بزرگنمايي:

آریا بانو - خراسان / در تابستان امسال طبق گزارش مرکز آمار 220 نفر بر اثر خشونت‌های مرتبط با سلاح سرد جان خود را از دست دادند؛ چرا بعضی افراد تمایل به حمل ابزارهای خطرناک دارند؟ ​​​​​
آمار عجیب مرگ‌ومیر با سلاح سرد در ایران که حوادث مرتبط با آن را بارها در صفحه حوادث روزنامه‌ دیده‌ایم، یک زنگ خطر جدی برای جامعه به حساب می‌آید. طبق گزارش مرکز آمار ایران، در تابستان 1403 تعداد 220 نفر بر اثر خشونت‌های مرتبط با سلاح سرد جان خود را از دست داده‌اند. این آمار نگران‌کننده نشان می‌دهد که استفاده از سلاح سرد در درگیری‌ها و نزاع‌های خیابانی به یک چالش‌ خطرناک در کشور تبدیل شده است(منبع خبر: مهر). اما چرا بعضی افراد تمایل به حمل ابزارهای خطرناک پیدا می‌کنند؟ و چگونه می‌توان رفتارهای خشونت‌آمیز را در لحظه‌های پرتنش مدیریت کرد؟ این پرسش‌ها از منظر روان‌شناختی، نیازمند بررسی عمیق‌تر هستند.
حمل سلاح‌سرد به‌خاطر الگوی تفکر «خودآسیب‌رسان»
از منظر روان‌شناسی اجتماعی، افرادی که ابزارهای خطرناک مانند چاقو، قفل فرمان یا زنجیر حمل می‌کنند، معمولاً با نوعی احساس ناامنی یا تهدید مواجه هستند. این احساس ممکن است ناشی از تجربیات گذشته، محیط‌های خشونت‌آمیز یا باور به خطر دایمی در جامعه باشد. چنین ابزارهایی اغلب به‌عنوان نمادی از قدرت یا وسیله‌ای برای دفاع از خود تلقی می‌شوند، اما در واقع، اضطراب و استرس فرد را تشدید کرده و احتمال بروز رفتارهای خطرناک را افزایش می‌دهند.
علاوه بر این، از منظر نظریه‌های روان‌شناسی شناختی، همراه داشتن این وسایل می‌تواند بخشی از الگوی تفکر «خودآسیب‌رسان» باشد. این الگو، افراد را به واکنش‌های تکانشی سوق می‌دهد که در آن‌ها پیامدهای احتمالی رفتار به‌درستی ارزیابی نمی‌شوند. وجود ابزارهای خطرناک در لحظه خشم، این چرخه را تشدید کرده و نتیجه‌ای فاجعه‌بار به دنبال دارد.
عواقب وجود ابزارهای خطرناک در لحظات خشم
لحظات خشم، بیشتر از آن که به‌صورت منطقی مدیریت شود، تحت کنترل سیستم لیمبیک مغز قرار می‌گیرد. آمیگدالا، بخشی از مغز که مسئول پاسخ‌های هیجانی است، در چنین شرایطی بیش‌فعال می‌شود. در نتیجه، عملکرد قشر پیش‌پیشانی مغز که وظیفه تفکر منطقی و تصمیم‌گیری آگاهانه را دارد، مختل می‌شود. وجود ابزارهای خطرناک در چنین لحظاتی، مانند افزودن سوخت به آتش است. زمانی که خشم بر سیستم عصبی غلبه کند، فرد به‌جای ارزیابی عواقب، دست به اقداماتی می‌زند که حتی ممکن است در لحظات بعدی از آن‌ها پشیمان شود. این موضوع، نه‌تنها پیامدهای جبران‌ناپذیری برای فرد خشمگین به همراه دارد، بلکه می‌تواند زندگی دیگران را هم تحت تاثیر قرار دهد.
