آریا بانو - مهر /فلوشیپ خواب و متخصص بیهوشی گفت: مصرف خودسرانه و بدون مشورت پزشک داروهای خواب آور منجر به اعتیاد دارویی می‌شوند.
زهرا نیک اقبالیان، فلوشیپ خواب و متخصص بیهوشی در گفتگو با خبرنگار مهر در رابطه با انواع بی‌خوابی، کم‌خوابی افراد، عوارض و نوع درمان این بیماری گفت: به طور کلی اختلالات خواب به صورت حاد و مزمن بررسی می‌شوند که گاهی دلیل بی خوابی استرس حاد است که باعث ایجاد اختلال حاد در خواب می‌شود.
وی ادامه داد: درمان بی‌خوابی‌های مشمول استرس با درمان بی خوابی کسی که سالهاست از این اختلال رنج می‌برد و به اختلال خواب مزمن تبدیل شده، تفاوت فاحشی دارد. اگر اختلال خواب که به صورت حاد پیش آمده درمان نشود به اختلال خواب مزمن تبدیل خواهد شد؛ به همین خاطر در بحث اختلال حاد یک مداخله‌ای باید صورت گیرد تا از مزمن شدن آن جلوگیری شود.

درمان کم‌خوابی یا بی‌خوابی
نیک اقبالیان اذعان کرد: برای درمان فردی که دچار کم‌خوابی است نمی‌توان تمام شرایط محیطی، تمام استرس‌های پیرامون فرد را بررسی و رفع کرد؛ اما با جلسات مشاوره، علل ایجاد اختلال در خواب پیدا شده و با توجه به این علل درمان شروع می‌شود. برای مثال اگر فردی شخصیت مضطربی داشته باشد، با یک استرس ناشی از امتحان یا کنکور دچار اختلال خواب شده و در این صورت پزشک از طریق دارو سعی می‌کند تا اضطراب فرد را کاهش داده و اختلال خوابش درمان شود.
وی افزود: از مهمترین درمان‌ها برای اختلال خواب و بی‌خوابی اصلاح بهداشت خواب است؛ یعنی فرد اصول بهداشت خواب را نمی‌داند و رعایت نمی‌کند، بنابراین در هنگام خواب از گوشی استفاده کرده و همین امر به مرور او را دچار اختلال خواب می‌کند.
فلوشیپ خواب و متخصص بیهوشی مطرح کرد: یکی دیگر از روش‌های درمانی اصلاح شناختی رفتاری است که با نام سی‌بی‌تی‌آی نیز شناخته شده است که از طریق مشاوره با فرد صحبت شده و نکاتی برای رعایت بهداشت خواب، شناخت عوامل مستعد کننده اختلال در خواب و الزامات قبل از خواب برای فرد تجویز خواهد شد. برای برطرف کردن اختلال خواب، ابتدا با درمان سی‌بی‌تی‌آی پیش رفته و اگر نتیجه‌ای حاصل نشد با روش دارویی درمان مجدد آغاز می‌شود.
عوارض بی‌خوابی و کم‌خوابی افراد
نیک اقبالیان بیان کرد: افرادی که دچار اختلال خواب می‌شوند مشکلاتی اعم از برهم‌خوردگی نظم زندگی، روتین خواب، ایجاد استرس نخوابیدن، کمبود انرژی هنگام بیدار شدن و در طول روز، کاهش توجه و تمرکز، ایجاد شخصیت اضطرابی و بروز افسردگی را برای افراد ایجاد خواهد کرد.

استرس روی کیفیت خواب تأثیر می‌گذارد
وی در ادامه گفت: استرس 100 درصد روی کیفیت خواب تأثیر دارد، زمانی که استرس زیاد باشد به صورت قطعی مانع خواب فرد خواهد شد.
فلوشیپ خواب و متخصص بیهوشی ادامه داد: اگر روزهایی را با استرس سپری کنید، هنگام خواب با افکار آزاردهنده‌ای روبه‌رو می‌شوید که قابل‌کنترل نیستند و همین امر باعث بی‌خوابی می‌شود. حتی اگر به خواب بروید، ممکن است دچار خواب‌های آشفته، بیدار شدن‌های مکرر و کاهش کیفیت خواب شوید. تحریک امواج مغزی ناشی از استرس نیز می‌تواند بر کیفیت خواب تأثیر منفی بگذارد.
