب می‌شود زبان بتواند به سرعت روزآمد شود و بنا به مقتضیات زمانه شکل عوض کند. صاحب‌نظران و استادان و فرهنگستان زبان فارسی باید فکری برای راه‌های زایش زبانی در زبان فارسی کرده و پیشنهادهای خود را ارائه کنند تا زبان پویا بماند و دچار ایستایی و کَم‌زایی نشود.
4-توجه به خط، املا و دستور زبان فارسی، به کار نبردن واژه‌های بیگانه، استفاده از ادبیات فارسی برای گسترش زبان فارسی در داخل و خارج کشور و استفاده از زبان فارسی برای زبان دانش، توجه به زبان فارسی در فضای مجازی و به‌کارگیری زبانی درست و روان در متون اداری و حقوقی از جمله راهکارهایی است که به این منظور پیشنهاد می‌شود.
با وجود قوانین مصوب مجلس درباره زبان فارسی (مثل قانون ممنوعیت به کار گیری اسم‌ها و عنوان‌ها و اصطلاحات بیگانه) به آنها عمل نمی‌شود و قوه قضاییه هم مجازات‌های وضع‌شده برای عمل نکردن به این قوانین را اعمال نمی‌کند.
متاسفانه غفلت از زبان فارسی که غفلت از یک فرهنگ و تاریخ پربار است همچنان ادامه دارد؛ این در حالی است که بسیاری از موضوعاتی که دغدغه دستگاه‌ها و مسئولان است در صورت خدشه و نابودی قابل بازیابی است اما اگر خط و زبان فارسی نابود شود یک فرهنگ و ادبیات و تاریخ نابود شده و دیگر قابل بازیابی نخواهد بود. بایسته است که همه دستگاه‌های فرهنگی با هم‌افزایی درباره حفظ و نگاهبانی زبان فارسی تلاش کنند و با همگرایی بیشتر در این راستا، کاری فراگیر و پیوسته انجام دهند.
5-طراحی سامانه‌ای که همه ویژگی‌های نوشتاری فرهنگستان را در خود جای داده باشد و ترازسازی همه متن‌ها، نامه‌ها، مقالات، اسناد و... طبق دستورالعمل فرهنگستان تنظیم شود.
6-پژوهش درباره ظرفیت‌های زبان فارسی و معرفی آنها و بهره‌گیری از این ظرفیت‌ها معرفی مزیت‌های زبان فارسی که یکی از آنها تعداد حروف است.
برای نمونه یکی از دوستان مترجم طی مقاله‌ای به یکی از فرهنگستان‌های جهان عرب پیشنهاد داده که چهار حرف «گچ پژ» را بپذیرند زیرا آنها در گویش‌های خود از این حروف استفاده می‌کنند. (برای نمونه در لهجه‌های مصری، لبنانی، عراقی حرف «ج»، «گ» خوانده می‌شود.) از طرفی نبود این حروف سبب کاستی‌هایی شده است مثلاً واژه گوگل را عرب‌زبان‌ها سه گونه‌ مختلف می‌نویسند که سبب تشتت و پریشانی شده است: «جوجل»، «قوقل» و «غوغل»
7-سطح‌بندی فرهنگستان و تشکیل گروه‌های جوان و خوش‌ذوق برای واژه‌گزینی فوری و حمایت از آنها و رواج برساخته‌های آنها در فضای مجازی و رایاسپهر.
8-گنجاندن زبان و ادبیات فارسی در دروس حوزه‌های علمیه. در گذشته یکی از تخصص‌های روحانیان تسلط بر زبان و ادبیات فارسی بود که متاسفانه این موضوع پراهمیت به بوته‌ فراموشی سپرده شده است.
9-تعیین یک یا چند نهاد(مانند انجمن حکمت و فلسفه، بنیاد ایرانشناسی) برای به چاپ رساندن یک دوره‌ کامل آثار اندیشه‌ای و حِکمی زبان فارسی از پیش از اسلام تا ابن سینا، سهروردی و تا امروز. این آثار بعضاً به شکل پراکنده چاپ شده‌اند اما به صورت منظم و دوره‌ای نشر نیافته‌اند.
10- راه‌اندازی وبگاه‌ و پایگاهی برای پیشنهادهایی از زبان فارسی ویژه‌ نام شرکت‌ها، فروشگاه‌ها و ویژندها و... . نیز تعیین وبگاهی فراگیر برای پیشنهاد واژه‌های تازه توسط مردم. جالب است که وبگاهی به نام «آبادیس» جایی برای پیشنهاد واژه‌های تازه گذاشته که علاوه بر کار فرهنگی، درآمدزایی هم می‌کند. چنین وبگاه‌هایی را باید فرهنگستان راه‌اندازی کند.
