بزرگنمايي:

آریا بانو -
تصویری که برنامه‌های کودک از زنانگی و مردانگی ارائه می‌کنند
k ١.٧
٢
ایسنا / پژوهشی که با موضوع بازنمایی زنانگی و مردانگی درتلویزیون ایران و با مطالعه برنامه های ویژه خردسالان درشبکه دوم سیما انجام شده است نشان می‌دهد شخصیت‌های مردانه و زنانه، با تقابل‌های دوگانه در برنامه‌های خردسال بازنمایی شده‌اند و زنان اغلب در نقش‌های فاقد بازده و همراه با «دلهره زنانه» نمایش داده شده‌اند.
به منظور بازنمایی زنانگی و مردانگی در تلویزیون ایران و به خصوص برنامه‌های ویژه خردسالان، تیم پژوهشگران متشکل از مرضیه قویدل دارستانی (دانشجوی کارشناسی ارشدجامعه شناسی دانشگاه گیلان)، محمدمهدی رحمتی ( دانشیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه گیلان)، حسن چاوشیان ( استادیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه گیلان ) پژوهشی را با استفاده از 23 قسمت از برنامه‌های خردسال شبکه دوم سیما انجام داده اند.
این پژوهش که کودکان را یکی از مخاطبان مهم رسانه دانسته است بااستفاده ازنظریه فمینیستی تاچمن وکانل و روش تحلیل محتوای کمی به بررسی برنامه های خردسال شبکه دوم سیمای ایران پرداخته است . هدف این تحقیق مطالعه چگونگی بازنمایی زنانگی ومردانگی شخصیت‌های برنامه های خردسال این شبکه است. به این منظور، 23 قسمت ازبرنامه های خردسال این شبکه با استفاده ازنمونه گیری تصادفی انتخاب وبررسی شده است.
یافته های پژوهش حاضرنشان می دهد که در برنامه های خردسال شخصیت های مرد و زن به صورت نامتوازن توزیع شده اند؛ به طوری که میزان نسبت نمایش شخصیت مردان 40.5 درصد بیشتر از نمایش شخصیت زنان است. مردانی هژمونیک و زنانی موکد در شخصیت های مردان و زنان در این برنامه ها بازنمایی شده است.
در ادامه این پژوهش آمده است: کلیشه های جنسیتی به صورت تقابل های دوگانه فعال مردانه و منفعل زنانه، باهوش مردانه و نادان زنانه در برنامه های خردسال بازنمایی شده است. در این برنامه ها، «فنای نمادین زنان»دیده می شود؛ به طوری که زنان اغلب در نقش های فاقد بازده و همراه با «دلهره زنانه» نمایش داده شده اند.
در عین حال، «تلویزیون یک کارگزار قوی جامعه پذیری و به طور مشخص موثر در صحنه هویت جنسیتی است. یکی از مشخصه های بدیهی و مهم بازیگران تلویزیون جنسیت آن هاست و یکی از درس های مهمی که کودکان از بازیگران تلویزیون یاد می گیرند چگونگی متناسب شدن جنسیت در جامعه است.»
در این پژوهش، یافته ها نشان می دهد:«بر اساس نظریه های تاچمن، در برنامه های خردسال بررسی شده زنان به شکل وسیعی نادیده گرفته شده اند. در این برنامه های خردسال، یا شخصیت زن حضور ندارد یا اگر هم حضور داشته باشد، اغلب در نقش های فاقد بازده و به صورت منفعل نمایش داده شده است. در نتیجه، در این کارتون ها شاهد «فنای نمادین زنان» هستیم. زنان به صورت نگران نسبت به فرزند، در حال انجام دادن امور خانه نظیر نظافت کردن، آشپزی کردن نشان داده شده اند. در این کارتون ها، تقابل مردانگی هژمونیک و زنانگی موکد نمود یافته است. به طوری که، مردان 100 برابر بیشتر از زنان قوی بازنمایی شده اند.»
پژوهش حاضر نشان داده است:«کلیشه های جنسیتی در برنامه های کودکان به قوت خود باقی است. سلطه نظام پدرسالاری در این برنامه ها ادامه دارد. زنان همچنان در برنامه های خردسال نسبت به مردان کمتر مورد اهمیت قرار می گیرند. کودکان در برنامه های خردسال زنان را عمدتاً غایب یا در نقش های فاقد بازده و بی اهمیت می بینند. در این برنامه ها پایگاه اجتماعی زنان پایین تر از مردان نشان داده شده است؛ زمانی که شخصیت های مرد باهوش تر و منطقی تر یا مشارکت جو نمایش داده می شوند با نمونه ای از «کمتر بودن زن» روبرو هستیم. کمتر بودن زنان محصول ایدئولوژی مردانه است و در نهایت تضعیف، ناتوانی و شکست زنان را دربردارد.»
در انتها این پژوهش پیشنهاد می کند:«نظارت بر محتوای برنامه های کودک و خردسال می تواند این نامتوازن بودن را بهبود ببخشد. به رغم تاکید رهبری بر لزوم نهاد نظارتی قوی تر و به دنبال آن ایجاد سازمان نظارت، بعد از حدود دو دهه، همچنان بازوی نظارتی قبل از تولید و پخش برنامه ها ضعیف است و بیشتر بر پتانسیل دستگاه های نظارتی بعد از زمان پخش تأکید شده است. اگر به اساس نامه صدا و سیما رجوع شود، با توجه به تأکید بر شناساندن ارزش واقعی زنان در جامعه و برابری همه آحاد جامعه در رسانه ملی و همچنین استفاده از پژوهشگران حوزه تحلیل محتوای رسانه در بخش نظارت قبل از تولید و پخش برنامه ها، به خصوص برنامه های خردسال، می توان به بازنمایی برابر زنان و مردان در رسانه ملی امیدوار بود.»
اما اکنون، «باید پرسید که کودکانی که زمان زیادی را به تماشای تلویزیون می پردازند زنان را چگونه درک خواهند کرد؟ کودکان دختر چه چیز را الگوی خود قرار خواهند داد و در آینده چه نقشی را برعهده خواهند گرفت؟»
نتایج این پژوهش در شماره یک، دوره 11 نشریه "زن در فرهنگ و هنر" منتشر شده است.