بزرگنمايي:

آریا بانو -
مراقبت از حرف‌های درگوشی خانواده
٠
٠
جام جم / از‭ ‬ترس‭ ‬نیما،‭ ‬من‭ ‬و‭ ‬همسرم‭ ‬خیلی‭ ‬وقت‌ها‭ ‬مجبور‭ ‬هستیم‭ ‬با‭ ‬ایما‭ ‬و‭ ‬اشاره‭ ‬حرف‭ ‬بزنیم،‭ ‬فقط‭ ‬کافی‭ ‬است‭ ‬حرفی‭ ‬از‭ ‬حرف‌های‭ ‬ما‭ ‬را‭ ‬بشنود،‭ ‬به‭ ‬همه‭ ‬می‌گوید‭. ‬چندبار‭ ‬به‌خاطر‭ ‬خبرچینی‭ ‬و‭ ‬افشای‭ ‬برخی‭ ‬رازهایمان،‭ ‬با‭ ‬خانواده‭ ‬خود‭ ‬و‭ ‬همسرم‭ ‬دچار‭ ‬مشکلاتی‭ ‬شده‌ایم،‭ ‬گرچه‭ ‬به‌خاطر‭ ‬این‭ ‬رفتار،‭ ‬او‭ ‬را‭ ‬بارها‭ ‬تنبیه‭ ‬کرده‌‭ ‬یا‭ ‬به‭ ‬او‭ ‬گفته‌ایم‭ ‬حق‭ ‬انجام‭ ‬این‭ ‬کار‭ ‬را‭ ‬ندارد‭ ‬و‭... ‬اما‭ ‬با‭ ‬این‭ ‬حال‭ ‬دست‌بردار‭ ‬نیست‭.‬ب
رازداری‭ ‬از‭ ‬جمله‭ ‬مهم‌ترین‭ ‬مهارت‌های‭ ‬اخلاقی‭ ‬و‭ ‬شخصیتی‭ ‬قابل‭ ‬آموزشی‭ ‬است‭ ‬که‭ ‬والدین‭ ‬باید‭ ‬آن‭ ‬را‭ ‬در‭ ‬صدر‭ ‬اولویت‭ ‬آموزه‌های‭ ‬تربیتی‭ ‬خود‭ ‬قرار‭ ‬دهند‭. ‬آموزش‭ ‬رازداری‭ ‬همانند‭ ‬سایر‭ ‬رفتارهایی‭ ‬که‭ ‬به‭ ‬کودک‭ ‬یاد‭ ‬می‌دهیم‭ ‬نیازمند‭ ‬مهارت‌هایی‭ ‬است‭ ‬که‭ ‬والدین‭ ‬باید‭ ‬با‭ ‬رفتار‭ ‬یا‭ ‬کلام‭ ‬و‭ ‬به‌طور‭ ‬مستقیم‭ ‬یا‭ ‬غیرمستقیم‭ ‬آن‭ ‬را‭ ‬به‌عنوان‭ ‬یک‭ ‬اصل‭ ‬مهم‭ ‬برای‭ ‬موفقیت‭ ‬و‭ ‬خوشبختی،‭ ‬در‭ ‬وجود‭ ‬کودک‭ ‬پایه‌گذاری‭ ‬و‭ ‬نهادینه‭ ‬کنند‭. ‬
الگوی‭ ‬خوبی‭ ‬باشید
کودکان‭ ‬همچون‭ ‬آینه‌ای،‭ ‬رفتار‌های‭ ‬والدین‭ ‬شان‭ ‬را‭ ‬انعکاس‭ ‬می‌دهند؛‭ ‬برخی‭ ‬والدین‭ ‬به‌طور‭ ‬کاملا‭ ‬ناآگاهانه،‭ ‬در‭ ‬صحبت‌های‭ ‬خود‭ ‬با‭ ‬همسر‭ ‬یا‭ ‬دیگران،‭ ‬رازی‭ ‬از‭ ‬زندگی‭ ‬دیگران‭ ‬را‭ ‬برملا‭ ‬می‌کنند‭ ‬که‭ ‬ممکن‭ ‬است‭ ‬کودک‭ ‬از‭ ‬گفت‌وگوهای‭ ‬پیشین،‭ ‬کاملا‭ ‬به‭ ‬یاد‭ ‬داشته‭ ‬باشد‭ ‬که‭ ‬این‭ ‬موضوع‭ ‬راز‭ ‬است‭ ‬و‭ ‬نباید‭ ‬افشا‭ ‬شود‭.