وی همچنین توصیه کرد: در صورت اختلال خواب ناشی از استرس، حتماً مشاوره انجام شود و از مصرف خودسرانه داروها، حتی ملاتونین ، پرهیز گردد. با اینکه ملاتونین کم‌ضرر محسوب می‌شود، اما تنها در ترکیب با سایر داروها و برای افراد خاص تجویز می‌شود و نباید بدون مشورت پزشک مصرف شود.
عوارض مصرف خودسرانه داروهای اختلال خواب
نیک اقبالیان اظهار داشت: یکی از داروهای رایجی که افراد به‌صورت خودسرانه مصرف می‌کنند، بنزودیازپین‌ها ازجمله لورازپام ، آلپرازولام و کلردیازپوکساید هستند. این داروها در طولانی‌مدت منجر به ایجاد مقاومت دارویی می‌شوند به این معنا که پس از دو ماه، دوز مصرفی در گذشته دیگر تأثیر لازم را نگذاشته و فرد نیاز به افزایش دوز پیدا می‌کند.
وی افزود: برخی افراد، به توصیه دیگران، مصرف این داروها را آغاز کرده‌اند و اکنون به دوزهای بالایی وابسته شده‌اند که نیاز به ترک دارند. این داروها علائم استرس را کنترل می‌کنند اما آن را درمان نمی‌کنند و نمی‌توانند جایگزین روش‌های درمانی دیگر شوند. مصرف طولانی‌مدت بنزودیازپین‌ها عوارضی همچون خواب‌آلودگی، خستگی، کاهش تمرکز و حتی فراموشی دارد.
فلوشیپ خواب و متخصص بیهوشی تصریح کرد: داروی دیگری که برخی افراد برای رفع بی‌خوابی مصرف می‌کنند، زولپیدم است. این دارو فرد را به‌سرعت به خواب می‌برد، اما زمانی که علت بی‌خوابی برطرف نشود، تنها یک درمان موقتی محسوب می‌شود و فرد به‌مرور نیاز به افزایش دوز پیدا می‌کند. مصرف طولانی‌مدت زولپیدم وابستگی شدیدی ایجاد می‌کند و در برخی موارد، افراد مجبور به بستری‌شدن برای ترک آن می‌شوند.
وی بیان کرد: برخی افراد که شب‌ها خواب کافی ندارند، برای افزایش انرژی روزانه به داروهایی مانند ریتالین و مودافینیل روی می‌آورند. این داروها تنها زمانی تجویز می‌شوند که اطمینان حاصل شود فرد خواب شبانه کافی دارد و هیچ مشکل زمینه‌ای، مانند آپنه خواب یا خروپف شدید، وجود ندارد. مصرف خودسرانه ریتالین باعث وابستگی شده و پس از مدتی، دیگر تأثیر اولیه خود را نخواهد داشت. همچنین مصرف این داروها در ساعات عصر، بی‌خوابی شبانه را تشدید می‌کند.
تفاوت خواب درمانی و هیپنوتیزم
نیک اقبالیان در ادامه گفت: در حوزه اختلالات خواب، برخی بیماران با مشکلاتی همچون پاراسومنیا (راه رفتن یا صحبت‌کردن در خواب)، وقفه‌های تنفسی و خروپف مواجه‌اند. این مشکلات توسط متخصصان بررسی و درمان می‌شوند. برخلاف تصور عموم، خواب‌درمانی با هیپنوتیزم متفاوت است به گونه‌ای که فرد در روش هیپنوتیزم، بیمار را وارد فاز خاصی بین هوشیاری و خواب می‌کند تا بتواند به ناخودآگاه فرد دسترسی پیدا کند.
درمان خروپف هنگام خواب
فلوشیپ خواب و متخصص بیهوشی خاطر نشان کرد: درمان خروپف نیز تنها محدود به جراحی نیست. در مواردی که خروپف ناشی از اضافه‌وزن باشد، کاهش وزن می‌تواند به کاهش آن کمک کند. همچنین تغییر وضعیت خواب (مثلاً خوابیدن به پهلو) و استفاده از وسایل مخصوص دهانی که توسط دندان‌پزشک تجویز می‌شوند، می‌تواند در کاهش خروپف مؤثر باشد. در موارد شدیدتر که همراه با افت اکسیژن خون و وقفه‌های تنفسی شبانه است، درمان استاندارد استفاده از دستگاه‌های سی‌پپ یا بای‌پپ است که با اعمال فشار، مانع از مسدود شدن راه‌های هوایی می‌شود. روش درمانی مناسب برای هر فرد، بر اساس شدت اختلال خواب و نتایج تست خواب تعیین می‌شود.