آریا بانو - تحلیلگر و پژوهشگر اعتیاد به خبرآنلاین می‌گوید: گزارش‌های بین‌المللی نشان می‌دهد که تولید مواد روانگردان در کشورهایی مثل افغانستان و عراق بیشتر شده و با گران شدن مخدری مثل تریاک در نوسانات قیمت دلار، این مواد می‌تواند با قیمت پایین‌تر از مخدرهای فعلی وارد بازار ایران شده و مورد مصرف معتادان قرار بگیرد.

با نوسانات قیمت ارز قیمت اغلب اجناس و کالاها نیز دچار چالش می‌شوند، درواقع گرانی و تورم ناشی از افزایش قیمت دلار هم منجر به افزایش قیمت بسیاری از کالاها و محصولات می‌شود و هم می‌تواند باعث شود عرضه کالاها با کیفیت پایین‌تر صورت بگیرد. موادمخدر نیز یکی از آن چیزهایی است که جهش قیمت ارز بر افزایش آن تاثیرگذار است و تبعات و پیامدهای متعددی را بر مصرف کنندگان موادمخدر تحمیل می‌کند.
سعید صفاتیان، تحلیلگر و پژوهشگر اعتیاد، در گفتگو با خبرنگار گروه جامعه خبرآنلاین، تبعات و پیامدهای افزایش قیمت ارز بر موادمخدر را تشریح کرده است.
او با اشاره به اینکه افزایش قیمت ارز طی روزهای اخیر در قیمت گذاری و افزایش موادمخدر و به ویژه تریاک موثر بوده می‌گوید: متاسفانه قیمت موادمخدر و مخصوصا تریاک خیلی متغیر شده است و آنطور که بیماران معتاد به ما می‌گویند، تریاک در طول یک ماه گذشته، با افزایش قیمت 15 تا 20 درصدی همراه بوده است.
این پژوهشگر اعتیاد ادامه می‌دهد: گزارش‌های بین‌المللی نشان می‌دهد که تولید مواد روانگردان در کشورهایی مثل افغانستان و عراق بیشتر شده و با گران شدن مخدری مثل تریاک در نوسانات قیمت دلار، این مواد می‌تواند با قیمت پایین‌تر از مخدرهای فعلی وارد بازار ایران شده و مورد مصرف معتادان قرار بگیرد.
مشروح این گفت‌وگو را اینجا بخوانید:

آیا افزایش قیمت ارز در قیمت موادمخدر هم تاثیرگذار است؟
بله؛ افزایش قیمت ارز طی روزهای اخیر در قیمت گذاری و افزایش موادمخدر و به ویژه تریاک موثر بوده است. قیمت حشیش، گل، هروئین، تریاک و سایر موادمخدر با بالا رفتن قیمت دلار گران‌تر شده است. افزایش قیمت موادمخدری مثل تریاک در کشور، زنگ خطری برای مسئولان حوزه مبارزه با موادمخدر است.
گران شدن موادمخدر، ممکن است منجر به کاهش مصرف مواد و یا ترک شود؟
تجربه خود من در 30 سال گذشته این است که گران شدن قیمت موادمخدر به این معنا نیست که مصرف کننده موادمخدر، مصرف خود را کنار بگذارد. در زمان گران شدن موادمخدر، مصرف کننده موادمخدر به فرم دیگری از مصرف روی می‌آورد؛ یعنی اگر مصرف تریاکش کشیدنی بوده، به سمت مصرف خوراکی تریاک می‌رود؛ چون با مصرف میزان کمتری از تریاک به نشئگی می‌رسد ولی این گونه مصرف عوارض بیشتری برای مصرف کننده تریاک دارد و همچنین درمان او را خیلی سخت‌تر می‌کند؛ ضمن اینکه آمار مرگ و میر معتادان هم بخاطر افزایش ناخالصی موادمخدر افزایش پیدا می‌کند. 
