چاپ

آریا بانو - خبرآنلاین / بر اساس یک نظرسنجی و پژوهش حدوداً دو سوم از پاسخگویان (65.3 درصد) واژه سلبریتی را شنیده‌اند و در مقابل 34.4 درصد از این جامعه آماری تاکنون این واژه حتی به گوششان نخورده است. 40.5 درصد از مردم بیان کرده‌اند اگر یک سلبریتی در مواقع بحرانی مانند سیل یا زلزله اقدام به جمع‌آوری پول از مردم کند، اعتمادی به اقدام آن سلبریتی نخواهند کرد.
ساخت و برآمدن پدیده سلبریتی محصول یک تاریخ است، ریشه لغوی آن سر در یونان باستان دارد و اساطیر آن سرزمین؛ اگرچه در تاریخ مدرن ستاره‌ها و سوپراستارها از فرهنگ آمریکایی آمدند و ضدفرهنگ اروپایی (در مواجه با فرهنگ آمریکایی، اصطلاح ضدفرهنگ برای گروه‌های موسیقی و هنری اروپایی به کار برده شد که در آمریکا مورد استقبال قرار گرفت، این کنش به هجوم فرهنگی هم ترجمه شده است.) اما این واژه در هنر و فرهنگ خلاصه نشد و به‌تمامی چهره‌های تأثیرگذار گسترش یافت. در جهان جدید الگوها و خدایان یونانی در شکلی مدرن تجلی پیدا کردند، همچنان که ورزشکاران و نمایشنامه‌نویسان و بازیگران و خدایان (شرور و غیر آن) چهره‌های مورداحترام و ستایش فرهنگ یونان بودند، در این روزگار هم همین الگو تکرار شد، چهره‌ها گاه ضدفرهنگ رسمی بودند و گاه با تجارت سیاه و قاچاق و کشتار محبوب و الگو می‌شدند. بخش بزرگی از سینما آمریکا به این سلبریتی‌ها اشاره دارد، از سه‌گانه «پدرخوانده» بگیرید تا «صورت زخمی» از «پابلو اسکوبار» تا «آل کاپون (آلفونسه گابریل کاپون)».
فرهنگ هواداری و شیفتگی به سلبریتی ها تلفیقی از تبعیت و اطاعت محض و از خودبیگانگی است، پدیده‌ای عجیب که میان نوجوانان و جوانان با هنرمندان و شخصیت‌ها دوره گره می‌خورد. از آغاز کنسرت «الویس پرسیلی» یا «مایکل جکسون» و... تا پایان آن بسیاری از شوق بی‌هوش می‌شوند و یا فریادکشیده و ابزار عشق آتشین می‌کنند و... نمونه‌هایی دیگر از بروز این احساسات قابل مشاهده است. این نوع هواداری در میان ایرانیان نیز پیش از انقلاب در طبقه متوسط و بالا آغاز شد، در سال‌های اولیه انقلاب با این پدیده برخورد کردند و توسط انقلابیون سرکوب شد تا اینکه چهره‌ها از میانه دهه هفتاد آمدند؛ اما جوانان دهه هشتاد و نود برای سلبریتی ها موردعلاقه خود همان ابراز شیفتگی را دارند که به گمان جوانان اروپا و آمریکا و شرق آسیا برای چهره‌هایشان. بهره‌برداری از سلبریتی ها با مقاصد سیاسی در میانه دهه هشتاد آغاز و حتی تئوریزه شد، طرحی که با گرایش چهره‌ها مغایر با خواست سیاستمداران و دولتمردان به یک ابر چالش تبدیل شد.
حالا مرکز پژوهش‌های مجلس که یکی از مراکز دقیق افکارسنجی در ایران است با تحقیق و جمع‌آوری داده‌ها گزارشی ارائه کرده است که می‌شود بر پایه این تحقیق با جامعه‌شناسان و تحلیل‌گران گفتگو کرد تا به درک بهتری از روابط مردم و چهره‌ها و شخصیت‌ها رسید.
احساس مثبت به واژه سلبریتی
در مقدمه این پژوهش آمده است که: «افکارسنجی ملت، نظرسنجی حاضر را در مردادماه 1403 انجام داده است. جامعه آماری پیمایش، همه افراد 15 سال و بیشتر در کل کشور بوده‌اند. در این پیمایش تعداد 1200 پرسشنامه به روش تلفنی از این جامعه آماری گردآوری شده است. هدف از اجرای این پیمایش، سنجش دیدگاه مردم درباره فرهنگ سلبریتی و هواداری در جامعه ایران بوده است.»
در این پژوهش آمده است که «پس از ارائه تعریفی ساده از واژه سلبریتی برای همه پاسخ‌گویان، 53.5 درصد از آنها اظهار کرده‌اند نسبت به واژه سلبریتی حس مثبت یا کاملاً مثبت دارند و در مقابل 18.1 درصد گفته‌اند که حس منفی یا کاملاً منفی نسبت به این واژه دارند. همچنین، 26 درصد بیان کرده‌اند نسبت به واژه سلبریتی هیچ حس مثبت یا منفی ندارند.»
«43.3 درصد از مردم گفته‌اند حداقل یک سلبریتی محبوب دارند و در مقابل 57 درصد اعلام کرده‌اند هیچ سلبریتی محبوبی ندارند.» متوسط شاخص هواداری در میان افرادی که گفته‌اند حداقل یک سلبریتی محبوب دارند، 3.9 از 10 نمره به دست آمده است.
40.7 درصد از سلبریتی‌های محبوبی که نام برده شده است، در حوزه «سینما و تلویزیون» و 24.8 درصد در حوزه «ورزش» و 12.4 درصد در حوزه «موسیقی» فعالیت دارند. علاوه‌براین، حوزه فعالیت 6.5 درصد از این سلبریتی‌ها «دین» است. همچنین، 5.3 درصد از سلبریتی‌های نام‌برده شده در زمینه «سیاست» فعال هستند.
سلبریتی؛ مردانه و زنانه/ سینمایی‌ها محبوب‌ترند یا ورزشکاران
در بخش دیگری از این افکارسنجی آمده است: «در فرهنگ شهرت، سلبریتی و هواداری دو روی یک سکه محسوب می‌شوند. بدون وجود جماعت هوادار اساساً پدیده‌ای به نام سلبریتی نمی‌تواند بروز خارجی پیدا کند. این هواداران هستند که یک سلبریتی را در حد پرستش دوست دارند و در راستای حمایت از او دست به کنش‌های هوادارانه می‌زنند. در این بخش برای اولین بار در ایران تلاش می‌شود شاخصی به‌منظور سنجش شدت هواداری طراحی شود. گفتنی است این شاخص براساس ترجمه و سپس بومی‌سازی یک مطالعه جهانی طراحی شده است.
در بخش دوم پرسش‌نامه از پاسخگویان خواسته شده نام محبوب‌ترین سلبریتی ایرانی و غیرایرانی خود را بیان کنند، اما به‌دلیل کثرت اسامی نام برده شده، نام این سلبریتی‌ها و درصد فراوانی مربوط به آنها در این گزارش آورده نشده است. پس از دسته‌بندی نام این افراد، اطلاعات مربوط به جنسیت، حوزه فعالیت و محل فعالیت این سلبریتی‌ها در ادامه آورده شده است.»
نتایج این بخش نکته قابل توجهی را دارد که از این قرار است، مردان سلبریتی ها مرد را دوست دارند و زنان بیشتر سلبریتی زن را. «اگرچه طرفداری از یک سلبریتی مرد در هر دو گروه جنسیتی بیشتر است، نتایج آماری نشان می‌دهد مردها بیشتر از زن‌ها طرفدار سلبریتی مرد هستند (96.9 در مقابل 79.3 درصد) و زن‌ها بیشتر از مردها طرفدار سلبریتی زن هستند (20.7 در مقابل 3.1 درصد).
همچنین حدوداً دو سوم از پاسخگویان (65.3 درصد) واژه سلبریتی را شنیده‌اند و در مقابل 34.4 درصد از این جامعه آماری تاکنون این واژه حتی به گوششان نخورده است. 40.5 درصد از مردم بیان کرده‌اند اگر یک سلبریتی در مواقع بحرانی مانند سیل یا زلزله اقدام به جمع‌آوری پول از مردم کند، اعتمادی به اقدام آن سلبریتی نخواهند کرد.همچنین در نتایج این پژوهش آمده است که 46.6 درصد مردم فقط سلبریتی‌های ساکن ایران را دنبال کرده و 26.4 درصد اصلاً سلبریتی‌ها را دنبال نمی‌کنند. بر همین اساس 4.3 درصد فقط سلبریتی‌های ایرانی ساکن در خارج از کشور را دنبال می‌کنند و همچنین، 20.1 درصد بیان کرده‌اند «هر دودسته را به یک اندازه دنبال می‌کنند».

