بزرگنمايي:

آریا بانو - اعتماد / در این یادداشت می‌خواهم اشاره داشته باشم به فعالیت‌های استاد جمشید عندلیبی و دوره‌های کاری ایشان. جمشید از سال 56 تا 76، در کنار آقای شجریان فعالیت داشتند و در بخشی از قطعه آلبوم «در خیال» نی نواختند. این اجرا، پایان رسمی همکاری عندلیبی و شجریان محسوب می‌شد. استاد عندلیبی همچنین تمام نت‌های ردیف میرزا عبدالله را استخراج کردند که این کار، با توجه به سنگینی و پیچیدگی آن، دستاورد بزرگی بود. بخشی از این نت‌ها را به‌ صورت کتاب و نوار منتشر کردند که مورد استقبال قرار گرفت. در مورد نوار «پاییز نی‌زار» این اثر در اواخر دهه هفتاد منتشر شد و با استقبال گسترده‌ای از سوی جوانان مواجه شد. حتی افرادی که از ساز نی گریزان بودند، تحت تأثیر این اثر قرار گرفته و به کلاس‌های استاد عندلیبی هجوم آوردند. به همین دلیل، پاییز نیزار تأثیرگذاری ویژه‌ای داشت. آلبوم دیگری نیز با همراهی آقای افتخاری منتشر شد. استاد عندلیبی همچنین در زمینه آموزش نی فعالیت‌هایی داشتند و قصد انتشار مجموعه‌ای درباره آموزش ردیف را داشتند که خودشان روی آن کار می‌کردند. قرار بود این مجموعه قبل از سالگرد درگذشت ایشان (یازدهم اسفند) منتشر شود. یکی دیگر از فعالیت‌های صحنه‌ای جمشید عندلیبی، کنسرتی بود که اوایل دهه هشتاد احتمالا سال 1383 یا 1384 در تالار کشور تهران برگزار شد. تشکیل و انحلال گروه عارف خود ماجرایی دارد اینجا تنها به این اشاره می‌کنم که پس از انحلال گروه عارف، جمشید عندلیبی هم فعالیت‌های صحنه‌ای و حرفه‌ای خود را کنار گذاشت. دلیل اصلی این اتفاق، مهاجرت همسر و فرزندان ایشان به خارج از کشور بود. قرار بود که خودشان هم به انگلستان بروند که این اتفاق به دلایل مختلف خانوادگی رخ نداد. بخشی از این هزینه‌ای که بنا بود برای مهاجرت ایشان استفاده شود، برای خرید خانه‌ای در خیابان فرشته تهران استفاده شد، اما پس از اسباب‌کشی مشخص شد که فروشنده کلاهبردار بوده و این ملک قبلا به نام یک شرکت ثبت شده و این مساله موجب شد که برنامه مهاجرت استاد هم منتفی شود و ایشان وارد یک پرونده حقوقی پیچیده شود. با توجه به تحصیلاتم در حوزه مشاوره حقوقی، در حد توان به ایشان کمک کردم و دادخواست‌ها و لوایح متعددی تنظیم شد، اما به دلیل اینکه در اصفهان بودم، امکان حضور در جلسات دادگاه را نداشتم. استاد مجبور شد هزینه‌های سنگینی برای وکلا پرداخت کند و در نهایت، تمام دارایی خود را از دست داد. سرانجام، پس از دریافت رأی دادگاه و بازپس‌گیری خانه، در یازدهم اسفند، هنگام صحبت با ایشان متوجه شدم که خانه را تحویل گرفته‌اند، اما متأسفانه اجل مهلت نداد و ایشان فوت کردند. در سال‌های پایانی زندگی، جمشید عندلیبی بی‌خانمان بود و این مشکلات که از آنها گفتم باعث شده بود که در شرایط بسیار ناگوار قرار بگیرند؛ از سویی از همسر و فرزندانش هم دور بود و دچار افسردگی شد. شرایط سخت زندگی او از سال 1384 به بعد، روزبه‌روز وخیم‌تر شد و بسیار گوشه‌گیر. بسیاری از استادان موسیقی در طول زندگی خود با مشکلاتی مواجه شده‌اند. برای مثال، آقای کسایی 30 سال سکوت کرد، اما در نهایت دوباره فعالیت خود را از سر گرفت. جالب است بگویم زمانی که جمشید عندلیبی از اصفهان بازگشت، محترمانه از او خواستم که فعلا موسیقی را کنار بگذارد و تمام تمرکزش را بر مسائل حقوقی و دادگاه بگذارد تا مشکلاتش مرتفع شود، اما او نتوانست از نوازندگی نی فاصله بگیرد، زیرا نی در وجود او بود و موسیقی در او رخنه کرده بود. در همین دوران، ایشان روی بهبود ساختار نی و نوشتن قطعات جدید کار می‌کرد. نی کلیددار را طراحی کرد تا محدودیت‌های ساز را برطرف کند. همچنین، بخشی از قطعات ضربی ردیف میرزا عبدالله را ضبط کرد، اما اجل مهلتش نداد تا کار را به سرانجام برساند. با وجود تمام مشکلات مالی و شخصی، تا آخرین روزهای زندگی، از نوازندگی نی دست نکشید و همچنان روی صدادهی و وسعت این ساز تمرکز داشت. دوره‌های فعالیت استاد عندلیبی از سال 56 تا 84، به‌ویژه همکاری با گروه عارف و چاووش، تأثیرات عمیقی بر موسیقی ایران داشت. پس از آن، به دلایل شخصی و مالی، فعالیت ایشان کمرنگ شد و برخی می‌پرسند که چرا استاد کناره‌گیری کرد؟ اینجا به‌طور خلاصه به آن اشاره داشتم و تاکید کردم که او اگر چه در صحنه نبود اما هیچگاه از موسیقی کنار نکشید. اگر به دوره بعد از انقلاب نگاه کنیم، متوجه می‌شویم که آثار بسیاری، چه در سینما و چه در موسیقی، متأثر از نی‌نوازی او بوده است. نی‌نوازی او، به‌ویژه در تصانیف عارفانه، الهام‌بخش نسل جدید نوازندگان شد. خیلی از جوانان که به ساز نی علاقه داشتند، دو هدف داشتند: تقلید از سبک نوازندگی استاد عندلیبی و دستیابی به همان صدادهی خاص که او ایجاد کرده بود. استاد عندلیبی تا پایان عمر، عاشق موسیقی ماند و هرچند در سال‌های پایانی، زندگی پرمشقتی را تجربه کرد، اما هیچگاه از نی و هنر خود فاصله نگرفت. خوشبختانه در اسفندماه و در اولین سالگرد پرواز جمشید عندلیبی عزیز و همچنین تقارن با تولد ایشان بزرگداشت با شکوهی هم با تلاش جناب سجادی شاعر توانا و آقای علی‌نژاد نوازنده برگزار شد که در اصل می‌توان آن را ادای احترامی به سال‌های دراز فعالیت جمشید عزیز دانست.