‬‭ ‬حتی‭ ‬گاهی‭ ‬ممکن‭ ‬است‭ ‬کودک‭ ‬با‭ ‬شنیدن‭ ‬رازش‭ ‬از‭ ‬زبان‭ ‬دیگران‭ ‬و‭ ‬رازی‭ ‬که‭ ‬با‭ ‬والدینش‭ ‬در‭ ‬میان‭ ‬گذاشته‭ ‬است،‭ ‬دچار‭ ‬دوگانگی‭ ‬در‭ ‬معنا‭ ‬و‭ ‬مفهوم‭ ‬راز‭ ‬و‭ ‬رازداری‭ ‬شود‭ ‬و‭ ‬حتی‭ ‬با‭ ‬کم‭ ‬ارزش‭ ‬دانستن‭ ‬این‭ ‬مساله‭ ‬به‌راحتی‭ ‬خلف‭ ‬وعده‭ ‬نماید‭ ‬و‭ ‬بی‌هیچ‭ ‬ترس‭ ‬و‭ ‬ابایی‭ ‬راز‭ ‬خود‭ ‬و‭ ‬دیگران‭ ‬را‭ ‬برملا‭ ‬سازد‭. ‬در‭ ‬این‭ ‬صورت‭ ‬بی‌تردید‭ ‬والدین‭ ‬یعنی‭ ‬امین‌ترین‭ ‬افراد‭ ‬زندگی‭ ‬کودک،‭ ‬اصلی‌ترین‭ ‬عامل‭ ‬بروز‭ ‬و‭ ‬تحکیم‭ ‬این‭ ‬رفتار‭ ‬ناپسند‭ ‬در‭ ‬کودک‭ ‬هستند،‭ ‬پس‭ ‬بهتر‭ ‬است‭ ‬مراقب‭ ‬گفت‌وگوها‭ ‬و‭ ‬رفتارهای‭ ‬خود‭ ‬باشید‭. ‬اگر‭ ‬کودک‌تان‭ ‬مساله‌ای‭ ‬را‭ ‬با‭ ‬شما‭ ‬بازگو‭ ‬کرده‭ ‬گرچه‭ ‬لازم‭ ‬است‭ ‬همسرتان‭ ‬نیز‭ ‬درجریان‭ ‬باشد،‭ ‬اما‭ ‬سعی‭ ‬کنید‭ ‬در‭ ‬خفا‭ ‬و‭ ‬در‭ ‬غیاب‭ ‬کودک،‭ ‬این‭ ‬مساله‭ ‬را‭ ‬در‭ ‬فضای‭ ‬خصوصی‌تان‭ ‬مطرح‭ ‬کرده‭ ‬یا‭ ‬این‭ ‬که‭ ‬سعی‭ ‬کنید‭ ‬هرگز‭ ‬راز‭ ‬دیگران‭ ‬را‭ ‬نزد‭ ‬کودک‭ ‬فاش‭ ‬نکنید‭ ‬و‭ ‬از‭ ‬همه‭ ‬مهم‌تر‭ ‬هرگز‭ ‬کودک‭ ‬را‭ ‬سوال‭ ‬پیچ‭ ‬نکنید‭ ‬یا‭ ‬در‭ ‬این‭ ‬معذوریت‭ ‬قرار‭ ‬ندهید‭ ‬که‭ ‬رازهای‭ ‬دیگران‭ ‬را‭ ‬برای‭ ‬شما‭ ‬فاش‭ ‬کند‭. ‬مثلا‭ ‬اگر‭ ‬کودک‭ ‬به‭ ‬تنهایی‭ ‬به‭ ‬منزل‭ ‬یکی‭ ‬از‭ ‬بستگان‭ ‬رفته‭ ‬از‭ ‬او‭ ‬نخواهید‭ ‬اتفاقات‭ ‬و‭ ‬گفت‌وگوهای‭ ‬ساده‭ ‬و‭ ‬معمولی‭ ‬بین‭ ‬اعضای‭ ‬آن‭ ‬خانواده‭ ‬را‭ ‬برای‭ ‬شما‭ ‬بازگو‭ ‬کند‭. ‬
از‭ ‬سوی‭ ‬دیگر،‭ ‬چگونگی‭ ‬برخورد‭ ‬والدین‭ ‬با‭ ‬کودک،‭ ‬هنگام‭ ‬افشای‭ ‬راز‭ ‬دیگران‭ ‬توسط‭ ‬او‭ ‬بسیار‭ ‬حائز‭ ‬اهمیت‭ ‬است‭. ‬اگر‭ ‬والدین‭ ‬از‭ ‬افشاگری‭ ‬کودک‭ ‬استقبال‭ ‬کنند؛‭ ‬عدم‭ ‬رازداری‭ ‬تکرار‭ ‬و‭ ‬تقویت‭ ‬خواهد‭ ‬شد،‭ ‬حال‭ ‬اگر‭ ‬افشاگری‭ ‬با‭ ‬بی‌توجهی‭ ‬یا‭ ‬طرد‭ ‬والدین‭ ‬همراه‭ ‬شود‭ ‬نتیجه‌ای‭ ‬جز‭ ‬خاموشی‭ ‬نخواهد‭ ‬داشت‭. ‬
