بزرگنمايي:

آریا بانو -
نگاه نگران به حال ناخوش دارو
١٠٧
٠
صبح نو / توییت اخیر آقای محمدجواد ظریف درباره تحریم‌های دارویی آمریکا علیه ایران پیام مهمی داشت؛ اینکه رسانه‌های آمریکا برخلاف دولتمردان‌شان، به تحریم‌های دارویی ایران معترف‌اند.
توییت اخیر آقای محمدجواد ظریف درباره تحریم‌های دارویی آمریکا علیه ایران پیام مهمی داشت؛ اینکه رسانه‌های آمریکا برخلاف دولتمردان‌شان، به تحریم‌های دارویی ایران معترف‌اند. نایب‌رییس انجمن داروسازان می‌گوید: با وجود اینکه 97‌درصد از داروها تولید داخل است، مواد اولیه 40درصد از آن‌ها وارداتی است. همچنین، 3درصد باقی‌مانده که درحال‌حاضر قادر به تولید آن نیستیم، داروی بیماران مبتلا به بیماران صعب‌العلاج است. باوجوداین، آقای پوربافرانی، عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس می‌گوید:‌ «اگرچه در ایران تحریم هستیم، وزارت بهداشت روش‌هایی برای واردات داروهای موردنیاز به کشور در پیش گرفته است».
تحریم آمریکا علیه ایران درزمینه کالاهای اساسی موضوع تازه‌ای نیست و پیش‌ازاین نیز، بارها به طرق مختلف این مسأله اثبات شده است. دولت وقت آمریکا هرگز زیر بار این موضوع نرفته است؛ اما رسانه‌های غربی بارها دراین‌باره نوشته‌اند. تحریم‌های شدید بانکی و تهدید ثانویه شرکت‌هایی که با ایران همکاری می‌کنند، تقریبا همکاری شرکت‌های دارویی را با ایران ناممکن کرده است. قبلا نیز نیویورک‌تایمز دراین‌باره گزارش‌هایی منتشر کرده که نشان می‌دهد آمریکا به شدیدترین شکل ممکن دارو و غذا را برای ایران تحریم کرده است.
در روزهای اخیز نیز، دکتر محمدجواد ظریف، وزیر امورخارجه ایران، در صفحه توییتر خود از تأثیر تروریسم اقتصادی بر زندگی بیماران ایرانی خبر داد. ظریف با اشاره به گزارش فایلی‌پبس باردیگر به تحریم‌های دارویی علیه ایران اعتراض کرده است. ماه گذشته، وزارت امورخارجه ایالات متحده آمریکا ویدئویی خطاب به مردم ایران منتشر کرد که در آن برایان هوک، یکی از مقام‌های دولت ترامپ، ادعا می‌کند این خیال‌پردازی است که تحریم‌ها دسترسی ایران به دارو را هدف قرار داده است. آمریکا از همان ابتدا هم ادعا می‌کرد کالاهایی نظیر دارو، غذا و تجهیزات پزشکی را تحریم نکرده است؛ اما کمبود و نایاب‌شدن برخی داروها در کشور و همکاری‌نکردن شرکت‌های اروپایی به‌بهانه تحریم‌های بانکی با ایران و گزارش‌هایی که برخی رسانه‌های اروپایی و آمریکایی منتشر می‌کنند، نشان می‌دهد ایران در تحریم‌های شدید دارویی به‌سر می‌برد.با وجود اینکه به‌طور میانگین 96‌درصد داروی موردنیاز بیماران در ایران تولید می‌شود، در بازار 5/4‌میلیارددلاری دارو در ایران، سهم شرکت‌های داخلی از این بازار 70‌درصد است. در سال 1397 نیز، 97درصد اقلام دارویی مصرف‌شده تولید داخل بوده و 67درصد از ماده مؤثر دارویی (APIs) استفاده‌شده برای تولید داروها در داخل کشور تولید شده است و برای تأمین 33‌درصد از مواد اولیه داروها به واردات متوسل می‌شویم. این مسأله باعث شده است ایران در تهیه بسیاری از اقلام دارویی با مشکل مواجه شود. برای تولید برخی داروها به 15 ماده مختلف از تولیدکنندگان گوناگون در کشورهای مختلف نیاز است که نبود حتی یک ماده می‌تواند به‌طورکلی روند تولید دارو را متوقف کند. تأثیر تحریم‌ها در بازار دارویی ایران از این هم جدی‌تر است و شرکت‌های دارویی حتی در تأمین کاغذ برای بسته‌بندی هم دچار مشکل شده‌اند و هنگامی‌که قیمت این اقلام جانبی افزایش یابد و روی قیمت نهایی دارو تأثیر بگذارد، خودبه‌خود دسترسی برخی بیماران به آن داروها کم می‌شود.