40.7 درصد از سلبریتی‌های محبوبی که نام برده شده است، در حوزه «سینما و تلویزیون» و 24.8 درصد در حوزه «ورزش» و 12.4 درصد در حوزه «موسیقی» فعالیت دارند. علاوه‌براین، حوزه فعالیت 6.5 درصد از این سلبریتی‌ها «دین» است. همچنین، 5.3 درصد از سلبریتی‌های نام‌برده شده در زمینه «سیاست» فعال هستند.
مطابق با نتایج به‌دست آمده، زن‌ها بیشتر از مردها طرفدار سلبریتی‌های حوزه «سینما و تلویزیون» هستند، در حالی‌که مردها در حوزه «ورزش» سلبریتی محبوب بیشتری دارند.
با افزایش سطح تحصیلات، درصد بیشتری طرفدار یک سلبریتی در زمینه «سیاست» و درصد کمتری طرفدار سلبریتی‌های حوزه «دین» هستند.
جوانان بیشتر از افراد در سنین بالاتر از 35 سال طرفدار یک سلبریتی در حوزه «سینما و تلویزیون» و «موسیقی» هستند. درحالی‌که کسانی که بیشتر از 35 سال سن دارند بیشتر یک سلبریتی در زمینه «دین» یا «سیاست» را نام برده‌اند.
دوست دارم ولی اعتماد نه
«سلبریتی‌ها، به‌عنوان افرادی که در حوزه‌های مختلف همچون سینما و تلویزیون، موسیقی، ورزش و حتی کسب‌وکار شناخته می‌شوند، اغلب نقش‌های مهمی در شکل‌دهی به دیدگاه‌ها و رفتارهای عمومی ایفا می‌کنند. مردم به‌طور طبیعی به کسانی که به نظر می‌رسد در زندگی خود موفق هستند اعتماد کرده و از توصیه‌ها و نظرات آنان در زمینه‌های مختلف مانند مد، سبک زندگی، خرید محصولات مصرفی و مسائل سیاسی و اجتماعی تأثیر می‌پذیرند. این موضوع در واقع اساس نظریه‌ای با عنوان «اعتبار منبع» است که در آن به تأثیر اعتبار منبع پیام بر پذیرش آن تأکید دارد؛ به عبارتی هرچه مردم منبعی را بیشتر می‌شناسند و برایشان معتبر است، بیشتر به توصیه‌های آن اعتماد و عمل می‌کنند. حال در این بخش با بررسی میزان اعتماد مردم به سلبریتی‌ها در چهار موضوع تبلیغ کالاها، اقدامات در مواقع بحرانی، حمایت از نامزدهای انتخاباتی و انتشار اخبار تلاش می‌شود تا تصویری از میزان اعتماد جامعه به سلبریتی‌ها ارائه شود.»
اعتماد به کیفیت کالای تبلیغ شده توسط سلبریتی‌ها
در پاسخ به سؤال «اگر یک سلبریتی کالایی را تبلیغ کند، در چه صورت به کیفیت آن کالا اعتماد می‌کنید؟»، 62.1 درصد از پاسخگویان اذعان داشته‌اند تبلیغ آن سلبریتی تأثیری بر میزان اعتماد آنها ندارد. همچنین، 20.5 درصد در صورت مشهور بودن آن سلبریتی در جامعه و 15.3 درصد در صورت محبوب بودن آن سلبریتی برای فرد، به کیفیت آن کالا اعتماد خواهند کرد.
62.1 درصد از مردم اذعان کرده‌اند که اگر یک سلبریتی کالایی را تبلیغ کند، تبلیغ او تأثیری بر میزان اعتماد آنها ندارد. همچنین، 20.5 درصد گفته‌اند در صورت مشهور بودن آن سلبریتی در جامعه و 15.3 درصد در صورت محبوب بودن آن سلبریتی برای خود فرد، به کیفیت آن کالا اعتماد می‌کنند.

