آریا بانو - عصر ایران / اگر والدین اختلالات خلقی و هیجانی کودکان شان را تشخیص دهند، بسیار بهتر و راحت تر می توانند به کودک شان در مدیدیرت خلق های متفاوت و نیز هیجاناتش کمک کنند. این اختلالات که با بالا رفتن و یا پایین آمدن خلق طی روز مشخص می شوند، در صورت عدم درمان، پیامدهای خوبی برای کودک به همراه ندارند.
اختلالات خلقی و هیجانی کودکان به نام اختلالات عاطفی هم شناخته می شوند. در هر یک از این اختلالات، یک تغییر جدی در خلق و خوی وضعیت عاطفی کودک رخ می دهد. برخلاف خلق بد عادی که کودک گاهی اوقات احساس می کند، اختلال خلقی افکار و احساساتی است که شدید، مدیریت آن دشوار و پایدار است. اختلال خلقی یک وضعیت پزشکی واقعی است، نه چیزی که کودک احتمالاً به تنهایی از پس آن برآید.

اختلالات خلقی و هیجانی در کودکان
امروزه پزشکان و محققان بر این باورند که اختلالات خلقی در کودکان یکی از مشکلات سلامتی است که کمتر تشخیص داده شده اند. اختلالات خلقی که تشخیص داده نمی شوند، می توانند کودکان را در معرض خطر سایر مشکلات مانند رفتار مخرب و اختلالات مصرف مواد قرار دهند که پس از درمان اختلال خلقی باقی می مانند.
کودکان و نوجوانان مبتلا به اختلال خلقی همیشه علائمی مشابه بزرگسالان نشان نمی دهند. بنابراین تشخیص مشکل در فرزندشان برای والدین دشوار است، به خصوص که او ممکن است به راحتی افکار یا احساسات خود را بیان نکند.
اختلالات خلقی، دسته‌ای از اختلالات هستند که با بالا رفتن یا پایین آمدن خلق مشخص می‌شوند. به طور کلی، خلق ممکن است بالا، پایین یا طبیعی باشد.
فرد طبیعی که اختلالات خلقی نداشته باشد، می‌تواند خلق‌های متفاوتی را تجربه کند ولی توانایی کنترل یا مدیریت آن را دارد. افراد دچار اختلالات خلقی احساس کنترل بر خلقشان ندارند و به شکل غیر ارادی و در طول زمان، خلق بالا یا پایین را تجربه می‌کنند یا بین آن‌ها نوسانات شدید و دائمی دارند.
اختلالات خلقی نه تنها خلق را تحت تاثیر قرار می‌دهند بلکه بر سایر جنبه‌های فردی مثل توانایی شناختی تاثیر می‌گذارند. برای مثال توجه و تمرکز فرد تحت تاثیر افسردگی و اختلال دو قطبی ضعیف می‌شود.
اهمیت تشخیص به موقع این اختلالات
روانشناسی کودک، زیر دسته رواشناسی رشد است که به بررسی دقیق و علمی کودک همچنین نیازهای او می پردازد تا به موثرترین شیوه های رشد کودک همچنین بهترین سبک فرزندپروری دست یابد.
عاملی که به والدین کمک می کند تا به دنیای کودکانه فرزند خود وارد شوند و بتوانند ارتباط موثرتری با او برقرار کنند.
تعاملاتی که در شکل گیری سبک دلبستگی ایمن کودکان نیز تاثیر می گذارد. سبک دلبستگی نقش تعیین کننده در روابط اجتماعی آینده کودک، سازگاری او، توانایی اعتماد کردن به دیگران و داشتن نگرش مثبت به جهان بازی می کند.
روانشناسی کودک، فرآیند رشد مهارت های جسمانی و پیشرفت حرکتی، رشد عاطفی و پیشرفت پروسه اجتماعی شدن کودک را مورد بررسی قرار می دهد.
به دلیل اهمیتی که دوران کودکی در شکل گیری شخصیت انسان دارد، روانشناسی کودک بسیار حائز اهمیت است. کودکی از مهم ترین و تاثیر گذارترین دوره های زندگی هر فردی است.
در واقع شالوده و اساس شخصیت در بزرگسالی، بر اساس تجارب و یادگیری های ست که در کودکی کسب کردید. به همین دلیل آگاهی والدین در مورد اصول روانشناسی کودک بسیار حائز اهمیت است.