11- بهره‌گیری از واژه‌های بومی و محلی گویش‌های مختلف ایران و ترویج آنها در شکل‌های مختلف برای کالاها، اصطلاحات، زبانزدها و... . برای نمونه واژه‌ «چیباد» از لری برای نام خودرو مناسب است.
12- شوربختانه سطح واژه‌شناسی و املای کلمات در نسل‌های نوآمده ضعیف است. بایسته و ضرور است که در دوره‌های تحصیل دانش‌آموزان به این مقوله، توجه ویژه شود.
13- ویرایش متون فیلمنامه‌ها، راه‌اندازی «سیمرغ پارسی» برای بهترین فیلمنامه‌ای که به فرهنگ و زبان و ادبیات پرداخته است؛ حتی در گستره‌ جهانی.
14- شاعران و نویسندگان بسیاری وجود دارند که جوان و دنبال کار هستند. می‌توان پس از آموزش، از آنها به عنوان راهنما و کارشناس زبان فارسی استفاده کرد.
راهکارهای پاسداشت وترویج زبان و ادب فارسی در رسانه صدا و سیما
1-تشکیل شورای عالی زبان فارسی به منظور تصویب و ابلاغ تصمیمات کلان در سطح سازمان تنظیم آئین‌نامه‌های شورای عالی زبان فارسی در رسانه. سه راهبرد در این راستا اهمیت دارد:
_ نخست، ایجاد گفتمان فرهنگ و زبان فارسی در شبکه و روی آنتن رسانه؛
_ دوم، پخش گفتارها و تذکارها درباره‌ زبان فارسی و استفاده از متون ادبی با رویکردهای نو و پرداخت به گستره‌ زبان فارسی و ایرانِ فرهنگی؛
_ سوم، کمک به معرفی زبان فارسی به عنوان زبان دانش.
2- طراحی و پیاده‌سازی سامانه‌هایی جهت سهولت استفاده از آخرین تصمیمات شورا توسط برنامه‌سازان (سایت و کانال، ربات و نرم‌افزارهای مختلف)، طراحی سامانه آموزش زبان فارسی با توجه به معیارهای رسانه ملی
3- ارتباط و مشارکت با مراکز مربوط به زبان فارسی از جمله فرهنگستان زبان فارسی و بهره‌گیری از تولیدات آنها و تصویب پروژه‌های تحقیقی و پژوهشی زبان و ادبیات فارسی در حوزه رسانه
4- برگزاری آزمون‌های تعیین سطح نویسندگان شبکه‌های دوره‌های آموزشی جهت ارتقاء سطح کیفی نویسندگان متون در برنامه‌ها
5- استفاده از «خبر» به عنوان خط مقدم رواجِ واژه‌های برابرسازی‌شده و نوساخته. خبرِ رسانه مهمترین تاثیر را در رواج واژه‌های تازه دارد. حتی سخت‌ترین واژه‌ها را می‌توان از این طریق رایج کرد؛ مانند واژه‌ پهپاد
6-ارتباط با زبانشناسان و نخبگان برای حفظ و ترویج زبان فارسی، تحلیل و تبیین زبان و لحن برنامه‌های رسانه ملی در هر شبکه به فراخور تعریف ماموریت خود (برخی از رسانه‌های جهان مانند ز.د.اف آلمان با استفاده از زبانشناسان برنامه‌های خود را طراحی می‌کنند.)
7- تشکیل بانک اطلاعات جامع نویسندگان رسانه ملی و تعیین سطوح دسترسی برای برنامه‌سازان. بهره‌گیری از نویسندگان حرفه‌ای که متاسفانه اکنون مغفول شده است.
8-سفارش برنامه‌های کوتاه برای ترویج زبان فارسی به صورت هماهنگ و فراگیر کمک به تولید و ساخت میان‌برنامه در قالب (پی. اس. ای) و برنامه‌های موثر، همچنین آموزش زبان فارسی در رسانه‌های برون‌مرزی
9- افزایش سهم برنامه‌های ادبی در سبد رسانه‌ای مخاطبان داخل و خارج از کشور
10- ایجاد فرایند تشویق وتنبیه برای برنامه‌سازان:
الف- پایه‌گذاری جایزه «فردوسی» ویژه بهترین برنامه‌ها به خاطر رعایت دقیق زبان فارسی
ب- راه اندازی فرایند رصد و پایش گویندگان و برنامه‌سازان برای استخراج خطاها
ج-مقرر کردن تنبیه (از قبیل شرکت در دوره‌های آموزشی، تنبیه مالی، گرفتن برنامه از برنامه‌ساز خاطی و...)
د- تقبیح و سختگیری نسبت به کاربرد واژه‌های بیگانه
ه-سیاستگذاری نظام تشویق‌ها و تنبیه‌ها.