آریا بانو - ایسنا / سوربیتول و زایلیتول، قندهای الکلی هستند که به‌عنوان شیرین‌کننده‌های کم‌کالری در صنایع غذایی، دارویی و بهداشتی کاربرد دارند و برای سلامت دندان‌ها و کنترل قند خون مفید هستند.
زایلیتول و سوربیتول الکل‌های قندی(نوعی الکل تهیه شده از قند) هستند. الکل‌های قند نوعی کربوهیدرات کم هضم هستند، گروهی که شامل فیبر و نشاسته مقاوم هستند. به‌طور طبیعی در بسیاری از میوه‌ها وجود دارند و به‌عنوان پلی‌ال‌ها نیز شناخته می‌شوند. اینها یکسری فواید مثبت برای سلامتی دارند و از نظر قند، چون مبتنی بر ساکارز هستند، برای سلامتی دهان و دندان مناسب هستند. گزینه‌های مورد تقاضا هستند، زیرا محصولات کم کالری یا بدون کالری در نظر گرفته می‌شوند. زایلیتول و سوربیتول بر قند خون تأثیر منفی نمی‌گذارند و برای افراد دیابتی و افرادی که رژیم‌های کم کربوهیدرات یا کتوژنیک دارند، مطلوب هستند.
زایلیتول و سوربیتول در محصولات مختلف گیاهی وجود دارند. عوارض جانبی کمتری نسبت به شیرین کننده‌های دیگر دارند.

سوربیتول
سوربیتول یک الکل قندی طبیعی است که در میوه‌ها و سبزیجاتی مانند سیب، آلو و هلو یافت می‌شود. این ماده به‌عنوان یک جایگزین قند در صنایع غذایی و دارویی به کار می‌رود و به دلیل طعم شیرین، کالری پایین‌تر و قابلیت مرطوب‌کنندگی‌اش محبوبیت دارد. سوربیتول علاوه بر استفاده در محصولاتی مانند آدامس و خمیر دندان، در داروسازی نیز به‌عنوان ماده‌ای پایدارکننده و مرطوب‌کننده در شربت‌ها و مکمل‌ها کاربرد دارد، همچنین به دلیل خاصیت ملین ملایم خود در برخی محصولات درمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
زایلیتول
زایلیتول نیز نوعی الکل قندی طبیعی است که از منابع گیاهی همچون ذرت، درخت غان و برخی میوه‌ها به دست می‌آید. این ماده به دلیل طعم شیرین و خاصیت خنک‌کنندگی‌اش در محصولات غذایی و بهداشتی، به‌ویژه آدامس‌ها و آب‌نبات‌های بدون قند، استفاده می‌شود. زایلیتول نقش مهمی در بهداشت دهان و دندان دارد و به‌عنوان یک ماده ضدپوسیدگی دندان شناخته می‌شود. این ماده به دلیل شاخص گلیسمی پایین و کالری کمتر، برای افراد دیابتی و کسانی که به دنبال کاهش مصرف قند هستند، گزینه‌ای مناسب محسوب می‌شود.

شباهت‌های سوربیتول و زایلیتول
هر دو ماده به‌طور طبیعی در گیاهان یافت می‌شوند و جزء خانواده الکل‌های قندی هستند. این مواد به دلیل داشتن طعم شیرین و کالری پایین‌تر نسبت به شکر، جایگزین‌های محبوبی در محصولات غذایی هستند.
هر دو ماده در رژیم‌های غذایی کم‌کالری و مناسب برای افراد دیابتی به کار می‌روند، زیرا اثر کمتری بر افزایش قند خون دارند. از دیگر شباهت‌های مهم این دو ماده، تأثیر مثبت آن‌ها بر سلامت دهان و دندان است. زایلیتول به کاهش رشد باکتری‌های مضر دهان، مانند استرپتوکوک موتانس، کمک می‌کند و از پوسیدگی دندان جلوگیری می‌کند. سوربیتول نیز با داشتن خواص مرطوب‌کنندگی، به حفظ رطوبت دهان و جلوگیری از خشکی آن کمک می‌کند. به همین دلیل، هر دو ماده در محصولات بهداشتی دهان مانند آدامس‌ها، خمیر دندان و دهان‌شویه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند.
شباهت دیگری که این دو ماده دارند، پایداری شیمیایی آن‌ها است. سوربیتول و زایلیتول هر دو در برابر حرارت مقاوم هستند و در فرآیندهای تولید مواد غذایی، کیفیت خود را حفظ می‌کنند. این ویژگی آن‌ها را برای استفاده در محصولات پخته‌شده و فرآوری‌شده مناسب می‌سازد.

تفاوت‌های سوربیتول و زایلیتول
یکی از تفاوت‌های اصلی این دو ماده، منشأ آن‌ها است. سوربیتول به‌طور عمده از گلوکز و میوه‌هایی مانند سیب و آلو استخراج می‌شود، در حالی که زایلیتول از زایلان موجود در درخت غان، ذرت یا دیگر گیاهان به دست می‌آید. از نظر ساختاری نیز، زایلیتول نسبت به سوربیتول مولکولی پایدارتر است که این امر موجب خاصیت خنک‌کنندگی زایلیتول در دهان می‌شود.
تفاوت دیگر در میزان کالری آن‌ها است. هرچند هر دو ماده کالری کمتری نسبت به شکر دارند، زایلیتول کالری کمتری از سوربیتول دارد. این ویژگی به همراه شاخص گلیسمی پایین‌تر، زایلیتول را برای افراد دیابتی انتخاب بهتری می‌سازد. در مقابل، سوربیتول به دلیل خاصیت ملین ملایمش در محصولات دارویی و درمانی بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرد، همچنین تفاوت در اثرات گوارشی این دو ماده قابل توجه است. مصرف بیش از حد سوربیتول می‌تواند موجب نفخ و اسهال شود، در حالی که زایلیتول کمتر چنین عوارضی دارد و معمولاً بهتر تحمل می‌شود. علاوه بر این، زایلیتول برای حیوانات خانگی مانند سگ‌ها سمی است و می‌تواند خطرناک باشد، در حالی که سوربیتول چنین خطری ندارد. از نظر کاربرد، زایلیتول به دلیل طعم خنک و تازه‌ای که ایجاد می‌کند، در محصولاتی مانند آدامس‌های خوشبوکننده و آب‌نبات‌های بدون قند بیشتر استفاده می‌شود. در مقابل، سوربیتول در محصولات مرطوب‌کننده، مانند لوازم آرایشی و دارویی، کاربرد بیشتری دارد.
نخستین فاز بزرگ‌ترین مجتمع داروسازی(تولید سوربیتول) غرب آسیا در منطقه تیران و کرون اصفهان و در مجموعه صنایع دارویی، شیمیایی و غذایی شهید مدرس، به همت جهاد دانشگاهی و با شعار «سلامی به سلامت پایدار»، 24 دی راه‌اندازی می‌شود.