روانشناسی کودک در درمان اختلالات خلقی و هیجانی چه اهمیتی دارد؟
گرچه کودک بسیار کنجکاو و عاشق یادگیری است؛ ولی این فرآیندی طولانی است و هر مرحله رشدی، کودک با چالش هایی روبرو می شود که توانایی های مختلفی را می طلبد. به همین دلیل نقش والدین در شکل گیری توانایی های شناختی و جسمانی کودک بسیار پررنگ است.
با توجه به اینکه کودک در سال های اولیه زندگی بسیار ناتوان است، نیازمند مراقبت های والدین است. در واقع طولانی بودن زمان یادگیری مهارت های اولیه کودک پیش زمینه ای است برای الزام یادگیری مهارت های فرزندپروری والدین. 
چرا که شما نقش تعیین کننده ای در سرنوشت و آینده کودک خود ایفا میکنید. به همین دلیل رواشناسی کودک امروزه بسیار مورد توجه قرار می گیرد.
روانشناسی کودک، یادآور این موضوع است که والدین بایستی به سلامتی روانی کودک خود اهمیت دهند و همان طور که جسم او را تغذیه میکنند، شرایطی را برای او فراهم کنند تا بتواند از لحاظ روحی و روانی نیز شکوفا شود و استعداد هایش تجلی یابند.
مشاوره تربیت کودک، بابررسی عوامل موثر در رشد کودک، به شما کمک میکند تا با کاهش ریسک فاکتورهایی که باعث برور مشکلات روانی و عاطفی در فرزندتان می شود، او را در برابر اختلالات روانی واکسینه کنید.
پیشگیری از اختلالات هیجانی و خلقی
در ادامه به برخی از مهمترین اصول روانشناسی کودک اشاره می کنیم:
1- رعایت ثبات در رفتار با کودک؛ به این معنا که والدین به اصول تربیتی پایبند باشند، چرا که این ثبات، موجب ایجاد نوعی امنیت خاطر در کودک شود.
2- همسو بودن والدین در شیوه های تربیتی حائز اهمیت است، تا فرزند شما در یادگیری اصول دچار دوگانگی نشود.
3- نقش تقلید کودکان از والدین خود، در شیوه های تربیتی نکته دیگری ست که نباید نادیده گرفته شود.
4- برای ارتباط برقرار کردن با کودک از شیوه گوش دادن فعال استفاده کنید.
5- برای فرزندتان الگوی مناسبی باشید و آنچه را که خود به آن عمل میکنید را از کودک خود بخواهید.
6- برای کودک محدودت هایی در آزادی قرار دهید تا مطابق یک اصول درست و منطقی مهارت های زندگی را بیاموزد.
7- همه خواسته های کودک لازم نیست برآورده شود؛ تحمل اندکی ناکامی متناسب با سطح رشدی کودک در فرآیند تربیت او لازم است.
8- در مورد شکست های کودک خود میانه رو باشد؛ او را مورد تحقیر و سرزنش قرار ندهید و شکست هایش را بزرگ نکنید.
درمان اختلالات خلقی و هیجانی
شایع ترین اختلالات خلقی در کودکان و نوجوانان عبارتند از:
افسردگی شدید. خلق افسرده یا تحریک پذیر که حداقل دو هفته طول می کشد.
اختلال افسردگی مداوم (دیستیمیا). خلق و خوی مزمن، درجه پایین، افسرده یا تحریک پذیر برای حداقل یک سال.
اختلال دوقطبی. دوره های خلق و خوی بالا به طور مداوم و به دنبال دوره هایی از واکنش عاطفی افسرده یا صاف.
اختلال بی نظمی خلقی مخل. تحریک پذیری مداوم و ناتوانی شدید در کنترل رفتار.
اختلال بدشکلی قبل از قاعدگی. این شامل علائم افسردگی، تحریک پذیری و تنش قبل از قاعدگی است.
اختلال خلقی ناشی از یک وضعیت پزشکی عمومی. بسیاری از بیماری های پزشکی، از جمله سرطان، جراحات، و بیماری های مزمن پزشکی، می توانند علائم افسردگی را ایجاد کنند.
