بزرگنمايي:

آریا بانو - هوای آلوده، برودت هوا، کمبود انرژی و ضرورت صرفه‌جویی در مصرف گاز و برق، دلایلی بود که دیروز، 21 استان کشور را به طور کامل به تعطیلی کشاند و در یک استان هم برخی مدارس و ادارات را تعطیل کرد و در واقع دیروز، فقط در 9 استان کشور روال عادی زندگی جاری بود.

از روز جمعه، هشدارهای جدید سازمان هواشناسی درباره کاهش کیفیت هوای شهرهای مختلف کشور آغاز شد و تا عصر دیروز هم ادامه داشت؛ هوای ناسالم در تبریز، هوای ناسالم برای کل استان زنجان، هوای ناسالم و در وضع قرمز در 9 شهر استان خوزستان، هشدار نارنجی آلودگی هوا برای استان البرز…
بعدازظهر دیروز، گزارش سامانه کنترل کیفیت هوای تهران اعلام می‌کرد که کیفیت هوای پایتخت در روز جمعه با شاخص 147 بابت غلظت ذرات معلق با قطر کمتر از 2.5 میکرون در وضع ناسالم برای گروه‌های حساس بوده اما در اولین ساعات بعدازظهر شنبه و با وجود تعطیلی پایتخت، این شاخص هیچ بهبودی نداشت و به 148 رسید و تا عصر دیروز هم، کیفیت هوای تهران بدتر شد و شاخص آلودگی به 150 رسید. 
هوای آلوده، برودت هوا، کمبود انرژی و ضرورت صرفه‌جویی در مصرف گاز و برق، دلایلی بود که دیروز، 21 استان کشور را به طور کامل به تعطیلی کشاند و در یک استان هم برخی مدارس و ادارات را تعطیل کرد و در واقع دیروز، فقط در 9 استان کشور روال عادی زندگی جاری بود. 
دیروز تمام دستگاه‌های دولتی و نهادهای عمومی و غیردولتی و مدارس و دانشگاه‌ها در استان‌های تهران، زنجان، البرز، سمنان، کرمان، کردستان، کرمانشاه، قزوین، خراسان رضوی، گلستان، فارس، همدان، اردبیل، مازندران، خراسان شمالی، خراسان جنوبی، آذربایجان‌غربی، آذربایجان‌شرقی، قم، مرکزی، اصفهان و چهارمحال و بختیاری تعطیل شد و در 21 شهر استان خوزستان، مدارس به صورت غیرحضوری برگزار شد و در استان گیلان ساعت کار تمام اداره‌ها و نهادها و مدارس و واحدهای آموزش عالی یک ساعت کاهش یافت. 
هشدارهای مکرر سازمان هواشناسی از روز جمعه نشان می‌داد که آلودگی هوا در بسیاری شهرهای کشور تا روز یکشنبه هم ادامه دارد و در صورت تداوم فعالیت منابع ثابت و متحرک آلاینده، شدت آلودگی هوا در این شهرها به وضع بسیار ناسالم و بسیار خطرناک هم خواهد رسید. 
اما این وضع قرار است تا چه زمانی ادامه داشته باشد؟ تا چه زمانی قرار است بابت ناتوانی دولت‌ها در کاهش آلودگی هوا، خسارت مالی و جانی بدهیم؟ 
تا چه زمانی قرار است بابت آلودگی هوا، خانه‌نشین بشویم و در امور جاری و اداری و تحصیلی و شغلی، خسارت بدهیم؟ کدام کشور پیشرفته را می‌توان پیدا کرد که در کنترل و کاهش آلودگی هوای شهرهایش یا در تامین انرژی مدرسه و ادارات و کارخانه‌هایش یا در پاکسازی جاده‌ها و خیابان‌های شهرهایش از برف و باران ناتوان مانده باشد و به جای یافتن راه‌حل پایدار، تعطیلی را به عنوان اولین انتخاب در دستور کار بگذارد و بدون توجه به زیانی که بر اقتصاد و آموزش و سلامت کشور تحمیل می‌کند، دستور خانه‌نشینی سراسری بدهد؟
مرداد امسال، اعلام شد که خسارت هر روز تعطیلی ناشی از ناترازی انرژی برای اقتصاد کشور، 5 هزار میلیارد تومان است. پارسال، خسارت آلودگی هوا در کشور 597 هزار میلیارد تومان بوده است. آذر امسال، معاون وزیر بهداشت گفت میانگین سالانه آلاینده‌های هوا در ایران، 6 برابر استاندارد جهانی و بیش از 30 میکروگرم بر متر مکعب است و سالانه حدود 35 هزار مرگ ناشی از آلودگی هوا در کشور اتفاق می‌افتد و هرساله از هر 100 مرگ در کشور، 15 مرگ به دلیل آلودگی هواست. 
