چاپ

آریا بانو - فرادید / کافی است نام «انیس‌الدوله» همسر محبوب ناصرالدین شاه را در اینترنت جستجو کنید؛ قطعا یکی از عکس‌هایی که خواهید دید همین عکس بالا است. البته عکس‌های واقعی از انیس‌الدوله هم وجود دارند که هرچقدر به آن‌ها نگاه کنید هیچ شباهتی به زنی که در این عکس می‌بینیم ندارند.
حالا نام «تاج‌السلطنه» دختر ناصرالدین شاه را جستجو کنید. باز هم خواهید دید که این عکس در میان عکس‌های مختلف شاهدخت قاجار خودنمایی می‌کند. اما باز هم می‌توانید به راحتی تشخیص بدهید که این عکس شباهتی به هیچکدام از عکس‌های واقعی تاج‌السلطنه ندارد.

آریا بانو

عکس واقعی «انیس‌الدوله» همسر محبوب و بانفوذ ناصرالدین شاه
برای اینکه فهرست این انتساب‌های اشتباه کامل بشود، نام «جیران» سوگلی حرمسرای ناصرالدین شاه را هم (که در واقع هیچ عکسی از او وجود ندارد) جستجو کنید؛ و باز هم همین عکس پیش چشم شما ظاهر خواهد شد! ظاهرا سرنوشت این عکس این بوده که نقش تعداد زیادی از زنان حرمسرای قاجار را بازی کند، در حالیکه واقعا هیچ‌یک از آن‌ها نبوده است.

عکس واقعی «تاج‌السلطنه» دختر ناصرالدین شاه و مریم توران السلطنه
اما این زن واقعا چه ارتباطی با حرمسرای شاه قاجار دارد؟ پاسخ دقیق این است: هیچ ارتباطی جز «همزمانی» وجود ندارد. زن خوش‌سیمایی که در این عکس می‌بینیم البته یک ملکه است، اما نه ملکۀ ایران. او ناتالیا اوبرنوویچ (Natalija Obrenović) معروف به ناتالیِ صربستان، ملکۀ کشور صربستان در فاصلۀ سال‌های 1875 تا 1889 میلادی است؛ یعنی همان زمانی که ناصرالدین شاه قاجار در ایران پادشاهی می‌کرد.

آریا بانو

عکس دیگری از ناتالیا اوبرنوویچ
اما با وجود اینکه این زن ربطی به دربار قاجار ندارد، خواندن داستان زندگی غم‌انگیز خود او نیز خالی از لطف نیست. او اگرچه ملکه بود اما زندگی‌اش هرگز شباهتی به آن ملکه‌های خوشبختی که در قصه‌های پریان می‌شنویم نداشت. درست از زمانی که ملکه صربستان شد، زندگی ناتالیا به دریایی طوفانی تبدیل شد و تراژدی‌ها یکی پس از دیگری به سراغش آمدند. به همین دلیل برخی به او لقب «غمگین‌ترین ملکه اروپا» را داده‌اند.

آریا بانو

عکس دیگری از ناتالیا اوبرنوویچ
ناتالی با نام اصلی «ناتالیا پتروونا کِشکو» در سال 1859 در شهر فلورانس ایتالیا و در یک خانواده ثروتمند و اشرافی روسی-رومانیایی متولد شد. پدرش، پتر، یک سرهنگ روسی و مادرش شاهزاده‌ای از مولداوی بود. اما دوران بی‌دغدغه او خیلی زود به پایان رسید؛ زیرا در شش‌سالگی پدر و در پانزده‌سالگی مادرش را از دست داد.
او در شانزده‌سالگی با ولیعهد صربستان میلان اوبرنوویچ معروف به «میلان اول صربستان» ازدواج کرد و یک سال بعد، پس از یک زایمان دشوار، صاحب پسری به نام الکساندر شدند. آن‌ها پسر دیگری به نام سرگئی نیز داشتند که پنج روز پس از تولد درگذشت. زیبایی این خانواده زبانزد خاص و عام بود، اما خیلی زود شایعاتی درباره خیانت‌های میلان و روابط او با زنان دیگر پیچید. این موضوع ناتالیا را بسیار آزار داد و با گذشت سال‌ها شکاف بین آن‌ها عمیق‌تر شد.

آریا بانو

عکس خانوادگی ناتالیا در کنار همسرش میلان اول صربستان و فرزندشان
علاوه بر اختلافات شخصی، شاه و ملکه در مسائل سیاسی نیز با هم توافق نداشتند. ناتالیا که ریشه‌های روسی داشت، به روسیه گرایش داشت، در حالی که میلان به وین تمایل داشت. نهایتا آن‌ها در سال 1888 از هم طلاق گرفتند و ملکۀ تبعیدی به همراه پسرش الکساندر به آلمان رفت. پس از آنکه میلان محل زندگی ملکه را پیدا کرد، از او خواست پسرش را به او بازگرداند و او پس از مخالفت‌های طولانی، سرانجام این کار را انجام داد. یک سال بعد، به دلیل شکست صربستان در جنگ با بلغارستان و خدشه‌دار شدن اعتبارش، میلان از سلطنت کناره‌گیری کرد.
ناتالیا بقیه عمر خود را در فرانسه در قلعه‌ای به نام «ساچینو» گذراند. در آن زمان یکی از خدمتکاران دربار به اسم دراگا همراه او بود. اعتقاد بر این است که الکساندر و دراگا در همین دوران با هم آشنا شده و عاشق یکدیگر شدند. ناتالیا با ازدواج پسرش با دراگا که دوازده سال از او بزرگ‌تر بود و بعدها مشخص شد که نمی‌توانست بچه‌دار شود، مخالف بود و حتی در نامه‌ای علناً از او روی‌گردان شد. آن‌ها هیچگاه فرصتی برای آشتی پیدا نکردند، زیرا الکساندر همراه با دراگا در کودتای ماه مه 1903 به قتل رسید.
از دست دادن تنها فرزندش، ناتالیا را بسیار غمگین کرد و او پس از آن از زندگی عمومی کناره گرفت و به یک صومعه کاتولیک در فرانسه رفت و همانجا ماندگار شد. او در سال 1941 در فقر و تنهایی در این صومعه درگذشت و در گورستانی در نزدیکی پاریس به خاک سپرده شد.

آریا بانو

نقاشی چهرۀ ناتالیا، اثر Vlaho Bukovac نقاش اهل کرواسی، سال 1882
علیرغم اختلافات و مشاجرات با شاه، مردم صربستان ناتالیا را به عنوان ملکه خود دوست داشتند و او را «مادر صرب‌ها» می‌نامیدند زیرا او در طول جنگ با بلغارستان در سال 1885 از زخمی‌ها مراقبت می‌کرد، به مردم کمک می‌کرد و از نفوذ خود برای بهبود تصویر صرب‌ها و صربستان در اروپا استفاده می‌کرد.

آریا بانو

آرامگاه ناتالیا در منطقۀ Lardy فرانسه
این سرگذشت واقعی ملکۀ غمگین اروپایی است که ما سال‌ها تصویر او را به عنوان یکی از سوگلی‌های دربار قاجار دیده‌ایم.