بزرگنمايي:

آریا بانو - دو روز پس از درگذشت آیت‌الله طالقانی، عضو مجلس خبرگان قانون اساسی، نخستین جلسه این مجلس در حالی تشکیل شد که صندلی خالی ایشان را با عکس و شاخه‌های گل پر کرده بودند.

عصر چهارشنبه 21 شهریور 1358 دو روز پس از درگذشت آیت‌الله طالقانی، عضو مجلس خبرگان قانون اساسی، نخستین جلسه این مجلس در حالی تشکیل شد که صندلی خالی ایشان را با عکس و شاخه‌های گل پر کرده بودند.
سخنان دکتر بهشتی در رثای آیت‌الله طالقانی
در آغاز نخستین جلسه مجلس خبرگان قانون اساسی که بدون حضور آیت‌الله طالقانی برگزار شده بود، دکتر بهشتی، رئیس جلسه، طی سخنانی با اشاره به رحلت ناگهانی مجاهد کبیر آیت‌الله طالقانی گفت:
«جای عالم جلیل و مجاهد بزرگ و معلم و مربی و پیشگام اسلام انقلابی را در جلسه امروز [چهارشنبه 21 شهریور 58] و در جمع‌مان خالی می‌دانیم. آیت‌الله طالقانی در جامعه انقلابی مسلمان ایران زنده‌یاد و زنده‌نام است و برای هر انسان مومن به خدا و معاد مرگ جز نوعی جدایی از محیطی و پیوستن به محیط دیگر، یعنی انتقال معنی ندارد. و این اساسی‌ترین ویژگی‌های مکتب‌های الهی است که به جاودانه بودن انسان معتقد است، ولی تردیدی نیست که از دست دادن چنین چهره درخشنده‌ای ضایعه‌ای بزرگ برای امت ما است که پر شدنش میسر نیست مگر با پا گرفتن چهره و چهره‌هایی که همچنان بتوانند این نقش‌های پیشتاز سازنده را به عهده گیرند و تاریخ به ما آموخته است که این چهره‌ها خلق‌الساعه به وجود می‌آیند و ما به عنوان دوستان قدیم و همگامان و همراهان او در این راه به عنوان نمایندگان مجلس خبرگان و به عنوان روحانیت مترقی و مبارز یاد این عالم بزرگ را گرامی می‌داریم.»
دکتر بهشتی سپس از نمایندگان حاضر خواست که در این اولین جلسه پس از رحلت آیت‌الله طالقانی، به منظور تجلیل از ایشان بایستند و با خواندن فاتحه‌ای یاد این معلم بزرگ قرآن را گرامی دارند.
آخرین وصایای آیت‌الله
بعد از قرائت فاتحه، دکتر بهشتی نامه‌ای را که از سوی دانشجویان، کارکنان و اعضای هیات‌علمی دانشکده فنی دانشگاه تهران به مجلس خبرگان ارسال شده بود قرائت کرد. در این نامه ضمن تسلیت درگذشت آیت‌الله طالقانی با عناوین «مفسر کبیر» و «ابوذر زمان» اظهار امیدواری شده بود که آخرین وصایای ایشان «در مورد لزوم تشکیل شوراها» مورد تایید نمایندگان مجلس قرار گیرد. نویسندگان نامه در پایان با طرح این پرسش که «مسئله نقش شوراها چه می‌شود؟» درباره سرنوشت این موضوع ابراز نگرانی کرده بودند.
دکتر بهشتی در پاسخ به سوال ذکر شده گفت: «شورای انقلاب اسلامی ایران در جلسه 2 تیرماه، یعنی پیش از دو ماه و نیم قبل لایحه تشکیل شوراها را به دنبال توجه به ضرورت مرحله فعلی انقلاب و به دنبال دستور امام تهیه و تصویب و به دولت ابلاغ کرده است.»
ایشان سپس به قرائت ماده اول لایحه قانون شوراهای محلی پرداخت و با ذکر این نکته که«این لایحه شامل 17 ماده است.» افزود: «حداقل سن انتخاب‌کننده 16 سال تمام است و دولت نیز در تاریخ 25ر4ر58 یعنی 22 روز بعد از تصویب این لایحه نامه‌ای به شورای انقلاب نوشته و یک نسخه از نقطه‌نظرهای وزارت کشور را نیز در این مورد برای استحضار به شورای انقلاب فرستاده است.»
دکتر بهشتی همچنین اطمینان داد که «در مورد تشکیل شوراها جای هیچ‌گونه نگرانی نیست.» و افزود: «ما به پیمانی که با اسلام و خالق و خلق‌های‌مان بسته‌ایم وفاداریم. ما با تمام وجود برای حفظ اصالت و هویت اسلامی انقلاب و جامعه ما خواهیم کوشید و در این راه مستقیم مطمئن هستیم همه دل‌ها و اندیشه‌ها احساسات پاک و مغزهای متفکر و بازوان توانای نسل‌ها و قشرهای مختلف جامعه اسلامی و مستضعفان با ما خواهند بود. و تنها در این راه است که می‌توانیم از افکار همه قشرها برخوردار باشیم و روزی که در این انقلاب گام نهادیم با چنین توکلی بود و تا روزی که زنده هستیم راه‌مان را ادامه خواهیم داد.»
بررسی و تصویب اصل ولایت فقیه
پس از سخنان دکتر بهشتی مجلس وارد دستور شد و اصل پنجم، ولایت فقیه، مطرح و مورد بررسی قرار گرفت و چند نفر به عنوان موافق و مخالف صبحت کردند. آن‌گاه نسبت به این اصل رای‌گیری به عمل آمد که از 65 نفر نماینده حاضر در جلسه، 53 نفر رای موافق، 8 نفر رای مخالف و 4 نفر رای ممتنع دادند.
اصل پنج قانون اساسی که در جلسه روز چهارشنبه، 21 شهریور 1358، تصویب شد، بدین شرح بود:
«در زمان غیبت ولی‌ عصر عجل‌الله تعالی فرجه در جمهوری اسلامی ایران ولایت امر و امامت امت بر عهده فقیه عادل و باتقوا آگاه به زمان، شجاع، مدیر و مدبر است که اکثریت مردم او را به رهبری شناخته و پذیرفته باشند و در صورتی که یک فرد چنین اکثریتی نداشته باشد، شورایی مرکب از فقهای واجد شرایط بالا عهده‌دار آن می‌گردند. طرز تشکیل این شورا و تعیین افراد آن را قانون معین می‌کند.»
بعد از تصویب اصل ولایت فقیه یا همان اصل پنجم قانون اساسی، اصل ششم مورد بررسی و رسیدگی قرار گرفت و عده‌ای از نمایندگان در مورد آن تذکرات و پیشنهادهایی رائه کردند.
جزئیات جلسه مجلس خبرگان برگرفته از گزارش خبرگزاری پارس مندرج در روزنامه اطلاعات، پنجشنبه، 22 شهریور 58، ص 2.