این مقام مسوول در وزارت بهداشت، در اشاره به عوارض مرگبار مازوت‌سوزی، گفت که مازوت، منبع تولید دی اکسید گوگرد و کربن سیاه است که مقادیر غیرمجاز این دو آلاینده، سرطان‌زاست. 
پیش از معاون وزیر بهداشت، مسوولان دیگری هم در سال‌های قبل درباره مضرات مرگبار آلودگی هوا شهرها و استان‌های مختلف کشور و تلفات غیرقابل جبران تنفس در هوای آلوده هشدار داده بودند ازجمله اینکه دی پارسال، رییس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت، ضمن آنکه از ایران به عنوان بیست و یکمین کشور دارای هوای آلوده بین 131 کشور جهان و از تهران به عنوان نوزدهمین شهر با هوای آلوده به ذرات معلق بین 92 پایتخت جهان نام برده بود به خبرگزاری تسنیم گفته بود: «طبق آیین‌نامه قانون هوای پاک، وزارت بهداشت وظیفه دارد که سالانه مرگ‌های منتسب به آلودگی هوا را بررسی، محاسبه و منتشر کند. 
طبق بررسی‌ها و محاسباتی که سال 1401 با مدل پیشنهادی سازمان جهانی بهداشت در 33 شهر کشور انجام دادیم؛ مشخص شد که 13.9درصد از مرگ‌های طبیعی در کشورمان، منتسب به ذرات معلق با قطر کمتر از 2.5 میکرون بوده چنان‌که میانگین غلظت ذرات معلق در کشور ما 38 میکروگرم و 7.6 برابر بالاتر از رهنمود سازمان جهانی بهداشت و بیش از سه برابر استاندارد ملی کشورمان است.» 
این مدیر وزارت بهداشت سال 1401 هم در توضیح مضرات مرگبار آلودگی هوای کشور گفته بود که آلودگی هوا، سومین عامل مرگ در ایران و تعداد تلفاتش 6 برابر متوفیان مالاریا و 4 برابر متوفیان ایدز است. سال 1401 تعداد فوتی‌های ناشی از آلودگی هوا در ایران حدود 20 هزار نفر بود اما چند هفته قبل، وزیر بهداشت خطاب به رییس‌جمهور گفت که این عدد به حدود 50 هزار نفر در سال افزایش یافته است.
چندی قبل، محمدصادق حسنوند؛ رییس مرکز تحقیقات آلودگی هوای تهران هم در گفت‌وگو با «ایسکا نیوز» گفته بود که از مجموع 400 هزار مرگ در هر سال، 40 تا 45 هزار مرگ منتسب به آلودگی هواست و به‌ازای هر هزار تولد در کشور 7 الی 9 مورد مرده‌زایی داریم که 40 درصد مرده‌زایی در کشور ناشی از آلودگی هوا است. 
آنچه از تداوم آلودگی هوا در کشور طی سال‌های اخیر می‌توان استنباط کرد، به نتیجه‌ای جز بی‌توجهی دولت‌ها به ضرورت اقدامات پیشگیرانه و موثر ختم نمی‌شود. مهر امسال، سمیه رفیعی؛ رییس کمیته محیط زیست مجلس اعلام کرد که با گذشت 7 سال از تصویب و ابلاغ قانون هوای پاک، فقط 12 درصد احکام این قانون اجرا شده به این معنا که بر اساس گزارش دیوان محاسبات کشور از 228 حکم مندرج در قانون هوای پاک، 62 حکم اصلا اجرا نشده، 138 حکم به صورت ناقص اجرا شده و فقط 28 حکم به طور کامل اجرا شده و از 23 آیین‌نامه و دستورالعمل برای اجرای قانون هم فقط 17 مورد مصوب شده است. 
