چاپ

آریا بانو - صبح که چشمانشان را باز می‌کنند، خبری از ساختمان‌های بی‌روح سیمانی که عصر مدرنیته به دنبال بزک آن با طرح‌ها و متریال جدید است، در میان نیست؛ فقط دشت و کوه؛ همچون شعر سهراب دشت‌هایی چه فراخ/ کوه‌هایی چه بلند/ نکند اندوهی سر رسد از پس کوه...

به گزارش روابط عمومی اداره کل حفاظت محیط زیست استان همدان و به نقل از خبر گزاری فارس ، طلوع خورشید را پیش از شهر و قبل از اینکه مردم بیدار شوند، بر فراز ارتفاعات، وقتی که وحوش به سنگ و تخته جان می‌دمند، به نظاره ایستادند، زیباترین تصویری که آغازگر روز آدمی می‌شود.
تنها عشق به طبیعت و آنچه به آن تعلق دارد انگیزه می‌شود آفتاب نزده، راهی دشت و دمن شوی و به دنبال نگهداری از این امانت برآیی، حتی گاهی به رسم امانتداری و حفظ این ثروت برای آیندگان جان دهی.
تقریبا داستان هر روز و شب تکراری است، تکراری لذت‌بخش در کنار آموزه‌های جدید طبیعت که خالی از خطر نیست، خطری نه از جانب طبیعت بلکه از سوی انسان که بر انسان و طبیعت فرو می‌آید.
گاهی اسلحه‌ای غیر مجاز کمر به قتل وحوش می‌بندد و گاهی آدمی قاتل گیاهان می‌شود، اما اگر در این میان دلباخته و سَرسپرده پیمانی باشی ظلم به حیوان و گیاه را تاب نمی‌آوری و به قیمت جان هم که شده پاسداری را به انجام می‌رسانی.
این بار قصه در 10 هزار هکتار جان می‌گیرد و قهرمانان آن مردانی هستند با دلی گرفته از شرارت‌ و قساوت مثال‌زدنی آدمیانی از جنس بی‌رحمی با اسلحه‌هایی که به سمت وحوش باردار نشانه می‌رود تا بره‌هایی که پایشان به دنیا نرسیده را به محاق مرگ بکشانند یا آتش‌هایی که به جان پوشش سبز می‌افتند تا زمین به کام انسان فرو رود.
منطقه حفاظت شده شراء یا کریدور حیات وحش در 45 کیلومتری شرق همدان واقع شده است، همانجا که محیط‌بانان جان بر کف 24 ساعته حفاظت و حراست از حیات وحش این محدوده را بر عهده دارند تا جایی که در چند سال اخیر جمعیت وحوش این منطقه به رقم مناسبی رسیده است. البته از یاد نبریم همچنان حفاظت از محیط زیست، با معضل کمبود نیرو مواجه بوده، به طوری که مهدی عبدالمحمدی مسؤول منطقه حفاظت شده شراء استاندارد نیروی انسانی را یک نفر به ازای هر هزار هکتار می‌داند اما هنوز استان همدان به این استاندارد دست نیافته است.
ناگفته پیداست جانفشانی محیط‌بانان عاشق طبیعت، کمبود نیروی انسانی را کمرنگ کرده و به محض اطلاع از این رمز و راز گفته مرتضی سامی، یکی از محیط‌بانان منطقه شراء بر دل می‌نشیند، او می‌گوید: «برای محیط بان بودن باید عاشق طبیعت و حیوانات باشید».
گرچه در شراء همیشه آرامش برقرار نیست، همیشه نمی‌توان صدای پرندگان را گوش داد و بالارفتن گله کل و میش را از صخره‌ها به نظاره نشست.
تعرض به اراضی ملی
مجید شعبانلو، رئیس اداره نظارت بر امور حیات وحش اداره کل محیط زیست استان همدان به بیان مشکلاتی می‌پردازد که محیط‌بانان تلاش می‌کنند از وقوع آنها جلوگیری و طبیعت را برای جانوران و گیاهان حفظ کنند، به گفته او برخی از اهالی منطقه به اراضی ملی تعرض می‌کنند، زمین‌های منطقه حفاظت شده که اراضی ملی است را تصرف و زیر کشت می‌برند تا به زراعت بپردازند.
او از اراضی مستثنیات که بعضا تغییر کاربری زمین یا تغییر نوع کشت در این اراضی صورت می‌گیرد و مانع دسترسی وحوش به منابع آبی می‌شود نیز شکوه دارد.
گاهی این امر در روند طبیعی زندگی وحوش اخلال ایجاد می‌کند به طوری که آنها برای تأمین آب و خوراک خود با مشکل مواجه شده و دست آخر هم حیوانات تلف خواهند شد و چشمان محیط‌بانانی که برای حفاظت از آنها به میدان آمدند نمناک می‌شود.
