بزرگنمايي:

آریا بانو - ایسنا / محققان دانشگاه یزد با حمایت سازمان توسعه همکاری‌های علمی و فناورانه بین‌المللی در قالب برنامه «حمایت از کاربران ایرانی در آزمایشگاه‌های سنکروترون برتر»، امکان توسعه پژوهش خود در زمینه مشخصه‌یابی مولکول آسفالتین را پیدا کردند که در ساخت نسل جدیدی از سلول‌های خورشیدی کاربرد دارد.
محققان دانشکده فیزیک دانشگاه یزد با کسب فرصت حضور در مرکز بین‌المللی تابش سنکروترون برای علوم تجربی و کاربردها در خاورمیانه (سزامی)، با حمایت معاونت علمی ریاست جمهوری، موفق شدند تحقیقات خود را در زمینه مشخصه‌یابی مولکول آسفالتین و کاربرد آن در تولید نسل جدیدی از سلول‌های خورشیدی توسعه دهند.
محمد علی حداد، عضو هیات علمی دانشکده فیزیک دانشگاه یزد که این پروژه فناورانه را در مرکز بین‌المللی تابش سنکروترون برای علوم تجربی و کاربردها در خاورمیانه (سزامی) انجام داده است، درباره این پروژه تحقیقاتی گفت: آشنایی من با موضوع شتاب‌دهنده‌ها و همین طور کاربرد پرتو ایکس در مشخصه‌یابی مواد به زمانی که در مقطع PHD در انستیتو لیزر آمستردام مشغول به فعالیت بودم، برمی‌گردد. در آن دوره، آموختم که چگونه به کمک این پرتو می‌توان ساختار مولکولی مولکول‌ها را در حالت گاز فیس، برای مولکول‌هایی همچون منوکسید کربن و همین طور دی اکسید کربن مورد استفاده قرار داد.
وی ادامه داد: پس از بازگشت به کشور با توجه به این‌که تربیت نیروی انسانی در این حوزه در کشور ما از اولویت قابل توجهی برخوردار است، با دوره‌های برگزار شده توسط پژوهشگاه دانش‌های بنیادی و همچنین چشمه نور ایران آشنا شدم. در بعضی از این دوره‌ها شرکت داشتم و با مبانی فیزیکی و همین طور کاربردها و نرم‌افزارهای مرتبط با داده‌های سنکترونی آشنا شدم. در سال 2023 با پذیرش پروپوزالی تحت عنوان مشخصه‌یابی مولکول آسفالتین و استفاده از مولکول آسفالتین در انرژی‌های تجدیدپذیر و ساخت نسل جدیدی از سلول‌های خورشیدی، مشخصه‌یابی تعدادی از عناصر مربوط به مولکول آسفالتین را به کمک باریکه ایکس آر اف در سنکروترون سزامی انجام دادیم و در حال حاضر مشغول به تحلیل‌ داده‌های مرتبط با این موضوع هستیم.
وی با اشاره به کاربرد این پژوهش‌ها در حوزه باستان شناسی، اظهار کرد: استان تاریخی یزد و آثار باستانی این استان، دارای ظرفیت بسیار خوبی برای پژوهش‌ها است و استفاده از تابش سنکروترون و شتاب‌دهنده‌ها در مشخصه‌یابی بافت‌های تاریخی و همین طور شناسایی عناصر بافت‌های تاریخی اهمیت ویژه‌ای دارد.
حدادی با بیان این‌که تیم پژوهشی دانشگاه، مشغول تهیه و تدوین پروپوزال‌هایی پیرامون مشخصه‌یابی بافت‌های خشتی در استان یزد هستند، ادامه داد: در حال حاضر پروپوزالی را برای شتاب‌دهنده الترا آماده و ارسال کردیم که امیدوار هستیم مراحل داوری این پروپوزال با موفقیت انجام شود و در آینده نزدیک برای مشخصه‌یابی ایکس‌ری توموگرافی بافت‌های خشتی به ایتالیا عازم شویم و اندازه‌گیری‌ها را انجام دهیم.
وی با اشاره به حمایت سازمان توسعه همکاری‌های علمی و فناورانه بین‌المللی در معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری، تصریح کرد: از معاونت علمی ریاست جمهوری، پژوهشگاه دانش‌های بنیادی، چشمه نور ایران، دانشگاه یزد و دیگر صنایع و شرکت‌های دانش‌بنیان که برای نجام این نوع پروژه‌ها، حمایت‌ها و همراهی کردند قدردانی می‌کنم.
حمایت از حضور دانشمندان ایرانی در آزمایشگاه‌های سنکروترون برتر
به نقل از معاونت علمی ریاست‌جمهوری، «برنامه حمایت از کاربران ایرانی در آزمایشگاه‌های سنکروترون برتر»، با هدف ایجاد یک شبکه حمایتی از پژوهشگران و صنایع کشور برای دسترسی به آزمایشگاه‌های سنکروترونی برتر و انجام آزمایش‌های تراز اول در سطح بین‌المللی با حمایت سازمان توسعه همکاری‌های علمی و فناورانه بین‌المللی اجرا می‌شود.
در این برنامه بخشی از هزینه سفر و هزینه‌های جانبی انجام آزمایش از جمله تهیه نمونه و … برای پژوهشگرانی که موفق به اخذ پذیرش برای انجام آزمایش در یکی از آزمایشگاه‌های سنکروترون دنیا شده‌اند، توسط سازمان توسعه همکاری‌های علمی و فناورانه بین‌المللی پرداخت می‌شود.
به این ترتیب امکان دسترسی پژوهشگران، اساتید، دانشجویان و صنایع کشور برای انجام آزمایش‌های کاربردی و پیشرفته در بهترین و به‌روزترین آزمایشگاه‌های دنیا تسهیل خواهد شد. این برنامه در ادامه «برنامه کاربری ایران از آزمایشگاه آلبا» تصویب شده است. برنامه حمایت از کاربران ایرانی در آزمایشگاه‌های سنکروترون به صورت مشترک توسط سازمان توسعه همکاری‌های علمی و فناورانه بین‌المللی و چشمه نور ایران اجرا می‌شود.
سنکروترون (synchrotron)، نوعی شتاب‌دهنده ذرات به شکل یک حلقه دایره‌ای است که با کمک میدان‌های الکتریکی و مغناطیسی، تابش الکترومغناطیسی تولید می‌کند. ذراتی که با سرعتی نزدیک به سرعت نور در یک محیط الکترومغناطیسی حرکت می‌کنند، در جهت حرکتشان، نوری منتشر می‌کنند که تابش سنکروترون یا نور سنکروترون نامیده می‌شود. تابش سنکروترون یک امکان توانمند برای مطالعه ساختمان مولکولی و تغییرات شکل و ترکیبات سلولی در هنگام واکنش‌های شیمیایی است که در زمینه‌های مختلف تحقیقاتی و کاربردی در فیزیک، پزشکی، صنعت، زیست‌شناسی، باستان‌شناسی و … کاربرد دارد. استفاده از تابش سنکروترون برای علوم بنیادی و فناوری‌های کاربردی، رشد فزاینده‌ای را در چند دهه اخیر تجربه کرده است. مزیت این نوع از شتابدهنده‌ها نداشتن محدودیت در انرژی است که باعث می‌شود ذرات بنیادی را بتوان به انرژی‌های چندین گیگاالکترون ولت و بیشتر رساند.
این حمایت در معاونت تبادل فناوری سازمان توسعه همکاری‌های علمی و فناورانه بین‌المللی انجام می‌شود.