چرا نباید ابزارهای ‌خطرناک را همراه داشته باشیم؟
1 تشدید رفتارهای تکانشی| تحقیقات نشان می‌دهد که افراد در هنگام خشم، تمایل بیشتری به استفاده از وسایل در دسترس دارند. همراه داشتن ابزارهای خطرناک، احتمال بروز رفتارهای پرخطر را چندین برابر می‌کند.
2 پیامدهای قانونی و اجتماعی| حمل و استفاده از این وسایل، علاوه بر این که از نظر قانونی جرم محسوب می‌شود، پیامدهای اجتماعی و روان‌شناختی نظیر احساس گناه، انزوای اجتماعی و کاهش کیفیت زندگی را به دنبال دارد.
3 گسترش فرهنگ خشونت| رفتارهای فردی ما در شکل‌گیری فرهنگ عمومی جامعه تاثیرگذار است. حمل این وسایل، به‌ویژه در میان نوجوانان و جوانان، می‌تواند به الگویی منفی و خطرناک تبدیل شود.
مدیریت خشم در لحظه‌های پرتنش
پیشگیری از خشونت و مدیریت خشم در لحظات پرتنش، نیاز به رعایت چند نکته دارد که عبارت اند از:
تمرین‌های آرام‌سازی| تکنیک‌هایی مانند تنفس عمیق، مدیتیشن یا شل کردن عضلات می‌توانند شدت هیجان‌های منفی را کاهش دهند. این تمرین‌ها به مغز فرصت می‌دهند تا دوباره به حالت تعادل بازگردد.
دور شدن از موقعیت تنش‌زا| ترک محل در لحظات خشم، یکی از موثرترین روش‌ها برای جلوگیری از تشدید تنش است. این اقدام ساده، به فرد امکان می‌دهد هیجان‌های خود را مدیریت کرده و تصمیم‌گیری بهتری داشته باشد.
تمرکز بر پیامدها| تصور پیامدهای ناگوار یک تصمیم هیجانی، می‌تواند فرد را از انجام رفتارهای پرخطر باز دارد. این تمرکز، بخشی از مهارت «توقف و فکر کردن» است که در روان‌درمانی شناختی-رفتاری آموزش داده می‌شود.
درخواست کمک تخصصی| گاهی اوقات، خشم‌های مکرر و غیرقابل‌کنترل نیاز به مداخله حرفه‌ای دارد. روان‌شناسان با استفاده از روش‌های درمانی، می‌توانند به افراد کمک کنند تا محرک‌های خشم خود را شناسایی کرده و آن‌ها را مدیریت کنند.
پیشنهادهایی برای جامعه
برگزاری دوره‌های آموزشی در مدارس، دانشگاه‌ها و محیط‌های کاری می‌تواند به پیشگیری از رفتارهای خشونت‌آمیز کمک کند. همچنین وضع مقرراتی که حمل و استفاده از ابزارهای خطرناک را محدود کند، می‌تواند در کاهش خشونت مؤثر باشد. در ضمن، رسانه‌ها نقش مهمی در تغییر نگرش‌های اجتماعی دارند. ترویج فرهنگ صلح و مدارا از طریق برنامه‌های آموزشی و هنری می‌تواند تاثیر زیادی داشته باشد.
نشانه‌ای از بحران‌های عمیق روان‌شناختی و اجتماعی
خشونت با سلاح سرد، نشانه‌ای از بحران‌های عمیق روان‌شناختی و اجتماعی است که نیازمند توجه فوری است. آگاهی و آموزش مهارت‌های کنترل خشم، می‌تواند جامعه‌ای ایمن‌تر و افراد شادتر و سالم‌تر را برای ما به ارمغان آورد. لحظات خشم، نقطه‌ای حساس در زندگی هر فرد است؛ تصمیمات ما در این لحظات نه‌تنها سرنوشت خودمان، بلکه زندگی دیگران را هم تحت تاثیر قرار می‌دهد. امنیت فردی و اجتماعی ما در گرو یادگیری و تمرین رفتارهای سازنده است.
نویسنده: پرستو عادل صدیق | روان‌شناس