بلبل‌ها چطور به آسمان لندن بازگشتند؟
12 دسامبر 1969، روزنامه تایمز لندن در گزارشی از بازگشت چند گونه پرنده به آسمان لندن خبر داد. در این گزارش با نگاهی به روزهای تیره و تار معروف به «مه دود بزرگ» دسامبر 1952 که به مدت 4 روز شهر لندن و ساکنانش را محاصره کرد و 4 هزار نفر را به کام مرگ فرستاد و دو برابر این تعداد را هم در روزهای بعد به واسطه تنفس این هوای آلوده کشت و در آن زمان، 700 میلیون دلار به اقتصاد کشورخسارت زد، آمده بود: «به مدت بیش از 600 سال، لندنی‌ها از هوای آلوده شهر در عذاب بودند.
سال 1852، چارلز دیکنز در توصیف آسمان سربی پر از دوده سیاهی که شبیه دانه‌های برف بود، نوشت: «در سوگ مرگ خورشید رفته‌اند.» حدود 60 سال بعد، تی‌اس الیوت هم نوشت «… مه زردی که پشتش را به شیشه‌های پنجره می‌مالد.» امروز، مه لندن عملا از بین رفته و اگر سه یا چهار بار در سال اتفاق می‌افتد هم دیگر نمی‌توان اسم آن را مه دود گذاشت چون دیگر اثری از آن مه خفه‌کننده پر از دود، قهوه‌ای یا زرد رنگ نیست. امسال آسمان لندن حتی در ماه نوامبر که به طور معمول، مه آلودترین ماه سال است، صاف بود. »
گزارشگر تایمز به تاثیرات مثبت قانون هوای پاک اشاره کرد؛ قانونی که از سال 1956 به اجرا درآمد و در اولین اقدام، زغال‌سوزی را در سراسر بریتانیا ممنوع و صنایع را به حذف گازهای گلخانه‌ای مجبور کرد. با اجرای این قانون، انتشار دوده در آسمان لندن تا 80 درصد کاهش داشت و بارزترین نتیجه اجرای صادقانه این قانون برای لندنی‌ها همین جملاتی بود که گزارشگر تایمز، گزارش خود را با آن به پایان برد: «شاید خوشایندترین نتیجه، حداقل برای تماشاگران پرنده در لندن این باشد که پرندگان آوازخوانی که تقریبا یک قرن از شهر گم شده بودند، در حال بازگشت هستند. چندان دور نیست که بلبل‌ها دوباره در میدان برکلی آواز بخوانند.» 
خسارت تعطیلی کشور اصلا برای مردم قابل تصور نیست
دیروز، دوباره به دلیل افزایش آلاینده‌ها، شهرهای استان تهران و برخی دیگر از استان‌ها تعطیل شدند. با توجه به اینکه شما عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس هستید، چه راهکاری برای کنترل و کاهش آلودگی هوا و حفظ سلامت شهروندان به دولت توصیه می‌کنید؟ 
تنها راهکاری که به فکر من می‌رسد این است که باید با تقویت زیرساخت‌ها و افزایش توانمندی در تولید برق بدون استفاده از مواد آلاینده و با استفاده انرژی‌های تجدیدپذیر و انرژی خورشیدی و انرژی باد، در این مسیر قدم‌برداریم. باید توجه داشت که مردم در صرفه جویی در مصرف انرژی همکاری خوبی داشته‌اند و با توجه به قیمت بالای انرژی و به خصوص هزینه برق و گاز، تعداد زیادی از هموطنان ما، برای کاهش هزینه زندگی‌شان هم در مصرف انرژی صرفه‌جویی کرده‌اند که البته این صرفه‌جویی برای دولت هم کمک‌رسان و موثر بوده است.
بنابراین صرفه‌جویی در مصرف انرژی کاملا مشهود است و به خصوص که با توجه به تعطیلی واحدهای تولیدی و تعطیلی بسیاری از واحدهای دولتی که از مصرف‌کنندگان برق و گاز در کشور هستند هم شاهد صرفه‌جویی قابل توجهی در زمینه انرژی هستیم ولی با این حال همچنان می‌بینیم که میزان تولید برق به حد کافی نیست و در نهایت مجبوریم تولید برق را با استفاده از سوخت آلاینده ادامه دهیم و البته تداوم این روند منجر به این مشکلات شده است. به نظر می‌رسد که برای حل مشکل آلودگی هوا، نیازمند سرمایه‌گذاری خارجی در زمینه تولید انرژی هستیم و باید در این جهت، با ایجاد اعتماد زمینه مساعدی برای حضور سرمایه‌گذار خارجی در کشور فراهم کنیم.
