آریا بانو - واکسن گارداسیل در داروخانه‌های بیماران خاص و فعالیت دلالان در بازار سیاه، باعث فروش واکسن‌های مشکوک با قیمت‌های نجومی شده و احتمال تقلبی بودن آن‌ها، تهدیدی جدی برای سلامت مردم است.

در روزهای اخیر، یکی از موضوعات جنجالی حوزه سلامت، واکسن گارداسیل و فعالیت دلال‌ها در حاشیه داروخانه‌های بیماران خاص بوده است. واکسن گارداسیل که برای پیشگیری از سرطان دهانه رحم و برخی دیگر از بیماری‌های مرتبط با ویروس HPV استفاده می‌شود، به‌دلیل محدودیت عرضه در بازار رسمی، در لیست داروهای پرتقاضا قرار گرفته است. اما آنچه این موضوع را نگران‌کننده‌تر می‌کند، ظهور بازار سیاه در اطراف داروخانه‌ها و خطر عرضه واکسن‌های تقلبی است.
بازدید از داروخانه‌های بیماران خاص، صحنه‌هایی از ازدحام جمعیت و نگرانی مردم را نشان می‌دهد. افراد مختلف، از مادرانی که برای دختران نوجوان خود به دنبال واکسن هستند تا جوانانی که دغدغه سلامت خود را دارند، ساعت‌ها در صف منتظر می‌مانند.
واکسیناسیون یکی از اصلی‌ترین ابزارهای پیشگیری از بیماری‌ها است، برخی واکسن‌ها، به‌ویژه واکسن گارداسیل، نگرانی‌های بسیاری را برای مردم و متخصصان به وجود آورده است. واکسن گارداسیل که برای پیشگیری از ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) و بیماری‌هایی مانند سرطان دهانه رحم کاربرد دارد.
مشاهدات میدانی نشان می‌دهد که این واکسن در اطراف داروخانه‌های بیماران خاص با قیمت‌هایی نجومی و بدون تضمین اصالت عرضه می‌شود.
بازار سیاه در حاشیه داروخانه‌ها
در حاشیه داروخانه‌های بزرگ، افرادی که ظاهراً از مشتریان عادی نیستند، به مراجعان نزدیک شده و خرید واکسن گارداسیل را پیشنهاد می‌دهند. قیمت واکسن در داروخانه‌های رسمی حدود 2 میلیون تومان است، اما این افراد واکسن را با قیمت‌هایی از 5 تا 7 میلیون تومان عرضه می‌کنند. برخی از این افراد ادعا می‌کنند که واکسن‌ها وارداتی و اصل هستند، اما هیچ ضمانتی برای اصالت آن‌ها وجود ندارد.

صف‌های طولانی، اما داروی کمیاب
بازدید میدانی از یکی از داروخانه‌های بیماران خاص در تهران، حاکی از ازدحام جمعیت برای خرید واکسن گارداسیل است. مراجعان، اغلب جوانان و خانواده‌ها، ساعت‌ها در صف منتظر می‌مانند به امید اینکه بتوانند واکسن را با قیمت مصوب و از منبعی معتبر خریداری کنند. یکی از مراجعان که دختری 27 ساله است، می‌گوید: چند روز است که به اینجا می‌آیم، اما هر بار می‌گویند که موجودی تمام شده. درحالی‌که بیرون داروخانه، افرادی واکسن را به چند برابر قیمت پیشنهاد می‌دهند.

فعالیت دلال‌ها در سایه کمبود واکسن
در مقابل درِ داروخانه‌ها، دلال‌ها به‌طور غیررسمی مشغول به فعالیت هستند. این افراد واکسن گارداسیل را با قیمت‌هایی بسیار بالاتر از نرخ مصوب وزارت بهداشت، به متقاضیان می‌فروشند. قیمت واکسن در داروخانه‌های رسمی واکسن 9 ظرفیتی 6 میلیون 950 هزار تومان است، واکسن 4 ظرفیتی با قیمت 2 میلیون 900 هزار تومان به فروش می‌رسد، اما در بازار سیاه، این رقم گاهی تا 6 میلیون تومان هم افزایش می‌یابد.
یکی از مراجعان که حاضر به خرید واکسن از بازار سیاه نشده، می‌گوید: این دلال‌ها با اصرار می‌گویند واکسن‌ها اصل و وارداتی هستند، اما من به کیفیت و اصالت آنها شک دارم. نمی‌توانم ریسک کنم و سلامتی‌ام را به خطر بیندازم.

