آریا بانو - ایرنا /مدرس نجوم با اشاره به وقوع بارش شهابی رُبعی در پایان هفته جاری گفت: رصد این بارش شهابی با چشم غیرمسلح از آغاز بامداد جمعه (14 دی) در شهرهای مختلف ایران و تهران ممکن است.
کاظم کوکرم در گفت‌وگو با خبرنگار گروه علمی ایرنا در توضیح بیشتر به تشریح موضوع بارش‌های شهابی پرداخت و اظهار داشت: در طول سال بارش‌های شهابی زیادی داریم؛ یعنی بیشتر از 60 بارش شهابی وجود دارد. اما بین این بارش‌ها تنها تعداد معدودی پربار هستند، به‌گونه‌ای که بتوانیم شهاب‌های زیادی را در زمان اوج آنها رصد کنیم.
وی ادامه داد: معروف‌ترین این بارش شهابی‌ها، بارش شهابی جوزایی است که بهترین و پربارترین بارش شهابی هر سال است و حوالی 22 تا 23 آذر به اوج می‌رسد؛ اما امسال با ماه بدر (ماه کامل) همزمان شد و به خوبی قابل رصد نبود.
این روزنامه‌نگار علم گفت: بارش شهابی مهم بعدی بار شهابی برساوشی است که هر سال بیست و یکم یا بیست و دوم مرداد به اوج می‌رسد و امسال شرایط ماه هم در آن شب‌ها خوب بود؛ ولی در کشور با هوای ابری مواجه شده بودیم.
سومین بارش شهابی مهم امسال همین بارش شهابی رُبعی است که هر سال نیمه دی ماه و حوالی سیزدهم تا پانزدهم دی به اوج می‌رسد.

چرا بارش شهابی رُبعی؟
وی در مورد منشا این بارش شهابی توضیح داد: منشا این بارش شهابی سیارکی به نام سیارک 2003 ای اچ (2003 EH) است. البته برخی اخترشناسان معتقدند عامل سازنده این بارش شهابی، یک دنباله‌دار منقرض‌شده است که حالا بخش‌هایی از آن را به شکل تکه‌تکه‌شده در قالب این سیارک می‌بینیم.
کوکرم با اشاره به نام‌های بارش‌های شهابی، ادامه داد: معمولا نام بارش‌های شهابی از صورت فلکی گرفته شده که کانون بارش شهابی آنجا قرار گرفته است؛ یعنی مثلاً وقتی می‌گوییم بارش شهابی جوزایی یعنی ناظر زمینی می‌بیند شهاب‌ها از سمت صورت فلکی جوزا در آسمان ظاهر می‌شوند یا کانون بارش شهابی برساوشی در صورت فلکی برساوش دیده می‌شود و به نظر می‌رسد شهاب‌ها همچون تیرهای درخشان از سمت آن صورت فلکی در آسمان رها می‌شوند.
وی ادامه داد: اما صورت فلکی به نام رُبع نداریم؛ نام این بارش شهابی منسوب به یک صورت فلکی قدیمی است که در تقسیمات جدید اتحادیه بین‌المللی نجوم (که حدود یک قرن پیش انجام شد) از فهرست صورت‌های فلکی حذف شد.
سردبیر اسبق مجله نجوم گفت: این صورت فلکی از نظر مکانی در آسمان بین سه صورت فلکی عوا و دب اکبر و اژدها قرار داشت. امروزه محدوده صورت فلکی رُبع بین این سه صورت فلکی تقسیم شده است. اما نام این بارش شهابی به نام آن صورت فلکی باستانی باقی مانده است. بنابراین چون بارش شهابی ربعی در فصل زمستان در دی ماه و در شب‌های سرد به اوج می‌رسد و از طرفی کانون بارش آن به قطب شمال آسمان نزدیک است؛ جایی که قاعدتاً موقعیت رصد آن برای بسیاری از مردم نیمکره جنوبی زمین زیر افق قرار می‌گیرد. از طرفی بیشتر شهاب های بارش شهابی ربعی هم به روشنایی شهاب‌های شهابی جوزایی نیستند، همه اینها باعث شده که سومین بارش شهابی سال کمی مهجور واقع بشود و کمتر در مورد آن شنیده باشیم، ضمن اینکه اوج بارش شهابی رُبعی نیز کوتاه و در حد پنج شش ساعت است. سازمان بین‌المللی شهاب/ IMO امسال دو شب سیزدهم و چهاردهم دی ماه را اوج بارش شهابی ربعی اعلام کرده است.
با توجه به موقعیت کانون این بارش در آسمان به نظر می‌رسد بامداد جمعه (14 دی) بهترین زمان برای ما در ایران برای دیدن بارش شهابی ربعی باشد؛ منظور از بامداد از حدود 12 شب تا سپیده سحر است که هرچه به صبحدم نزدیک‌تر می‌شویم با اوج گرفتن کانون این بارش در آسمان شهاب‌های بیشتری را می‌توانیم ببینیم.
کوکرم در توضیح بیشتر درباره این بارش شهابی گفت: سرعت شهاب‌های بارش شهابی رُبعی حدود 40 کیلومتر بر ثانیه است که در مقایسه با شهاب‌های بارش‌های شهابی دیگر مثل بارش شهابی برساوشی کمی کندتر در آسمان حرکت می‌کنند و فرصت بیشتری برای رصد آنها وجود دارد.

بارش شهابی رُبعی را با چشم غیرمسلح ببینید
وی افزود: تجربه نشان می‌دهد معمولاً تعداد شهاب‌های بسیار درخشان یا آذرگوی‌های بارش شهابی ربعی نسبت به بارش شهابی جوزایی و برساوشی کمتر است و شهاب‌های کم‌نورتر این بارش شهابی درصد بیشتری از کل شهاب‌ها را دارند؛ اما گاهی ممکن است غافلگیرانه با شهاب‌های درخشان این بارش نیز روبه‌رو شویم. بنابراین برای رصد این بارش شهابی به جایی نیاز داریم که آسمانی تاریک، دور از آلودگی نوری و دور از غبار داشته باشد.
این منجم آماتور ادامه داد: آخر این هفته ماه در شرایط خیلی خوبی برای رصد بارش شهابی است؛ در شب‌های سیزدهم و چهاردهم دی، هلال باریک ماه ابتدای شب غروب می‌کند و فقط حدود 11 درصد سطح ماه روشن است؛ بنابراین انتظار داریم بارش خوبی را از بارش شهابی ربعی رصد کنیم و شهاب های پرشماری را ببینیم.
کوکرم اشاره کرد: برای دیدن این بارش شهابی به تلسکوپ نیاز ندارید. فقط کافی است بامداد جمعه (14 دی)، لباس گرم بپوشید و زیر آسمانی تاریک بعد از نیمه شب، رو به جهت شمال یا شمال شرق بنشینید، با چشم غیرمسلح بالای سر را نگاه کنید و منتظر درخشش شهاب‌ها باشید؛ احتمالا هر چند دقیقه یک شهاب خواهید دید. اما اگر در تهران یا دیگر شهرها که آسمان پر از آلودگی نوری دارند رصد کنید، شاید در یک ساعت، دو تا چهار شهاب درخشان ببینید.