بزرگنمايي:

آریا بانو - کاهش جمعیت به یکی از مسائل جدی و با اهمیت کشور تبدیل شده است؛ موضوعی که کارشناسان و پژوهشگران با بررسی عوامل و دلایل سعی دارند، راهکار‌هایی ارائه دهند تا در این حوزه اقدام جدی و تاثیرگذار رخ دهد.

جمعیت یکی از مهم‌ترین مسائل کشور به حساب می‌آید و در این میان مساله سقط جنین در کنار مشکلاتی، چون ناباروری، مجردی قطعی و بالا رفتن سن ازدواج از عمده‌ترین پایه‌های شکل دهی روند کاهش جمعیت است.
عوامل متعددی همچون نیروی انسانی، منابع طبیعی، وسعت جغرافیایی، موقعیت راهبردی و توان نظامی در تقویت جایگاه سیاسی، اجتماعی و اقتصادی هر کشور نقش دارد. از بین این عوامل، جمعیت و نیروی انسانی جوان یکی از مهم‌ترین مواردی است که در رشد و پیشرفت کشور‌ها و جایگاه جهانی آن‌ها بسیار دخیل است.
با اینکه بالابودن سن امید به زندگی به عنوان یکی از شاخصه‌های سلامت و بهداشت در جوامع شناخته می‌شود و در کشور ما نیز شاهد رشد چشمگیر این شاخص هستیم، اما با این شرایط و پدیده کاهش جمعیت امکان مواجهه با مساله پیری دور نیست.
در این خصوص سپهر کرمی کارشناس و پژوهشگر اندیشکده موج در گفت‌و‌گو با ایرنا تاکید کرد: مطالعات انجام شده در مورد زاد و ولد در کشور بیانگر این است که از سال‌های 1364 به بعد نرخ فرزندآوری در کشور روند کاهشی داشته و در اواخر دهه 1360 این کاهش نرخ، سرعت چشمگیری به خود گرفته است.
وی با بیان اینکه با کاهش باروری از دهه 1380 به بعد، باروری در ایران در سطح تقریبا پایین تثبیت شده است که از پیامد‌های آن افزایش نسبت سالمندی جمعیت در دهه‌های آتی خواهد بود، اظهار داشت: از این رو می‌توان با شناسایی عوامل پیری جمعیت و انجام عملیات‌های پیشگیرانه مانند افزایش میزان تولد، بخشی از این معضل را برطرف کرد.
به گفته وی، با توجه به محدودیت‌های زمانی و روند دستیابی به تولد در کوتاه مدت و پروسه افزایش میزان موالید می‌توان به جرات گفت که در کوتاه‌مدت مهم‌ترین عامل برای افزایش تعداد تولد، جلوگیری از سقط‌جنین است، چرا که سایر عوامل تأثیر گذار در مساله جمعیت نیازمند کار بلندمدت، فرهنگ‌سازی و تسهیلات متعدد است، اما در بحران سقط جنین، فرزند منعقد شده است و تنها باید حتی‌الامکان موانع تولد او را برطرف کرد، از این رو به بررسی عوامل و شبکه مسائل سقط جنین و ارائه راهکار‌های حاکمیتی و مردمی برای جلوگیری و کاهش سقط جنین در اندیشکده موج پرداخته‌ایم که در ادامه به بخشی از آن اشاره می‌کنم.
این کارشناس و پژوهشگر جمعیت با بیان اینکه براساس آمار سازمان بهداشت جهانی، هرساله در جهان 40 تا 50 میلیون سقط جنین اتفاق می‌افتد، تاکید کرد: در ایران پزشک قانونی تنها آمار رسمی مواردی که حکم به سقط جنین به صورت قانونی داده شده است را در اختیار دارد؛ آماری که حدود 12 هزار مورد در سال است، اما نسبت به سایر موارد که عمده مساله در سقط جنین را شامل می‌شود آمار اطمینان بخشی در این باره وجود ندارد و آمار‌ها به صورت تخمینی و تعمیم آماری صورت گرفته است.
کرمی خاطرنشان کرد: با توجه به اظهارات موجود در این رابطه، حدود 10 تا 12 هزار از موارد سقط مجوزدار است و توسط پزشکی قانونی انجام می‌شود. حدود 10 تا 12 هزار مورد دیگر نیز سقط غیرارادی به دلایلی، چون حوادث، وضعیت جسمی مادر است و بقیه آن سقط غیرقانونی و جنایی است.
بحران‌های مهم در مسئله جمعیت
کرمی یکی از مهم‌ترین راهکار‌های جلوگیری از معضل پیری جمعیت را افزایش میزان تولد عنوان کرد و اظهار داشت: این فرایند با وجود چهار بحران مجرد ها، بحران متاهلان بدون فرزند، بحران فرهنگی و بحران سقط‌جنین امکان تحقق نداشته است.