آریا بانو

62.1 درصد از مردم اظهار کرده‌اند اگر یک سلبریتی از فردی در انتخابات حمایت کند، حمایت آن سلبریتی برایشان اهمیتی ندارد. همچنین، 19.3 درصد در صورت مشهور بودن آن سلبریتی در جامعه و 15.9 درصد در صورت محبوب بودن آن سلبریتی برای فرد، به حمایتش اعتماد می‌کنند.
40.5 درصد از مردم بیان کرده‌اند اگر یک سلبریتی در مواقع بحرانی مانند سیل یا زلزله اقدام به جمع‌آوری پول از مردم کند، اعتمادی به اقدام آن سلبریتی نخواهند کرد. همچنین، 34.8 درصد در صورت مشهور بودن آن سلبریتی در جامعه و 22.8 درصد در صورت محبوب بودن آن سلبریتی برای فرد، به اقدامش اعتماد می‌کنند.
59.7 درصد از مردم اذعان کرده‌اند اگر یک سلبریتی خبری را در جامعه اعلام کند، به اخبار منتشر شده توسط او اعتماد نخواهند کرد. همچنین، 24 درصد در صورت شهرت آن سلبریتی در جامعه و 14.1 درصد در صورت محبوبیت آن سلبریتی برای فرد، به آن اخبار اعتماد خواهند کرد.
اغلب مردم (83.7 درصد) بیان کرده‌اند که سلبریتی‌ها حتماً باید مالیات پرداخت کنند و در مقابل 11.6 درصد بر این باورند که آنها باید از پرداخت مالیات معاف شوند.

آریا بانو

در روزهای آینده بخش‌های دیگر این افکارسنجی را بررسی می‌کنیم.
این پژوهش توسط «دکتر وحید کشافی نیا» و «محمدجواد بادین فکر» در مرکز افکار سنجی ملت تهیه و تدوین شده است.