اختلال خلقی ناشی از مواد. علائم افسردگی ناشی از مصرف دارو، اثرات یک دارو یا قرار گرفتن در معرض سموم.
دختران حداقل دو برابر پسران در معرض ابتلا به افسردگی هستند. دختران و پسران به طور مساوی به اختلال دوقطبی و اختلال وسواس فکری-اجباری مبتلا می شوند.
علل اختلالات خلقی و هیجانی
علل اختلالات خلقی به خوبی شناخته شده نیست. عدم تعادل در مواد شیمیایی مغز نقش دارد. عوامل محیطی، مانند رویدادهای غیرمنتظره زندگی و/یا استرس مزمن نیز در ایجاد اختلال خلقی نقش دارند.
اختلالات خلقی اغلب در خانواده ها دیده می شود، بنابراین یک جزء ژنتیکی نیز وجود دارد. کودکانی که خویشاوندان مبتلا به افسردگی دارند در معرض خطر ابتلا به افسردگی هستند. علاوه بر این، سابقه خانوادگی اختلال دوقطبی ممکن است کودک را مستعد ابتلا به اختلال دوقطبی یا سایر اختلالات خلقی کند.
گاهی اوقات، استرس شدید یا یک رویداد زندگی یک ژن را “روشن” و اختلال ایجاد می کند. این می تواند به خصوص با افسردگی اتفاق بیفتد.
علائم و نشانه ها
کودکان با توجه به سن و ساختار بیولوژیکی علائم متفاوتی نشان می دهند. علائم نیز بسته به نوع اختلال خلقی متفاوت است. علائم کلی یک اختلال خلقی شامل موارد زیر است:
خلق و خوی غمگین، افسرده، تحریک پذیر، خشمگین یا افزایش یافته که شدیدتر از آنچه کودک معمولاً احساس می کند به نظر می رسد، برای مدت طولانی تری ادامه می یابد، یا بیشتر اتفاق می افتد.
مشکلات با خانواده، از جمله رفتار دشوار
فقدان انگیزه یا لذت در فعالیت هایی که قبلاً از آنها لذت می بردید
تغییر در الگوهای خواب یا خوردن یا وزن
شکایات فیزیکی مکرر، مانند سردرد، معده درد یا خستگی
از دست دادن انرژی یا خستگی
مشکل در موفقیت در مدرسه
بی ارزشی، احساس گناه یا عزت نفس پایین
طغیان مزاج مکرر شدید
افزایش انرژی یا انفجار انرژی با افکار مسابقه ای یا گفتار سریع
رفتار سرکش یا پرخطر
فرار یا تهدید به فرار از خانه
مشکل با دوستان و همسالان
بیان افکار خودکشی که باید فورا مورد ارزیابی قرار گیرد
تشخیص اختلالات خلقی
اگر فکر می کنید فرزندتان با اختلال خلقی و هیجانی دست و پنجه نرم می کند، می توانید از پزشک اطفال خود بخواهید که به یک درمانگر یا روانپزشک کودک ارجاع دهد.
تشخیص دقیق اختلال خلقی، و همچنین هر شرایط دیگر، اولین گام مهم در مدیریت موثر این اختلال است. در بیمارستان کودکان فیلادلفیا، متخصص ارزیابی جامعی انجام می دهد:
سلامت کلی و سابقه پزشکی کودک
علائم کودک
رفتار کودک در خانه، مدرسه و با همسالان
عوامل محیطی استرس زا
نظرات معلمان یا مشاور راهنمایی در مورد مسائل مدرسه
تجربیات گذشته کودک با داروها یا درمان های خاص
نظر یا ترجیح شما برای گزینه های درمانی
درمان اختلالات خلقی کودکان
اختلالات خلقی را می توان با درمان های مبتنی بر شواهد، به ویژه با تشخیص زودهنگام مشکل، درمان کرد. درمان می تواند به مدیریت اپیزود، کاهش شدت علائم و جلوگیری از اپیزودهای بعدی کمک کند. همچنین می تواند رشد و تکامل طبیعی فرزند شما و نیز کیفیت زندگی و روابط او را بهبود بخشد.
عموما درمان اختلالات خلقی مبتنی بر رواندرمانی و به ویژه در کودکان بازی درمانی و همچنین در موارد شدید دارودرمانی است.