آریا بانو - در فصل آنفولانزا هستیم و این بیماری هر سال هزاران نفر را به کام مرگ می‌کشد. چگونه این کار را می‌کند و چه کسانی در معرض خطر مرگ هستند؟ این مقاله به این پرسش پاسخ داده است.

هر سال در فصل آنفولانزا تعداد زیادی از افراد به این بیماری مبتلا می‌شوند. اکثر آنها از این بیماری بهبود می‌یابند، اما هزاران نفر سالانه بر اثر آنفولانزای فصلی جان خود را از دست می‌دهند. در یک دهه گذشته، بین 21,000 تا 51,000 مرگ ناشی از آنفولانزا در هر فصل در آمریکا گزارش شده است. البته به جز سال 2020-2021 که فعالیت آنفولانزا به طور غیرمعمولی کم بود.
برخی گروه‌ها بیشتر احتمال دارد که به عفونت‌های شدید آنفولانزا، که می‌تواند به مرگ منجر شود، مبتلا شوند: کودکان زیر 5 سال، بزرگسالان 65 ساله و بالاتر، افرادی با شرایط بهداشتی مزمن و زنان باردار.
اما مردم چگونه واقعاً بر اثر آنفولانزا جان خود را از دست می‌دهند؟
دکتر آکیو ایواساکی، استاد ایمونوبیولوژی و زیست‌شناسی مولکولی، سلولی و توسعه‌ای در دانشگاه ییل و محقق مؤسسه پزشکی هاوارد هیوز می‌گوید: «روش‌های زیادی وجود دارد که افراد می‌توانند بر اثر آنفولانزا جان خود را از دست بدهند. ویروس‌های آنفولانزا می‌توانند آسیب‌های جدی به طیف وسیعی از اندام‌ها و سیستم‌ها در سراسر بدن، از جمله ریه‌ها، قلب، مغز و سیستم ایمنی وارد کنند. »
این عوارض تهدیدکننده زندگی شامل ذات‌الریه است که کیسه‌های هوایی ریه‌ها را ملتهب کرده و می‌تواند باعث پر شدن آنها از عفونت شود. ویروس‌های آنفولانزا می‌توانند به طور مستقیم به ریه‌ها حمله کنند و باعث چیزی به نام ذات‌الریه ویروسی شوند. علاوه بر این، ویروس‌ها با آسیب رساندن به سلول‌هایی که پوشش مجاری تنفسی را تشکیل می‌دهند، می‌توانند دروازه‌ای برای رشد بیش از حد باکتری‌ها در بدن باز کنند، که منجر به التهاب و احتمالاً ذات‌الریه باکتریایی می‌شود.

ایواساکی می‌گوید: «این باکتری‌ها معمولاً در مجرای تنفسی فوقانی افراد بدون ایجاد هیچ بیماری‌ای زندگی می‌کنند.» پس از ابتلا به آنفولانزا، این باکتری‌ها می‌توانند در ریه‌ها مستقر و تکثیر شوند.
دکتر اوکتاویا رامیل، رئیس بخش بیماری‌های عفونی بیمارستان تحقیقاتی کودکان سنت جود در آمریکا، می‌گوید: «این امر به این دلیل است که ویروس‌های آنفولانزا سلول‌های پوششی مجاری تنفسی را به نفوذ باکتری‌ها و عفونت آسیب‌پذیرتر می‌کنند، و سپس «باکتری‌ها می‌توانند به راحتی تکثیر شده و آسیب بیشتری ایجاد کنند.»
ذات‌الریه شدید همچنین می‌تواند باعث سندرم دیسترس تنفسی حاد (ARDS) شود، که بر اثر آن در ریه‌ها مایع جمع می‌شود، ریه‌ها سفت می‌شوند و نمی‌توانند به فعالیت ادامه دهند.
عوارض آنفولانزا فقط بر ریه‌ها تأثیر نمی‌گذارند، بلکه بر قلب نیز تأثیر می‌گذارند. میوکاردیت و پریکاردیت حاد به ترتیب عضلات قلب و کیسه‌ای که اطراف این عضو قرار دارد را ملتهب می‌کنند. این شرایط می‌توانند بر توانایی قلب برای پمپاژ خون تأثیر گذاشته و ریتم آن را مختل کنند، که گاهی عواقب مرگباری به همراه دارد.
