چاپ

آریا بانو - آمارها نشان می‌دهد بیشتر زنان سرپرست خانوار، بی‌سواد و کم‌سوادند و میانگین سنی‌شان نزدیک به سن بازنشستگی است. بنابراین ابزارهای حمایت و توانمندسازی باید در مواجهه با موضوع زنان سرپرست خانوار در دستور کار قرار گیرد.

آمارها نشان می‌دهد بیشتر زنان سرپرست خانوار، بی‌سواد و کم‌سوادند و میانگین سنی‌شان نزدیک به سن بازنشستگی است. بنابراین ابزارهای حمایت و توانمندسازی باید در مواجهه با موضوع زنان سرپرست خانوار در دستور کار قرار گیرد. بعضی‌هایشان تصمیم گرفته‌اند مستقل باشند و به تنهایی زندگی کنند، برخی دیگر ازدواج کردند و وظایف اقتصادی خانواده را به تنهایی به دوش می‌کشند؛ گروهی دیگر نیز به دلیل فوت همسر یا جدایی، سرپرستی خانوار را برعهده دارند.
بر اساس محاسبات انجام شده بر مبنای داده‌های خام هزینه و درآمد خانوار سال 1398 که توسط مرکز آمار ایران منتشر شده، 15 درصد از خانوارهای کشور، ‌سرپرست زن دارند.
بیشتر این زنان به دلیل فوت همسر، به عنوان سرپرست خانوار شناخته می‌شوند. 78 درصد زنان سرپرست خانوار، زنانی هستند که پس از ازدواج، همسر خود را در اثر فوت از دست داده‌اند. 11 درصد از این زنان، دارای همسر هستند. حدود هفت درصد از زنان خانوار، از همسر خود جدا شده‌اند و سه درصد نیز هرگز ازدواج نکرده‌اند.
زنان سرپرست خانوار اغلب از پیشرفت تحصیلی و مهارت‌آموزی بی‌بهره‌اند. حدود 63 درصد از زنان سرپرست خانوار، بی‌سواد و تنها 37 درصد از آنها باسواد هستند. البته وضعیت سواد زنان سرپرست خانوار در شهرها و روستاها متفاوت است. بخش عمده زنان سرپرست خانوار در مناطق روستایی یعنی 74 درصد، بی‌سوادند؛ این در حالی است که حدود 51 درصد زنان سرپرست خانوار در مناطق شهری بی‌سوادند.
در بین گروه باسواد نیز بر خلاف تصور عمومی، زنان با مدارک تحصیلی بالاتر در اقلیت هستند. حدود 12 درصد از زنان سرپرست خانوار، فارغ‌التحصیل دانشگاه هستند. این در حالی است که بخش عمده زنان سرپرست خانوار یعنی حدود 55 درصد از آنها تنها تا دوره ابتدایی درس خوانده‌اند.
به‌نظر می‌رسد سطح پایین تحصیلات در میان زنان سرپرست خانوار، موجب شده فرصت‌های شغلی محدودی پیش روی آنها قرار بگیرد و بیشتر این افراد، شغلی برای کسب درآمد نداشته باشند.
بخش عمده زنان سرپرست خانوار یعنی 77 درصد، دارای درآمد بدون کار و تنها 11 درصد از آنها شاغل هستند. البته از با توجه به میانگین سنی بالای این افراد یعنی حدود 61 سال و همچنین نرخ بالای بی‌سوادی، انتظار نمی‌رود درصد بالایی از این افراد، شاغل باشند و بنابراین ضرورت حمایت و توانمندسازی زنان سرپرست خانوار، بیش از پیش اهمیت پیدا می‌کند.
حمایت‌های مالی از زنان سرپرست خانوار
حمایت از زنان سرپرست خانوار همواره یکی از اولویت‌های دولت بوده است. این حمایت‌ها در قالب خدمات بیمه‌ای، خدمات حمایتی و حمایت‌های اجتماعی بخشی از بودجه‌های سالانه است که در بودجه سال 1400 نسبت به امسال، رشد 50 درصدی را تجربه کرده است. در مجموع، ردیف‌های حمایتی از زنان سرپرست خانوار، حدود 23 درصد از کل اعتبارات حوزه زنان و خانواده را به خود اختصاص داده است.
علاوه بر این، بیش از نیمی از 2 میلیون و 174 هزار خانوار تحت حمایت کمیته امداد، خانوارهایی با سرپرستی زنان هستند که از کمک هزینه ودیعه مسکن و اجاره و نیز سبد کالای حمایتی کرونا بهره‌مند شده‌اند. بر این اساس، 78 هزار زن سرپرست خانوار از خدمات ودیعه مسکن و کمک اجاره در سال جاری استفاده کرده‌اند.
توانمندسازی، مسیر استقلال زنان
کمک‌های حمایتی مالی شاید نخستین و ساده‌ترین راهکار برای رسیدگی به زنان سرپرست خانوار باشد که در عین مفید بودن، نمی‌تواند وابستگی این زنان و خانوارهایشان به این قبیل حمایت‌ها را کاهش دهد یا قطع کند و آنان را به افرادی مستقل و توانمند تبدیل کند.
بنابراین یکی از راهکارهای مهم در زمینه مسائل زنان سرپرست خانوار، توانمندسازی، مهارت‌آموزی و آمادگی شغلی برای آنهاست تا وضعیت معیشتی‌شان تحت تأثیر مسائل مالی و بودجه دولت قرار نگیرد. علاوه بر این، استفاده از ظرفیت سازمان‌های مردم نهاد، دیگر راهکار حمایتی از زنان سرپرست خانوار است که مورد تأکید معاون رئیس جمهوری در امور زنان و خانواده نیز قرار گرفته است.
استفاده از ظرفیت‌های سازمان‌های مردم‌نهاد
معصومه ابتکار در یازدهمین نشست شورای راهبردی کارگروه ملی زنان سرپرست خانوار در این رابطه گفت: نمی‌توان تلاش برای توان افزایی اقتصادی را فقط بر دوش دولت نهاد بلکه با کمک سازمان‌های مردم نهاد این امر سریع‌تر دست یافتنی و ورود به کارآفرینی و اشتغال انجام می‌شود. اتکا به توانمندی‌های دولتی محدود است و تأثیرگذاری اجتماعی لازم را ندارد؛ در حالی که با بهره‌گیری از سازمان‌های مردم نهاد، بیشتر می‌توان برنامه توان‌افزایی زنان سرپرست خانوار را اجرایی کرد. ‌
ابتکار با تأکید بر اینکه شبکه‌سازی مجازی کار بسیار مهمی است که در مسیر دسترسی زنان سرپرست خانوار به بازار انجام شده، خاطرنشان کرد: زنان سرپرست خانوار تحصیل کرده و دختران فارغ‌التحصیل که سرپرست هستند نیز می‌توانند از طریق شرکت‌های دانش بنیان و استارت‌آپ‌ها به ارائه محصولات خود بپردازند.