احتمال وجود واکسن‌های تقلبی
پزشکان و متخصصان هشدار می‌دهند که در بازارهای غیررسمی، احتمال فروش واکسن‌های تقلبی بسیار بالاست. واکسن گارداسیل یکی از داروهایی است که به‌دلیل تقاضای بالا، هدف سودجویان قرار گرفته است. استفاده از واکسن‌های تقلبی نه‌تنها اثربخشی ندارد، بلکه ممکن است عوارض جدی برای افراد ایجاد کند. تنها راه مطمئن، تهیه واکسن از مراکز معتبر مانند داروخانه‌های بیماران خاص است.

خرید واکسن گارداسیل از بازار سیاه، نه‌تنها به اقتصاد خانواده‌ها آسیب می‌زند، بلکه خطرات جدی سلامتی را نیز به‌دنبال دارد. مردم باید به هشدارهای متخصصان توجه کرده و از خرید واکسن‌های مشکوک خودداری کنند. در این میان، وظیفه مسئولان است که با برنامه‌ریزی بهتر، واردات و توزیع واکسن را به‌نحوی مدیریت کنند که هیچ فردی مجبور نشود به منابع غیررسمی روی آورد.

در فضای مجازی و مطب‌ها هم شاهد فروش و تزریق واکسن گارداسیل هستیم که با قیمتهای نجومی عرضه می‌شود و افراد به دلیل عدم آگاهی کافی به سرعت فریب تبلیغات را می‌خورند و مبلغ‌های نجومی را به بازار سیاه پرداخت می‌کنند.

هشدار درباره واکسن‌های تقلبی
متخصصان بارها درباره خطرات استفاده از واکسن‌های تقلبی هشدار داده‌اند. واکسن تقلبی ممکن است هیچ اثربخشی نداشته باشد و حتی حاوی مواد مضر باشد که عوارض جبران‌ناپذیری ایجاد کند.
به همین جهت با رسول نظری فرد داروساز و مسئول داروخانه بیماری‌های خاص در به گفتگو پرداختیم تا جزئیات پخش و فروش این دارو را از داروخانه تا بازار سیاه شرح دهد.
نظری فرد می‌گوید: متأسفانه مقابل تمام داروخانه‌های مرجع، مثل هلال احمر یا داروخانه‌های 29 فروردین و 13 آبان، دلال‌ها تجمع می‌کنند. این افراد یا داروهای تقلبی به بیماران می‌فروشند یا داروهای بیماران را با قیمت پایین می‌خرند و در بازار آزاد به قیمت‌های نجومی عرضه می‌کنند. ما شکایت رسمی هم کرده‌ایم، اما به دلیل نبود مدارک کافی، اغلب تبرئه می‌شوند. حتی کارت ویزیت به‌عنوان دارو فروش دارند، ولی قوانین فعلی امکان برخورد جدی با آن‌ها را فراهم نمی‌کند.
وی ادامه می‌دهد: متأسفانه در مقابل تمام داروخانه‌های مرجع تهران مانند داروخانه‌های هلال احمر، 29 فروردین و 13 آبان، گروه‌هایی از افراد ایستاده‌اند که بیماران را به خرید دارو از بازار سیاه ترغیب می‌کنند. این افراد یا داروهای تقلبی می‌فروشند یا داروهای بیماران را با قیمت پایین خریداری کرده و با چندین برابر قیمت در بازار آزاد عرضه می‌کنند. برخی بیماران به دلیل مشکلات مالی یا اعتیاد، داروهای خود را به این افراد می‌فروشند که این خود معضل بزرگی است.
به گفته نظری فرد: من به تمام ارگان‌های مربوطه مراجعه کرده و حتی شکایات رسمی به دادگستری ارائه داده‌ام. اما متأسفانه با این استدلال که مدارک کافی برای برخورد قانونی وجود ندارد، این افراد تبرئه شده‌اند. این در حالی است که برخی از این دلالان حتی کارت ویزیت با عنوان «دارو فروش» دارند که مصداق بارز دخالت غیرقانونی در امور پزشکی است. این موضوع نیازمند عزمی فراتر از وزارت بهداشت است و باید نهادهایی مانند ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز و سیستم‌های نظارتی وارد عمل شوند.