شعبانلو معتقد است برخی از عشایر برخلاف پروانه چرای خود به مناطق حفاظت شده پا می‌گذارند و آسیب بیشتری به مراتع طبیعی وارد می‌کنند هنگام بروز این اتفاق باز هم تأمین خوراک وحوش با مشکل مواجه و به همان تراژدی می‌انجامد، تلف شدن از بی‌آبی و بی علفی.
محیط‌بانان شراء به دنبال حفظ اکوسیستم منطقه
همه دغدغه محیط‌بانان کوتاهی دست متخلفان است چراکه دست‌درازی به طبیعت روند طبیعی زندگی را بر هم می‌زند و باعت تغییر اکوسیستم منطقه می‌شود که در این صورت مشخص نیست چه بر سر زندگی انسان‌ها و حیوانات خواهد آمد.
رئیس اداره نظارت بر امور حیات وحش اداره کل محیط زیست استان از شکارچیان غیر قانونی نیز سخن به میان می‌آورد که دندان طمع خود را نسبت به گونه‌های شاخص این منطقه نکشیدند. به گفته او گونه‌های شاخص این منطقه عبارتند از قوچ و میش ارمنی، کل و ‌بز، کفتار، جوندگان مختلف و پرندگان شکاری با ارزشی که در کمتر منطقه‌ای یافت می‌شوند.
شعبانلو همچنین از حضور 24 ساعته محیط‌بانان در این منطقه می‌گوید و وظیفه‌های آنها را حفاظت و حراست از گونه‌های حیوانی و پوشش گیاهی می‌داند که با شکارچیان غیر قانونی و افراد متصرف به اراضی ملی برخورد و تغییر کاربری‌ها را رصد می‌کنند به طوری که سالانه چندین مورد تخلف به مراجع قضایی معرفی می‌شود.
البته محیط‌بانان از آنجا که با مهربانی طبیعت خو گرفتند، چندان علاقه ندارند متخلفان را به محاکم قضایی بکشانند از همین رو رئیس اداره نظارت بر امور حیات وحش اداره کل محیط زیست استان اولویت کاری محیط‌بانان را تذکر لسانی اعلام می‌کند و می‌گوید: اگر با کدخدامنشی مشکلات برطرف نشود، برای متخلفان پرونده‌ تشکیل و به مراجع قضایی ارجاع می‌شوند.
ناگفته نماند همیشه متخلفان کشاورزان و یا عشایر نیستند، بلکه گاهی شکارچیان غیر قانونی هستند که از ترس به دام افتادن در چنگال قانون حاضرند گلوله‌هایی به سوی محیط‌بانان حواله دهند، به همین دلیل این مقام مسؤول خبر از درگیری‌های مسلحانه‌ای می‌دهد که به محیط‌بانان و متخلفان آسیب‌هایی وارد می‌کند.
اما مردم هم انتظاراتی از محافظان طبیعت دارند چراکه شکار غیر مجاز لطمات بسیاری به جمعیت حیات وحش وارد می‌کند، شعبانلو در این باره می‌افزاید: مردم انتظار دارند از گونه‌های گیاهی و حیوانی حراست شود تا لذت بصری برای انسان‌ها و طبیعت دوستان باقی بماند.
با این وجود برخی به گفته شعبانلو عمداً یا سهوا به طبیعت آسیب وارد می‌کنند به طوری که فراموش می‌کنند آتشی که در دامان طبیعت برافروختند را خاموش کنند هرچند برخی از کشاورزان عمداً حریق را به جان طبیعت می‌اندازند تا زمین بیشتری به زیر کشت آورند و شکم انسان را سیر کنند.
دوستی‌های خاله خرسه
آسیب انسان‌ها به طبیعت به اینجا ختم نمی‌شود، گاهی دوستی‌های خاله‌خرسه هم جان جانوران را به خطر می‌اندازد، رئیس اداره نظارت بر امور حیات وحش اداره کل محیط زیست استان همدان در تشریح این مسأله یادآور می‌شود: طبیعت‌گردها گاهی عمدی یا سهوی حیوانات تازه متولد شده را با این تفکر که این حیوان سرپناهی ندارد، از محل زندگی اصلی خود خارج می‌کنند در حالی که زیستگاه این حیوانات در این منطقه است.
او تأکید می‌کند: ورود به منطقه حفاظت‌شده در فصل زاد و ولد غیر قانونی است و اگر افراد به هر دلیلی وارد این مناطق شوند، به هیچ عنوان نباید به گونه‌های جانوری به ویژه نوزادان تازه متولد شده، نزدیک و به آنها دست بزنند چراکه ممکن است این حیوانات پس از خروج از زیستگاه خود امکان بازگشت به طبیعت را از دست بدهند.
منطقه حفاظت شده شراء بین مناطق شکارممنوع قهاوند و علوی شهرستان ملایر واقع شده که زیستگاهی غنی و دربردارنده جمعیت مشخص و مناسبی از وحوش است که بعضا محل مهاجرت گونه‌های جانوری نیز محسوب می‌شود از همین رو به عنوان یک کریدور حیات وحش قابل توجه و استراتژیک است.