بیماران در تنگنا هستند
علی فاطمی، نایب‌رییس انجمن داروسازان ایران،گفت: «چیزی که روی کاغذ می‌آید، می‌گوید دارو تحریم نیست؛ اما عملا این‌گونه نیست. متأسفانه به‌دلیل تحریم‌ها امکان مبادلات بانکی به‌حداقل رسیده است و شرکت‌هایی که بخواهند به ایران دارو بفروشند، به‌همین‌دلیل امکان همکاری با ما را ندارند». وی ادامه داد: «در ایران مقدار کمی از داروها ازنظر عدد وارد می‌شود و تنها 4درصد از داروها به کشور وارد می‌شوند؛ اما همین 4درصد داروهایی هستند که برای بیماران متابولیک و بیماری‌های صعب‌العلاج نظیر سرطان کاربرد دارند و برای همین 4درصد قریب به 30درصد از بودجه دارویی کشور صرف می‌شود. توییت وزیر امورخارجه نیز به همین موضوع اشاره کرد که بیماران مبتلا به سرطان قربانیان این نوع تحریم‌ها می‌شوند». این عضو انجمن داروسازان گفت: «بیشتر بیماران سرطانی ‌ام‌اس، متابولیک و بیماران حاد متقاضیان این داروهای تحریمی هستند که ازنظر عددی تعدادشان زیاد نیست؛ اما به‌لحاظ بودجه‌ای هزینه زیادی به کشور تحمیل می‌کنند».نایب‌رییس انجمن داروسازان ایران ادامه داد: «شرکت‌های تولیدکننده این داروها از معامله با ایران پرهیز می‌کنند و آن‌هایی که تمایل دارند، تحریم‌های بانکی و ارزی مانع‌شان می‌شود؛ چراکه امکان انتقال وجه ازطریق بانک‌ها میسر نیست و عملا نمی‌توانند دارو بدهند و وجه‌شان را بگیرند؛ بنابراین، بیماران صعب‌العلاج از این موضوع آسیب می‌بینند».
این دکتر داروساز تصریح کرد: «در خوشبینانه‌ترین آمارها، فقط 60درصد از مواد اولیه داروها را می‌توانیم تولید کنیم و 40درصد از مواد اولیه برای تولید آن 97درصد دارو را از خارج وارد می‌کنیم». فاطمی افزود: «آن دسته از داروهایی که امکان تولیدشان را نداریم، همان داروهای گران‌قیمتی هستند که اغلب برای بیماران نادر و صعب‌العلاج کاربرد دارند». فاطمی گفت: «این‌ها ازجمله داروهایی هستند که برای تأمین آن‌ها کمی به‌مشکل برخوردیم؛ ازاین‌رو، بعضا در داروخانه‌ها کمتر یافت می‌شوند».
چقدر بیمار سرطانی در کشور داریم؟
گفته می‌شود براساس آخرین آمارهای وزارت بهداشت، سرطان دومین علت مرگ ایرانی‌هاست و ما نزدیک به 250هزار سرطانی و هرساله 110هزار مورد جدید ابتلا داریم؛ به‌طوری‌که پیش‌ازاین آقای علی قنبری‌مطلق، رییس اداره سرطان وزارت بهداشت، در گفت‌وگویی با خبرگزاری «تسنیم» درباره نرخ ابتلا به سرطان در ایران و مقایسه با جهان گفت: «نرخ بروز سرطان در ایران 150 مورد در هر 100هزار نفر است که این میزان در مردان 157 و در زنان 135 مورد در هر 100هزار نفر بوده و متوسط جهانی نرخ ابتلا به سرطان در مردان 205 و در زنان 165 مورد در هر 100هزار نفر است».
همچنین، دکتر رضا ملک‌زاده، رییس مرکز تحقیقات وزارت بهداشت دراین‌باره گفته است: «سالانه 56هزار نفر براثر ابتلا به سرطان فوت می‌کنند و 34هزار نفر از کسانی که از سرطان فوت می‌کنند، کمتر از 70 سال دارند و 11هزار نفر کمتر از 50 سال به‌دلیل سرطان فوت می‌کنند؛ 50درصد از سرطان‌ها درمان‌پذیر و نیمی از آن‌ها پیشگیری‌کردنی است. سرطان سینه در زنان جدی است و در سنین جوانی رخ می‌دهد که این سرطان نیز قابل پیشگیری است. 27درصد سرطان‌ها مربوط به سرطان‌های دستگاه گوارش است که 11درصد مربوط به معده، 9درصد کولون و 5/3درصد مری است».
نمی‌توان تمامی مرگ‌ومیرهای بیماران سرطانی را ناشی از تحریم‌های دارویی بدانیم؛ اما بدیهی است که کمبود، دسترسی‌نداشتن به دارو و افزایش قیمت داروهای سرطانی در تسریع روند بیماری این بیماران تأثیر بسزایی داشته است. بنابر آنچه اعلام شده، حدود 250هزار بیمار سرطانی در کشور داریم که تعدادی از آن‌ها در طول سال فوت می‌کنند و بیش از 100هزار بیمار نیز به این تعداد اضافه می‌شود؛ این یعنی بیش از 300هزار خانواده ایرانی به‌طور مستقیم و غیرمستقیم با این بیماری دست‌وپنجه نرم می‌کنند و علاوه‌بر دیدن رنج بیماری عزیزانشان، نحوه تأمین دارو نیز به آن‌ها آسیب روانی و مادی می‌زند.
