بزرگنمايي:

آریا بانو - این روزها که دنیای مجازی، عرصه را بر دنیای حقیقی تنگ کرده، کمتر کسی به این تقویم‌های ستاره‌شناسی مراجعه می‌کند، چه بسا که جوان‌ترها اصلا درباره آن نشنیده باشند.


سالهاست که با نزدیک شدن سال نو، بخاطر علاقه ام به نجوم مردمی، چشمانم به دنبال سالنمای نجومی یا همان تقویم قدیمی می‌گردد. مقابل دکه روزنامه فروشی تقویم مورد نظرم، به تعداد انگشت شمار، کنار تقویم‌های جیبی، غریبانه منتظرخریدار ایستاده. تقویم را که می‌خرم، به دل زمان سفر می کنم. به روزهایی که این تقویم روی تاقچه اتاق پدربزرگ، کنار قرآن و مفاتیح و حافظ می نشست. آن ها برای شروع هر کاری حتما باید با آن مشورت می کردند و بقول پدر، باید «ساعت» می دیدند.
چون ساعت یا زمان، همواره نقش مهم و تعیین کننده‌ای در زندگی ما دارد و منجمین را از گذشته‌های دور به محاسبه پدیده‌های نجومی و بررسی حرکت اجرام سماوی، برای پیش‌بینی وضع هوا و پیش‌گویی وقایع، اوقات مهم، اعیاد و موارد دیگر علاقمند کرده است.
روی جلد تقویم نجومی، مصباح نجم با تمجید بسیار از فرزندش آقای عباس مصباح زاده، خواننده را به صحت مطالب تقویم مطمئن می‌کند. عباس مصباح‌زاده نوه میرزا جهانبخش منجّم باشى، از منجّمین بزرگ عصر قاجار و از مدرّسین معروف دارالفنون و مدرسه خان مروى است. او در جوانى نزد پدرش، علم نجوم و فن استخراج تقویم را آموخت و در استخراج خسوف و کسوف و رؤیت هلال و بدر و سایر قسمت‌هاى این فن، نهایت دقت و استادى را به کار ‌برد و از سال1328ش ، تاکنون تقویمی به نام خودش چاپ کرده است. روی جلد تقویم نجومی، مصباح نجم با تمجید بسیار از فرزندش آقای عباس مصباح زاده، خواننده را به صحت مطالب تقویم مطمئن می‌کند.
تقویم را ورق میزنم، بجز مطالب خطی و جدول ساعات شرعی که قابل فهم هستند، بقیه برایم مفهوم نیست. با آقای کتابچی مدیر انتشارات اسلامیه، برای آشنایی بیشتر با تاریخچه انتشار و علاقه‌مندان به تقویم نجومی، صحبت می‌کنم. او می‌گوید: «انتشارات ما 150 سال است که این تقویم را چاپ می‌کند. میزان استقبال مردم از آن، هر سال تفاوت دارد. معمولا مشتریان ما قدیمی هستند و برای تشخیص ساعات شرعی، ساعات سعد و نحس و قمر‌درعقرب، زمان مناسب ازدواج یا اسباب کشی و دیگر کارها از آن استفاده می‌کنند. کشاورزان هم برای دانستن زمان خوب آبیاری و میزان بارش باران به این تقویم مراجعه می‌کنند.»
این روزها که دنیای مجازی، عرصه را بر دنیای حقیقی تنگ کرده، کمتر کسی به این تقویم‌های ستاره‌شناسی مراجعه می‌کند، چه بسا که جوان‌ترها اصلا درباره آن نشنیده باشند. آقای فرشید اقبال، مدیر انتشارات اقبال می‌گوید: «اغلب مشتریان تقویم نجومی، در رده سنی پنجاه سال به بالا هستند.» ظاهرا دیگر مردم ترجیح می‌دهند تا صلاح روزهای زندگی‌شان را خودشان رقم بزنند و اوقات شرعی و سایر مناسبت‌ها را از طریق رسانه‌ها و فضای مجازی، مطلع شوند. اما کم توجهی مردم به دستاوردهای نجومی، از ارزش این دانش نمی‌کاهد و علاقه‌مندان و تلاشگران این عرصه را از فعالیت باز نمی دارد.
آقای کتابچی می‌گوید: «علاوه بر انتشارات ما، انتشارات اقبال هم بنابر علم آقای مصباح زاده سالنمای نجومی را منتشر می کند. اخیرا چند سالی هست که آقای جانقربانی از اساتید نجوم حوزه و مدیر موسسه ژئوفیزیک شهرضای اصفهان نیز اقدام به استخراج و چاپ تقویم کرده است. از آنجا که نویسندگان این تقویم ها کارشناس علم نجوم هستند و بنابر علم خودشان مطالب را استخراج می‌کنند، این تقویم ‌ها با هم تفاوت دارند.»
اما تقویم نجومی آقای حسین جانقربانی، عضو ستاد استهلال دفتر رهبری و عضو خانه نجوم و ژئوفیزیک شهرستان شهرضا، ایده‌های نجومی و ستاره شناسی را براساس مقتضای زمان، مدون کرده و از دو سبک هیئت و نجوم اسلامی و ستاره شناسی جدید استفاده کرده و مبنای آغاز ماه های هجری قمری را براساس احکام دین مبین اسلام، رؤیت هلال ماه قرار داده است. او مبنای رویت هلال را با چشم مسلح و غیر مسلح، محاسبات علمی میداند. با‌این‌همه، از نظر آقای جانقربانی تقویم جلال حسینی کامل تر است.
زیرا محاسبات بکار رفته در آن بر اساس سال جلالی است که از اول بهار آغاز می شود و 12 ماه 30 روزه و 5 روز اضافی به دنبال ماه دوازدهم دارد. روز اول سال جلالی، یعنی روز ورود خورشید به اعتدال بهاری با روز ورود خورشید به نخستین درجه حمل، انطباق یافته و با این قرارداد، سال جلالی به عکس سال مسیحی که در هر 10 هزار سال، قریب 3 روز با سال شمسی اختلاف پیدا می کند، همیشه مطابق با سال شمسی قرار دارد و آن را می توان دقیق ترین تقویم جهان دانست. زیرا سال قمری در هر سال، ده روز با سال حقیقی اختلاف دارد که موجب اختلالات و اشکالات زیادی در محاسبات می شود اما با اختراع تقویم جلالی، این مشکل برطرف گردیده و کمک شایانی به امور مذهبی مردم می‌شود.