بزرگنمايي:

آریا بانو - فرآیند حذف زباله‌های مغزی مانند روشن کردن ماشین ظرف‌شویی است، اما مصرف داروهای خواب‌آور ممکن است به این فرایند آسیب بزند.

مطالعات جدید نشان داده‌اند که مغز هنگام خواب، خود را تمیز و از زباله‌های انباشته‌شده رها می‌کند. حالا دانشمندان دریافته‌اند که این فرآیند چگونه در مغز موش‌ها انجام می‌شود و از آنجا که سیستم مشابهی در مغز انسان وجود دارد، این تحقیق می‌تواند برای ما نیز پیامدهای مهمی داشته باشد.
دکتر میکن ندرگارد، متخصص اعصاب از دانشگاه‌های روچستر و کپنهاگ، می‌گوید: «این فرآیند شبیه روشن کردن ماشین ظرف‌شویی پیش از خواب است و نتیجه آن اینست که صبح با مغزی تمیز از خواب بیدار می‌شوید. ما می‌خواهیم بدانیم چه چیزی این فرآیند را هدایت می‌کند و تعریف جدیدی از خواب نیروبخش یا احیاکننده بر اساس عملکرد سیستم گلیمفاتیک ارائه دهیم.»
سیستم گلیمفاتیک چیست؟ 
سیستم گلیمفاتیک که سال 2012 توسط ندرگارد و همکارانش کشف شد، مسئول حذف زباله‌ها از مغز است. این سیستم مایع شفافی به نام مایع مغزی-نخاعی را در مغز به حرکت درمی‌آورد تا پروتئین‌های سمی انباشته‌شده در طول ساعات بیداری را شستشو دهد. پژوهشی در سال 2013 نشان داد این فرآیند در اصل هنگام خواب رخ می‌دهد.
مطالعه جدید نشان داده که در خواب غیر REM (حرکت سریع چشم) در موش‌ها، ساقه مغز هر 50 ثانیه موج‌هایی از هورمون نوراپی‌نفرین (مشابه آدرنالین) آزاد می‌کند. این موج‌ها سبب انقباض رگ‌های خونی می‌شود و الگویی ضربانی ایجاد می‌کند که حجم خون در مغز را نوسانی می‌کند و مایعات مغزی را به حرکت درمی‌آورد تا زباله‌ها را بشوید. به بیان ساده، نوراپی‌نفرین مانند یک پمپ عمل می‌کند که مایعات را در مغز جابه‌جا می‌کند.
تأثیر داروهای خواب‌آور
محققان تأثیر داروی خواب‌آور زولپیدم (معروف به آمبین یا زولپی‌میست) را بر این سیستم بررسی کردند. آن‌ها دریافتند امواج نوراپی‌نفرین در طول خواب در موش‌های تحت درمان با زولپیدم تا 50 درصد کاهش یافت و انتقال مایعات در مغز حدود 30 درصد کمتر شد. این نتایج نشان می‌دهد داروهای خواب‌آوری که تولید نوراپی‌نفرین را تحت تأثیر قرار می‌دهند ممکن است به سیستم حذف زباله‌های مغز آسیب برسانند.
اهمیت این کشف برای انسان
لورا لوئیس، متخصص علوم اعصاب از مؤسسه فناوری ماساچوست که در این مطالعه شرکت نداشته، می‌گوید:
«ساختار خواب انسان با موش‌ها فرق دارد، اما ما نیز همان مدارهای مغزی را داریم که اینجا بررسی شده است. بنابراین، برخی از این مکانیسم‌های اساسی احتمالاً در انسان نیز صدق می‌کنند.»
ناتالی هاگلاند، نویسنده اصلی پژوهش از دانشگاه‌های کپنهاگ و آکسفورد، تأکید می‌کند: 
«مردم رو به روز بیشتر از داروهای خواب‌آور استفاده می‌کنند. این موضوع انگیزه‌ی این شد که بدانیم آیا این روش خوابیدن واقعاً سالم است یا خیر. اگر افراد با مصرف قرص‌های خواب‌آور نتوانند به طور کامل از مزایای خواب بهره‌مند شوند، باید این موضوع را بدانند تا بتوانند تصمیمات آگاهانه‌تری بگیرند.»
این تحقیق می‌تواند راه را برای درک بهتر خواب سالم و کمک به افرادی که به مشکلات خواب دچارند، هموار کند. همچنین، ممکن است در شناخت اختلالات عصبی مرتبط با پروتئین‌های سمی که به طور معمول در خواب از مغز شسته می‌شوند، مفید باشد.