از طرف دیگر افزایش قیمت مخدری مثل تریاک به تغییر الگوی مصرف او منجر می‌شود و مصرف کنندگان تریاک با گران شدن آن به سمت روان‌گردان‌هایی مثل شیشه می‌روند و خب این مواد عوارض خیلی بیشتری را برای فرد مصرف کننده ایجاد می‌کنند. گزارش‌های بین‌المللی نشان می‌دهد که تولید مواد روانگردان در کشورهایی مثل افغانستان و عراق بیشتر شده و با گران شدن مخدری مثل تریاک در نوسانات قیمت دلار، این مواد می‌تواند با قیمت پایین‌تر از مخدرهای فعلی وارد بازار ایران شده و مورد مصرف معتادان قرار بگیرد.
از قیمت فعلی موادمخدر و به ویژه تریاک اطلاعی دارید؟
متاسفانه قیمت موادمخدر و مخصوصا تریاک خیلی متغیر شده است و آنطور که بیماران معتاد به ما می‌گویند، تریاک در طول یک ماه گذشته، با افزایش قیمت 15 تا 20 درصدی همراه بوده است.
نقش تحریم‌ها در قیمت گذاری موادمخدر چیست و آیا درست است که می‌گویند وجود تحریم قیمت مواد را کاهش می‌دهد؟
خیر اصلا درست نیست؛ حداقل طی این سالها اینگونه نبوده است؛ علت ثابت ماندن یا کاهش قیمت موادمخدر در سالهایی که شروع تحریم ایران (اواخر دهه 80) محسوب می‌شود، این بود که در وهله اول میزان کشت و تولید مخدرها در افغانستان افزایش پیدا کرده بود، بعد هم حجم ورود موادمخدر به کشور ما زیاد شد و خب وقتی که عرضه زیاد شود، قیمت هم پایین می‌آید. 

در حال حاضر وضعیت ورود موادمخدر به کشور را چطور است؟
ما هم اکنون روی حوزه موادمخدر کنترل داریم و هر سال درصدی از موادمخدری که به کشور وارد می‌شود را کشف می‌کنیم و رقم کشفیات اعداد متغیری مثل 600 تن، 800 تن، 1000 تن و ... را شامل می‌شود اما این به معنی موفق بودن دولت، ستاد مبارزه با موادمخدر یا پلیس بوده نیست؛ چون وقتی تولید بالا می‌رود، بالتبع مواد بیشتری وارد کشور می‌شود و وقتی مواد بیشتری وارد شود، میزان کشفیات و دستگیری‌ها در حوزه مبارزه با موادمخدر هم بیشتر می‌شود؛ زمانی افزایش کشفیات موادمخدر ارزشمند است که با افزایش آن تولید موادمخدر هم کاهش پیدا کرده باشد.
درست است که از زمان حضور طالبان در افغانستان تولید موادمخدر کاهش پیدا کرده است اما ما همچنان موادمخدر خیلی زیادی داخل انبارهای کشور افغانستان داریم و الان آن مواد است که وارد بازار می‌شود و به دلیل اینکه خود تولیدکنندگان افغان درآمدزایی ندارند در خود افغانستان هم کشاورزها دچار مشکل هستند؛ ضمن اینکه گزارش‌های زیادی به سازمان ملل می‌رسد که خود طالبان هم در حوزه موادمخدر ورود دارند. به نظر من طالبان طی 2 تا 3 سال آینده دیگر نمی‌تواند بحث موادمخدر را کنترل کند؛ چون در افغانستان 200 هزار نفر درگیر کشت و قاچاق موادمخدر هستند و این‌ها بالاخره باید هزینه‌های زندگی خود را به دست بیاورند و الان خیلی تحت فشار هستند.
اگر تولید کنندگان افغانستانی بتوانند دوباره نفوذ پیدا کنند و به تولید موادمخدر برگردند، متاسفانه باز هم با افزایش ورود موادمخدر به ایران مواجه خواهیم بود.
قیمت هر کیلو تریاک هم‌اکنون در کشور چقدر است؟
قیمت تریاک در نقاط مختلف کشور متغیر است و در حال حاضر از 200 تا 300 میلیون تومان در هر کیلو معامله می‌شود و در واقع بستگی دارد که در کجای ایران عرضه شود. خریداران موادمخدر و مخصوصا تریاک 3 دسته هستند؛ یکی آن‌هایی که به طور روزانه و مثلا به طور گرمی موادمخدر مصرفی را خرید می‌کنند و طبعا هزینه‌های مصرف این معتادان خیلی بالاست. چون گِرم گِرم مواد می‌خرند. دسته دوم معتادانی هستند که موادمخدر مصرفی خود را برای یک هفته خرید می‌کنند و هزینه مواد برای این‌ها کمی ارزانتر می‌شود؛ چون بیشتر از یک گرم خرید می‌کنند. دسته سوم مصرف کنندگان موادمخدر کسانی هستند که وضع مالی خوبی دارند، مصرف کننده سنگین هستند و به طور کیلویی مواد می‌خرند و خب این‌ها با قیمت خیلی پایین‌تری مواد را خرید می‌کنند.
