بزرگنمايي:

آریا بانو - همشهری / بعضی از آمار و ارقام‌ در میان سر و صداها گم می‌شوند و کمتر کسی برای تحلیل آنها دست به‌کار می‌شود؛ درست مانند آمار بازگشت متخصصان و نخبگان که در اواسط دهه 90به اوج خود رسید و نیم‌نگاهی به آن نشان می‌دهد که هنوز برخی از مهاجران متخصص بعد از چند سال مهاجرت به خانه بازمی‌گردند.
معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری در سال‌های اخیر پرچمدار زمینه‌ سازی‌ برای بازگشت مهاجران نخبه به کشور شده است؛ تا جایی که معاون سابق علمی و فناوری در دولت شهیدرئیسی در این‌ باره گفت: «من افتخار می‌کنم که طبق آمار سامانه‌های جذب، شناسایی و توسعه همکاری بین‌المللی در سال 1402 نسبت به سال 1401 همکاری‌هایمان با ایرانی‌های خارج از کشور در حوزه نخبگان 3برابر شده است. بازگشت نخبگان ما از 200دانشگاه برتر به کشور هم 8/1 برابر ارتقا پیدا کرده بود.» بر همین اساس باید قبول کرد که در میان موج مهاجرت‌ها از ایران که گاهی مبتنی بر تصمیم آگاهانه و بعضی اوقات نیز براساس تصمیم‌های هیجانی شکل می‌گیرد، کم نیستند متخصصان و نخبه‌هایی که مسیر بازگشت به ایران را انتخاب کرده‌اند.
مهاجران بازگشتی چه کسانی هستند؟
طبق تعریف سازمان ملل متحد از مهاجرت‌های بازگشتی، چنانچه اتباع یا شهروندان یک کشور پس از یک دوره مهاجرت بین‌المللی به کشوری دیگر (بلندمدت یا کوتاه‌مدت)، مجددا به کشور مبدأ خود بازگردند و قصد داشته باشند که حداقل یک سال در مبدأ خود اقامت گزینند، به‌عنوان مهاجران بازگشتی شناخته می‌شوند. بر همین اساس بازگشت، جزئی از فرایند مهاجرت تعریف شده است که در بعضی موارد می‌تواند به‌صورت دائمی و در بعضی موارد به‌صورت موقتی اتفاق بیفتد.
اولین چالش اساسی در زمینه مهاجرت‌های بازگشتی، خلأهای آماری و پژوهشی آن است، به‌علت دشواری رصد و پایش مهاجران پس از یک دوره کار یا تحصیل در خارج از کشور، آمار دقیقی در مورد میزان مهاجرت بازگشتی در دسترس نیست.
براساس یافته‌های گالوپ از مصاحبه با 64هزار مهاجر در 160کشور مختلف طی سال‌های 2010تا 2018، میانگین میل به بازگشت در میان مهاجران جهان حدود 7درصد است.
بازگشت 1191متخصص در سال 1402
روح‌الله دهقانی ‌فیروزآبادی، معاون علمی و فناوری دولت سیزدهم در روزهای منتهی به دولت قبل، آمار و ارقام جالبی در مورد بازگشت مهاجران ارائه داده بود.
به‌گفته او «در سال 1402نزدیک به هزار و 191متخصص به کشور بازگشتند. یکی از سیاست‌های جدی که در مسیر دیپلماسی علمی و فناوری پیگیری شد، بحث آماده‌سازی‌ برای همکاری با متخصصان ایرانی خارج از کشور و دانشجویان ایرانی در خارج از کشور بود.» علاوه بر آیین‌نامه جامعی که در دولت قبل برای حمایت از نخبگان از طریق حمایت‌های استخدامی، تحصیلی و... صادر شده بود، سامانه کانکت(سامانه همکاری با متخصصان) نیز در این معاونت شرایط جایگزینی پروژه‌های فناورانه ایرانی‌های خارج از کشور با خدمت سربازی را مهیا کرد.