وی افزود: در زمان حاضر حدود 12 میلیون مجرد در کشور داریم که از این میان 6 میلیون پسر 20 تا 45 ساله و 5.6 میلیون دختر 15 تا 40 ساله مجرد هستند که درواقع ازدواج و فرزندآوری آنها به معنای حداقل افزایش 6 میلیونی جمعیت جوان و کودک خواهد بود.
کرمی با اشاره به بحران متأهلان بدون فرزند که عمده آن به علت ترس از فرزندآوری و یا ناباروری هستند، خاطرنشان کرد: تحلیل آماری از آمار نفوس و مسکن در سال 95 نشان می‌دهد 20.4 درصد مردان متأهل کشور بدون فرزند هستند، همچنین مدیر کل دفتر اطلاعات، آمار و مهاجرت سازمان ثبت احوال، میزان خانواده‌های بدون فرزند در کل کشور را 14.4 عنوان کرده است.
وی ادامه داد: در همین زمینه، معاون بهداشت دانشگاه علوم پزشکی ایران نرخ زوج‌های نابارور را بیش از 20 درصد اعلام کرده که البته بخشی از آن مربوط به ناباوری اولیه و بخشی از آن ثانویه (ناباروری بعد از تجربه قبلی باروری موفق یا ناموفق) بوده است.
این کارشناس حوزه جمعیت، همچنین بحران فرهنگی تحت عنوان «فرزند کمتر زندگی بهتر» را از دیگر مشکلات این حوزه برشمرد و تاکید کرد که روح حاکم بر مشکلات جمعیتی ایران، گفتمان فرزند کمتر زندگی بهتر است و خانواده‌ها را از فرزندآوری و افزایش تعداد فرزندان بازمی‌دارد و در ناخودآگاه افراد تأثیر مستقیم دارد.
وی، بحران سقط جنین را بحران مهمی دانست و اظهار داشت: طبق آمار و ارقام سالانه 370 تا 530 هزار سقط‌جنین در کشور انجام می‌شود؛ برخی مراجع غیررسمی نیز آمار سقط‌جنین در ایران را سالانه تا یک میلیون سقط نیز اعلام می‌کنند که انواع متفاوتی دارد؛ گاه سقط خودبه‌خودی، گاه حادثه‌ای و گاه عمدی اتفاق می‌افتد، سقط‌جنین یک عامل اصلی در کاهش زاد و ولد و در نتیجه پیری جمعیت تلقی می‌شود.
موضوع نفوس و مسکن در کشور به‌طور جدی مورد توجه قرار نگرفته است
به گفته وی، اگر عصر حاضر را حاکمیت اطلاعات بدانیم، به طور قطع تکیه بر اطلاعات و داده‌های آماری یکی از مهم‌ترین ابزار‌های تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری تلقی می‌شود، بر همین اساس کشور‌های مختلف شیوه‌های گوناگونی برای کسب دقیق آمار و اطلاعات از جامعه خود را به عهده می‌گیرند، در این راستا سرشماری عمومی نفوس و مسکن یکی از شیوه‌های قدیمی کسب اطلاعات مورد نیاز برای برنامه‌ریزی مدیران کشور و همچنین محققان به خصوص در حوزه جمعیت به حساب می‌آید و با توجه به هزینه‌های سرشماری عمومی این نوع از آمارگیری در فاصله‌های زمانی خاصی انجام می‌گیرد.
این کارشناس جمعیت ادامه داد: با توجه به ضرورت به روز بودن و همچنین واقعی بودن اطلاعات آماری، بازه زمانی انجام سرشماری عمومی با مصوبه هیات وزیران در سال 1386 به پنج سال کاهش پیدا کرد و کارشناسان در آن بازه زمانی ضرورت تدقیق سریع‌تر اطلاعات مرتبط با سرشماری را علت اصلی 5 ساله شدن زمان سرشماری تلقی می‌کردند و از اقدام دولت وقت حمایت کردند، به عبارت دیگر ضرورت کسب اطلاعات با توجه به سریع‌تر شدن تغییرات به جزء لاینفک فضای سیاست‌گذاری کشور تبدیل شده بود.
وی افزود: در سال‌های اخیر، موضوع نفوس و مسکن در کشور به‌طور جدی مورد توجه قرار نگرفته و از سال 1400 با تاخیر رو‌به‌رو بوده و این تأخیر نه‌تنها منجر به سردرگمی در حوزه تصمیم‌گیری و تصمیم‌سازی شده، بلکه سیاست‌گذاری‌ها و اقدامات لازم برای مواجهه با چالش‌های مربوط به جمعیت را نیز تحت تأثیر قرار داده است.