البته خوشبختانه با توجه به اقدامات و تلاش‌های به ثمر نشسته محیط‌بانان می‌توان گفت در حال حاضر وضعیت خوبی در حیات وحش شراء حاکم شده است.
امانتی برای آیندگان
با این وجود شنیدن داستان پاسداری از طبیعت از زبان عاشقانی که اگر پایش بیفتد، جانشان را هم فدا می‌کنند، لطف دیگری دارد و اگر ما تعریف کنیم، حق مطب ادا نمی‎شود پس از زبان خود آنها باید شنید. مسؤول منطقه حفاظت شده شراء می‌گوید: محیط‌بانی شغلی است که نیاز به علاقه دارد، محیط‌بانان قبل از طلوع آفتاب راهی منطقه می‎شوند و زحمات بسیاری می‌کشند تا گونه‌های جانوری و گیاهی را حفظ کنند چرا که طبیعت امانتی است در دستان ما و باید آن را به نسل‌های آینده تحویل دهیم.
امانتی که باید حفظ شود، اعتقادی راسخ می‌خواهد تا از هرچه داری بگذری و محیط‌بانان نشان دادند می‌توانند از داشته‌های خود بگذرند، مهدی عبدالمحمدی محیط‌بانی را شغلی می‌داند که با شکارچیان غیر قانونی، عشایر، کشاورزان بومی، طبیعت گردها و ... در ارتباط هستند و هراز چندگاهی به منظور حفاظت از طبیعت به عنوان مادر انسان‌ها و همه موجودات روی زمین، درگیری نیز می‌شود، بنابراین محیط‌بان باید به شغلش عشق بورزد.
او رمز علاقمندی را در کمک به حیوانات و گیاهان می‌داند، کمکی که هر روز علاقه به کار را صدچندان می‌کند و انگیزه کافی برای محیط‌بان به وجود می‌آورد.
به گفته عبدالمحمدی محیط‌بانی هر روز خاطره‌انگیز است تا جایی که شور و شوق آن در فصل بهار وقتی بره‌‌های جدا شده از مادر به همت محیط‌بانان به دامن طبیعت باز می‌گردند، به اوج خود می‌رسد و بهار را به فصلی به یادماندنی بدل می‌کند.
زیاده‌خواهی‌های انسان
در این میان و در اوج صحنه‌های زیبا، انسان زیاده‌خواه، با خودخواهی زیبایی طبیعت را برهم می‌زند بنابراین مسؤول منطقه حفاظت شده شراء از مردم می‌خواهد که زباله‌ها و نخاله‌های ساختمانی را در منطقه حفاظت شده رها نکنند.
او از عشایر هم گلایه دارد که پس از استقرار در منطقه، پسماند بسیاری را تولید و در طبیعت رها می‌کنند که باعث می‎شود زندگی وحوش به مخاطره بیافتد.
مرتضی سامی دیگر محیط‌بان منطقه شراء آتش‌سوزی را از مشکلات مهم منطقه حفاظت شده می‌داند و می‌گوید: اگرچه با فرهنگسازی‌های انجام شده، وضعیت بهبود یافته اما هنوز این مشکل وجود دارد.
به گفته او آتش‌سوزی به دو علت رخ می‌دهد یا سهوی است که منشأ آن گردشگران و چوپانان هستند و یا عمدی که کشاورزان آتش را به دل طبیعت می‌اندازند تا بر میزان مراتع زیر کشت خود اضافه کنند.
سامی خاموش کردن آتش را در برخی از مناطق به دلیل صعب‌العبور بودند، دشوار می‌داند و از مردم می‌خواهد از این کار خودداری کنند، اگرچه گشت‌ها و پایش‌هایی که همواره انجام می‌شود از بروز این اتفاقات تا حد امکان جلوگیری می‌کند.
او که با علاقه به این شغل روی آورده و عاشق لحظه‌ای است که هر روز طلوع آفتاب را از بلندای صخره‌ای پیش از سایر مردم شهر به نظاره بنشیند، از مردم می‌خواهد برای جلوگیری از شیوع بیماری‌های حیات وحش که اغلب بین حیوانات حاضر در طبیعت و حیوانات اهلی مشترک است، با دامپزشکی همکاری و واکسیناسیون دام‌های خود را انجام دهند.
سامی معتقد است محیط‌بانان خود را درگیر معیشت نمی‌کنند و محیط‌بانی را تنها به دلیل داشتن درآمد و گذاران زندگی انتخاب نکرده، بلکه عاشقانه، طبیعت را دوست دارند.
این مقال را با جمله‌ای‌ زیبا از آرزوی این محیط‌بان به پایان می‌بریم «باید بدانیم مناطق حفاظت شده به همه مردم تعلق دارد پس همگی کمک کنیم تا شعار 80 میلیون محیط‌بان محقق شود».