رامیل می‌گوید: «عفونت‌های آنفولانزا می‌توانند میوکاردیت را به وجود آورند زیرا ویروس‌های آنفولانزا سلول‌هایی که رگ‌های خونی را پوشش می‌دهند، ملتهب می‌کنند و به آن‌ها آسیب می‌زنند.» علت دقیق پریکاردیت مشخص نیست، اما بافت معمولاً پس از یک عفونت ویروسی مانند آنفولانزا ملتهب می‌شود.
در موارد نادر، آنفولانزا می‌تواند به انسفالیت یا ورم مغز منجر شود. این وضعیت که برآورد می‌شود سالانه در حدود 4 در 100,000 کودک در ایالات متحده رخ دهد، می‌تواند به عوارض جدی از جمله تشنج، کما و مرگ منجر شود.
دانشمندان دقیقاً نمی‌دانند که آنفولانزا چگونه منجر به انسفالیت می‌شود، اما یک فرضیه پیشرو نشان می‌دهد که این عفونت باعث می‌شود که بدن سیل بزرگی از سیتوکین‌ها، که مولکول‌های ایجادکننده التهاب هستند، را آزاد کند. این مولکول‌ها سپس می‌توانند وارد مغز شوند زیرا مانع محافظتی این عضو ممکن است توسط خود سیتوکین‌ها تحت تأثیر قرار گرفته باشد. با این حال، برای تأیید این نظریه به تحقیقات بیشتری نیاز است.
آنفولانزا همچنین می‌تواند منجر به سپسیس شود که یک واکنش ایمنی تهدیدکننده زندگی در سطح بدن است. رامیل می‌گوید که ویروس‌های آنفولانزا می‌توانند این واکنش ایمنی را به تنهایی تحریک کنند، اما همچنین می‌توانند بافت‌ها را در بدن تجزیه کرده و اجازه ورود باکتری‌ها به جریان خون را بدهند. آن باکتری‌های موجود در خون سپس می‌توانند سپسیس را تحریک کنند. برخی از مطالعات نشان می‌دهند که ذات‌الریه مرتبط با آنفولانزا، در مقایسه با عفونت آنفولانزای بدون ذات‌الریه، ممکن است خطر سپسیس را تا شش برابر افزایش دهد؛ با این حال، این عارضه به طور کلی نسبتاً نادر است.
چه کسی در معرض بالاترین خطر مرگ بر اثر آنفولانزا است؟
یکی از دلایل اصلی اینکه بزرگسالان مسن، کودکان کم‌سن، افراد با شرایط پزشکی مزمن و زنان باردار در برابر عوارض مرگبار آنفولانزا آسیب‌پذیر هستند، وضعیت سیستم ایمنی آنهاست.
رامیل می‌گوید: «بزرگسالان مسن دچار پیری سلولی می‌شوند — در واقع پیری بیولوژیکی که منجر به کاهش عملکرد سلول‌ها و مختل شدن سیستم ایمنی می‌شود.» او توضیح می‌دهد که در زنان باردار، سیستم ایمنی برای جلوگیری از حمله به جنین در حال رشد، دفاع خود را کاهش می‌دهد. بنابراین، افراد در طول بارداری بیشتر در معرض عوارض مرتبط با آنفولانزا قرار می‌گیرند.
سیستم ایمنی کودکان کم‌سن هنوز با میکروب‌های زیادی مواجه نشده است. ایواساکی می‌گوید: «واکنش‌های ایمنی نسبت به ویروس [آنفولانزا] باید از ابتدا توسعه یابند.» از آنجا که سیستم ایمنی یک کودک هیچ حافظه‌ای از ویروس‌های آنفولانزا ندارد، «ویروس این شانس را دارد که قبل از اینکه واکنش‌های ایمنی به آن برسند، تکثیر شود.»
شرایط مزمن — مانند آسم، بیماری کلیوی، HIV/AIDS و سرطان — خطر عوارض آنفولانزا را با آسیب به سیستم ایمنی یا تنفسی، یا هر دو، افزایش می‌دهند. آنفولانزا همچنین می‌تواند شرایط مزمن را بدتر کرده و خطر مرگ ناشی از دلایل دیگر را افزایش دهد.
خوشبختانه، واکسن‌های آنفولانزا می‌توانند به پیشگیری از عفونت‌های شدید آنفولانزا و عوارض بالقوه مرگبار آنها کمک کنند. برای افرادی که دچار عفونت‌های شدید آنفولانزا می‌شوند، درمان‌هایی مانند تامیفلو اگر به سرعت ارائه شوند، می‌توانند به طرز چشمگیری خطر مرگ را کاهش دهند.