البته تحریم‌ها هم در ایجاد این مشکلات موثر بوده که با توجه به صحبت‌های آقای پزشکیان که در تبلیغات انتخاباتی‌شان در مورد رفع تحریم‌های خارجی می‌گفتند، تلاش و کوشش دولت باید بر کاهش تحریم‌ها به روش‌های مختلف باشد تا مضرات این وضع بحرانی به حداقل برسد. آلودگی هوا برای سلامتی بسیاری از افراد در جامعه ما بسیاربسیار خطرناک است. من ناراحتی قلبی دارم و ناچارم برای انجام وظایف و مسوولیت‌هایم از منزل خارج شوم ولی واقعا بابت تنفس در هوای آلوده دچار مشکل در قلب و ریه می‌شوم. وقتی بنده چنین مشکلی را حس می‌کنم باید ببینیم مردمی که در دسترسی به دارو هم مشکل دارند دچار چه مشکلاتی می‌شوند. 
به نظر می‌رسد حل مشکل آلودگی هوا نیازمند برنامه‌ریزی دقیق و به خصوص، برنامه‌ریزی‌های توامان بلندمدت و کوتاه‌مدت است که البته متاسفانه بیشتر برنامه‌ریزی‌ها در کشور ما کوتاه‌مدت است و برای حل مسائل، برنامه‌ریزی دقیق بلندمدت نداریم. تاکید می‌کنم که راهکار کاهش آلودگی هوا در کشور، تقویت زیرساخت‌ها و برنامه‌ریزی دقیق است تا بتوانیم آسایش نسبی و از جمله، هوای پاک برای هموطنان‌مان ایجاد کنیم. 
مسوولان وزارت بهداشت و دولت بارها بابت تعطیلی‌های ناشی از آلودگی هوا به مجلس آمده‌اند. خسارت ناشی از تعطیلی دولت و دستگاه‌های اجرایی چقدر است و چرا مردم نباید از این تعطیلی‌ها خوشحال باشند؟ این تعطیلی‌ها چه آسیبی برای اقتصاد کشور دارد؟ 
میزان این خسارت، بسیار بیشتر از حدس و تصور مردم است. در همین حد می‌گویم که تعطیلی دولت باعث کوچک شدن سبد خانوار و سفره خانواده می‌شود. هر تعطیلی مساوی است با خسارت به جیب مردمی که مالیات به کارمندان دولت می‌دهند ولی وقتی چنین تعطیلی‌هایی اتفاق می‌افتد، همین کارمند کارش تعطیل می‌شود و در خانه می‌ماند.
هر تعطیلی، مساوی با عقب افتادن کار است و این، یکی از تبعات تعطیلی‌هاست چون تعطیلی دولت، یعنی تقریبا تعطیلی یک کشور. در دنیا هم به ندرت شاهدیم که روزهایی از سال به دفعات و به دلایل مختلفی همچون سرما و آلودگی هوا و کمبود انرژی، دولت تعطیل شود. این تعطیلی‌ها یک بازخورد منفی برای تعطیلی‌های بیشتر و خسارات بیشتر خواهد داشت. 
مسوولان وزارت بهداشت همواره این نگرانی را دارند که در این تعطیلی‌های به دلیل آلودگی هوا، مردم به جای خانه‌نشینی، راهی سفر و خریدهای غیر ضروری می‌شوند. 
ما نمی‌توانیم اختیار مردم را به دست بگیریم چون امروز، مثل دوران شیوع کرونا نیست. مردم برای خودشان مشکلاتی دارند و تبعیت کامل از آنچه ما می‌گوییم برای مردم امکان‌پذیر نیست. اگرچه که خروج از منزل در این هوای آلوده باعث مسائل جانبی هم خواهد شد ولی دولت واقعا نمی‌تواند به‌طور 100 درصد اختیار رفتار و زندگی مردم را در دست بگیرد. دولت و نظام و مسوولان باید کار خودشان را به درستی انجام دهند. 
شهرهایی همچون دهلی‌نو و مکزیکو سیتی، آلوده‌تر از شهرهای ما هستند. دولت‌ها در این شهرها چطور رفتار می‌کنند؟ 
چرا از دهلی‌نو مثال می‌زنید؟ از کشورهای اسکاندیناوی مثال بزنید که هوای پاک دارند. چرا همواره در ذهن مردم القا می‌کنیم که در این جهان نقاط بسیار بدتر از ایران است؟ ما باید تجربه موفق باقی کشورها را ببینیم و از آن‌ها بیاموزیم و در کشور خودمان هم اجرا کنیم.