بیماران سرطانی تنها یک نوع از ده‌ها بیمارانی هستند که این روزها به‌علت کمبود دارو و تحریم‌ها نفس‌هایشان به‌شماره افتاده است. با گشتی در داروخانه‌های شهر اقلامی به‌چشم می‌خورند که هر بیمار برای پیداکردنشان باید ساعت‌ها داروخانه را بگردند. داروی متوتروکسات (Methotrexate) برای بیماران مبتلا به روماتیسم مفصلی است که این روزها کمتر در داروخانه‌ها یافت می‌شود. همچنین، این روزها نوع خارجی داروی مستینون (MESTINON) به‌شدت کمیاب شده است. این دارو داخل کشور تولید می‌شود و بسیاری از بیماران آن را مصرف می‌کنند و به‌خوبی هم پاسخگو است؛ اما متأسفانه بیماران مقاوم به درمان ناچارند فقط نوع خارجی آن را مصرف کنند. افراد مبتلا به نوعی بیماری خودایمن موسوم به میاستنی‌گراویس این دارو را حیاتی می‌دانند. همچنین، پنتاسا (Pentasa) برای درمان زخم روده، داروی آساکل (Asacol)، نوعی قرص ضدالتهاب روده و قرص کُنکُر (Concor) برای بیماران قلبی، ازجمله داروهایی است که این روزها تأمین آن‌ها با مشکل مواجه شده و در کمتر داروخانه‌ای پیدا می‌شود.
کمبود دارو محسوس نیست
در بخشی از گزارش فارن پالیسی درباره تحریم‌های دارویی ایران که وزیر امورخارجه نیز به آن استناد کرده، آمده است: «در دولت باراک اوباما، به‌طورمیانگین سالانه 26‌میلیون دلار محصولات دارویی به ایران صادر می‌شد؛ درحالی‌که این رقم در دو سال گذشته، به‌طورمیانگین سالانه 6/8 میلیون دلار بوده است».
با این‌حال، آقای عباس‌علی پوربافرانی، عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس گفت: «میزان تولید دارو در داخل کشور بیش از 97درصد است؛ اما داروهایی هستند که به‌عنوان داروهای خاص آن‌ها را می‌شناسید و در داخل کشور تولید نمی‌شوند. ممکن است تحریم این دسته از داروها مشکلاتی برای برخی بیماران به‌وجود آورند؛ اما وزارت بهداشت و سازمان‌های ذی‌ربط در حوزه تأمین دارو باید روش‌هایی پیاده‌سازی کنند. ممکن است بخشی از این روش‌ها به دریافت دارو منجر نشود و درنتیجه، در بازار شاهد کمبود برخی داروها باشیم».
نماینده مردم نایین در مجلس شورای اسلامی ادامه داد: «کمبود دارو شرایط را برای بیماران سخت‌تر می‌کند؛ اما همه این موارد به‌قدری نیست که تولید 97‌درصدی دارو در کشور را زیر سوال ببریم. بااین‌حال، چون متقاضیان این داروها بیماران خاص و صعب‌العلاج هستند و توجه ویژه‌ای به آن‌ها باید شود، این کمبود دارو بیشتر به‌چشم می‌آید؛ البته، این موضوع باید پیگیری شود و راهکاری برای برون‌رفت از آن پیدا کنیم».
این عضو کمیسیون بهداشت و درمان درادامه گفت: «در حوزه تجهیزات پزشکی نیز، همین الگوریتم مطرح است. بسیاری از تجهیزات پیشرفته‌ جهان را تولیدکنندگان داخلی تولید می‌کنند؛ اما تحریم در حوزه برخی دستگاه‌های وارداتی یا تعمیر قطعات بیشتر خودش را نشان می‌دهد. به‌هرحال، آن مسیری که ترسیم‌شده متفاوت نیست؛ چراکه هم‌اکنون هم دستگاه‌های زیادی داریم که وارد می‌شوند و شرکت‌ها پس از این‌همه سال، راه دورزدن تحریم‌ها را یاد گرفته‌اند؛ ولی ممکن است تحریم‌ها سبب شود شرکت‌ها درمقایسه‌با شرایط عادی هزینه‌های بیشتری کنند». پوربافرانی درپایان به نکته مهمی اشاره کرد که نشان‌دهنده ساختار مناسب سیستم دارویی در کشور است. وی دراین‌باره گفت: «به‌طورکلی می‌توان گفت تحریم‌ها اگرچه تأثیرگذار هستند، تأثیرشان آن‌قدر زیاد نیست که کل سیستم دارویی و تجهیزات پزشکی کشور را زیر سوال ببرد».