اما راهکار چیست؟
به گفته وی؛ بهترین راهکار این است که داروها، به‌ویژه واکسن‌ها، صرفاً در داروخانه‌ها و تحت نظارت داروسازان عرضه شوند. در بسیاری از کشورهای دنیا، داروسازان آموزش‌های لازم برای تزریق واکسن را دیده‌اند و بیمار می‌تواند واکسن خود را مستقیماً در داروخانه تزریق کند. ما نیز می‌توانیم از این روش استفاده کنیم تا سوءاستفاده‌ها به حداقل برسد.
نظری فرد ادامه می‌دهد: متأسفانه واکسن‌هایی مانند واکسن گارداسیل که برای پیشگیری از بیماری‌های مرتبط با ویروس اچ‌پی‌وی استفاده می‌شود، به دلیل اختلاف قیمت شدید بین داروخانه‌ها و بازار آزاد، به بازار سیاه کشیده می‌شوند. قیمت این واکسن در داروخانه حدود 6.7 میلیون تومان است اما در بازار آزاد تا 15 یا 16 میلیون تومان نیز به فروش می‌رسد. این اختلاف قیمت موجب سودجویی برخی افراد شده و باعث شده است که واکسن‌ها به جای مراکز مجاز، در مطب‌ها و حتی آرایشگاه‌ها فروخته شوند.
اقدامات لازم برای جلوگیری از قاچاق واکسن چیست؟
به گفته وی؛ باید مراکزی مشخص شوند که مجوز عرضه واکسن را داشته باشند و به طور مستقیم واکسن را به بیماران تزریق کنند. حتی می‌توان در داروخانه‌ها مکان‌هایی برای تزریق واکسن توسط پرستاران در نظر گرفت تا از خروج غیرقانونی واکسن از داروخانه جلوگیری شود. شرکت‌های واردکننده نیز باید شفافیت بیشتری در توزیع واکسن داشته باشند تا بیماران بدانند که واکسن‌ها از چه مسیرهایی تأمین می‌شوند.
نظری فرد می‌گوید: پیشگیری همیشه کم‌هزینه‌تر از درمان است. سرطان دهانه رحم که در بسیاری از موارد ناشی از ویروس اچ‌پی‌وی است، می‌تواند با واکسیناسیون گسترده کاهش یابد. بیش از 98 درصد موارد این سرطان ناشی از عفونت اچ‌پی‌وی است. اگر بتوانیم واکسیناسیون را به‌درستی انجام دهیم، می‌توانیم میزان شیوع این بیماری را کاهش داده و هزینه‌های درمانی تحمیلی به کشور را کم کنیم.
این داروساز می‌گوید: این واکسن برای پیشگیری از عفونت اچ‌پی‌وی طراحی شده و نباید برای بیماران مبتلا استفاده شود. بهترین زمان تزریق آن قبل از شروع فعالیت جنسی، معمولاً در سنین نوجوانی است. در برخی کشورها واکسن تا سن 43 یا 44 سالگی نیز تزریق می‌شود، اما بیشترین تأثیر آن در افراد زیر 20 سال است.

همچنین محمد احسانی کیا کارشناس اقتصاد بهداشت در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری مهر می‌گوید: یکی از مهم‌ترین چالش‌های واکسیناسیون گارداسیل در ایران، بحث هزینه‌اثربخشی آن است. در شرایطی که کشور با محدودیت‌های بودجه‌ای روبه‌روست، باید بررسی شود که آیا هزینه‌های سنگین واردات و اجرای واکسیناسیون همگانی می‌تواند تأثیر متناسبی بر کاهش نرخ سرطان دهانه رحم داشته باشد یا خیر. مطالعات نشان داده‌اند که در ایران، نرخ شیوع HPV و سرطان دهانه رحم نسبت به بسیاری از کشورهای دیگر، به‌ویژه در منطقه خاورمیانه، پایین‌تر است. بر اساس آمار، ایران یکی از کمترین نرخ‌های شیوع این ویروس را دارد.
راهکارهای جایگزین و اولویت‌بندی در سلامت
وی ادامه می‌دهد: واکسن گارداسیل، اگرچه از نظر بالینی تأثیرگذار است، اما برای اجرای همگانی آن در کشور، باید تمامی جوانب، از جمله هزینه‌اثربخشی، شیوع واقعی بیماری، پذیرش اجتماعی، و منابع محدود مالی کشور، مورد توجه قرار گیرد. به نظر می‌رسد در شرایط فعلی، روش‌های غربالگری و مداخلات درمانی ساده‌تر، گزینه‌های بهتری برای کنترل HPV و کاهش نرخ سرطان دهانه رحم در ایران باشند.
به گزارش مهر؛ بازار سیاه دارو، به ویژه واکسن‌ها، یک معضل جدی است که نیاز به نظارت قوی‌تر و تغییر در سیستم توزیع دارو دارد. راهکارهایی مانند عرضه مستقیم واکسن در داروخانه‌ها و الزام به تزریق در مراکز مجاز، می‌تواند از سوءاستفاده‌های مالی و قاچاق دارو جلوگیری کند. همچنین واردات منظم و شفاف واکسن‌های مورد نیاز کشور باید در اولویت قرار گیرد تا هم از بیماری‌های پرهزینه پیشگیری شود و هم سودجویی‌های غیرقانونی کاهش یابد.