چرا تعداد خرده فروشان موادمخدر زیاد است؟
سود اصلی فروش موادمخدر در خرده فروشی است؛ یک قاچاقچی عمده موادمخدر که به فرض 50 یا 100 کیلو تریاک را از زاهدان به تهران می‌آورد و یکجا می‌فروشد، سود ثابتی دارد اما کسی که این حجم از مواد را ریز کرده و خرده و گِرم گِرم می‌فروشد سود اصلی را او می‌برد. از این رو تعداد خرده فروشان موادمخدر که در طرح‌های مختلف دستگیر می‌شوند زیاد است و بر اساس گزارش سازمان ملل به ازای هر 10 مصرف کننده موادمخدر ما یک فروشنده مواد داریم.

آماری از تعداد فعلی معتادان و فروشندگان موادمخدر کشور وجود دارد؟
به نظرم در حال حاضر 3 تا 4 میلیون معتاد در کشور داریم و خب بر اساس اطلاعات فوق می‌توان گفت که 300 هزار نفر هم فروشنده موادمخدر داریم. البته دستگیری این خرده فروشان هم زیاد است اما خب فایده‌ای ندارد چون این افراد هیچگاه نیم کیلو مواد را در جیب خود نمی‌گذارند و در خیابان راه بروند و معمولا با حجم کمی از مواد مثل 5 یا 10 گرم دستگیر می‌شوند و خب مجازاتشان آنقدر سخت نیست که ادامه ندهند. 
ببینید من گزارشاتی که هم اکنون با عناوینی که مثلا می‌گویند ما اعتیاد را کنترل کردیم، از افزایش اعتیاد زنان جلوگیری کردیم، پیشگیری کردیم و ... را قبول ندارم.
ستاد مبارزه با موادمخدر تا به حال و به ویژه در حوزه پیشگیری ضعیف عمل کرده است. البته این نکته را بگویم که فقط ایران نیست که طی این سالها در پیشگیری از اعتیاد ضعیف کرده باشد. کشورهایی هستند که هزینه‌های سنگینی را برای مبارزه با صرف کرده اما موفقیت چندانی نداشته‌اند. وقتی به گزارشات سازمان ملل نگاه کنیم می‌بینیم که در طول 2 تا 3 سال اخیر تعداد مصرف کنندگان موادمخدر بالا رفته است و این به دلیل ضعف در برنامه‌های مرتبط با پیشگیری است و اهمیتی به مسئله پیشگیری نمی‌دهند.
وظیفه مسئولان حوزه مبارزه با موادمخدر در ماجرای تغییر الگوی مصرف معتادان چیست؟
ستاد مبارزه با موادمخدر باید برای تغییر الگوی مصرف معتادان و مصرف کنندگان موادمخدر برنامه ریزی کند و مسئله مهم گرایش مصرف کنندگان از مخدرها به مصرف روانگردان‌ها را بررسی و مدیریت کند. اعتیاد مصرف کنندگان به مخدرها نسبت به روانگردان‌ها، قابلیت درمان بهتر و عوارض کمتری دارند؛ ما برای مخدرها داروی جایگزین داریم و می‌توان اعتیاد افراد به مخدرها را با دارو تحت کنترل نگه داشت ولی برای روانگردان‌ها اینطور نیست. 
اگر یک جوان 20 ساله از مصرف تریاک به شیشه یا هر نوع روانگردان دیگری روی بیاورد، به راحتی قابل درمان نیست و درمان فرد معتاد به روانگردان روند طولانی و پرهزینه‌ای را برای او، خانواده‌اش و دولت به دنبال خواهد داشت و امکان بازگشت مجدد فرد به اعتیاد هم در این شرایط خیلی زیاد است.