راز‭ ‬داری‭ ‬را‭ ‬به‭ ‬کودک‭ ‬آموزش‭ ‬دهید
در‭ ‬قالب‭ ‬بازی،‭ ‬قصه‌گویی،‭ ‬نمایشنامه،‭ ‬فیلم‭ ‬و‭ ‬کارتون‭ ‬و‭... ‬کودک‭ ‬را‭ ‬با‭ ‬معنا‭ ‬و‭ ‬مفهوم‭ ‬راز‭ ‬و‭ ‬رازداری‭ ‬آشنا‭ ‬سازید‭ ‬و‭ ‬مشخصات‭ ‬فرد‭ ‬رازدار‭ ‬و‭ ‬چگونه‭ ‬رازداربودن‭ ‬را‭ ‬به‭ ‬او‭ ‬آموزش‭ ‬دهید؛‭ ‬سپس‭ ‬او‭ ‬را‭ ‬به‭ ‬طور‭ ‬مستقیم‭ ‬در‭ ‬تظاهرات‭ ‬رفتاری‭ ‬و‭ ‬کلامی‭ ‬این‭ ‬مساله‭ ‬قراردهید‭. ‬مثلا‭ ‬ابتدا‭ ‬از‭ ‬او‭ ‬بخواهید‭ ‬رازی‭ ‬را‭ ‬با‭ ‬شما‭ ‬در‭ ‬میان‭ ‬بگذارد،‭ ‬سپس‭ ‬سعی‭ ‬کنید‭ ‬در‭ ‬عمل‭ ‬و‭ ‬رفتار‭ ‬به‭ ‬او‭ ‬نشان‭ ‬دهید‭ ‬چگونه‭ ‬رازداری‭ ‬می‌کنید‭. ‬سعی‭ ‬کنید‭ ‬رازداری‭ ‬را‭ ‬با‭ ‬کودک‭ ‬تمرین‭ ‬کنید؛‭ ‬به‌عنوان‭ ‬نمونه‭ ‬رازی‭ ‬را‭ ‬با‭ ‬او‭ ‬در‭ ‬میان‭ ‬بگذارید،‭ ‬سپس‭ ‬به‭ ‬عملکرد‭ ‬کودک‭ ‬که‭ ‬شامل‭ ‬رعایت‭ ‬درست‭ ‬اصول‭ ‬و‭ ‬ارکان‭ ‬رازداری‭ ‬است،‭ ‬توجه‭ ‬کنید‭. ‬اگر‭ ‬کودک‭ ‬موفق‭ ‬به‭ ‬رازداری‭ ‬شد،‭ ‬او‭ ‬را‭ ‬به‭ ‬صورت‭ ‬کلامی‭ ‬با‭ ‬بیان‭ ‬جملاتی‭ ‬چون‭ ‬اآفرین‭ ‬برتو،‭ ‬خوشحالم‭ ‬که‭ ‬راز‭ ‬مرا‭ ‬نزد‭ ‬خودت‭ ‬نگه‭ ‬داشتی،‭ ‬تو‭ ‬فرد‭ ‬قابل‭ ‬اعتمادی‭ ‬هستی،‭ ‬از‭ ‬این‭ ‬پس‭ ‬من‭ ‬حرف‌هایم‭ ‬را‭ ‬به‭ ‬تو‭ ‬خواهم‭ ‬گفت‭ ‬و‭...‬ب‭ ‬یا‭ ‬به‌صورت‭ ‬غیرکلامی‭ ‬مانند‭ ‬در‭ ‬آغوش‭ ‬گرفتن،‭ ‬بوسیدن،‭ ‬نوازش‭ ‬کردن‭ ‬یا‭ ‬خرید‭ ‬هدیه‭ ‬و‭ ‬پاداش‭ ‬تحسین‭ ‬و‭ ‬تشویق‭ ‬کنید‭. ‬اما‭ ‬اگر‭ ‬کودک‭ ‬مرتکب‭ ‬خطایی‭ ‬در‭ ‬این‭ ‬زمینه‭ ‬شد‭ ‬و‭ ‬رازی‭ ‬را‭ ‬فاش‭ ‬کرد،‭ ‬در‭ ‬اولین‭ ‬گام‭ ‬بهتر‭ ‬است‭ ‬رفتار‭ ‬نامطلوب‭ ‬کودک‭ ‬را‭ ‬از‭ ‬کل‭ ‬شخصیتش‭ ‬جدا‭ ‬بدانید‭ ‬و‭ ‬این‭ ‬مهم‭ ‬را‭ ‬به‭ ‬او‭ ‬هم‭ ‬یادآور‭ ‬شوید‭ ‬و‭ ‬بگویید‭: ‬امن‭ ‬از‭ ‬این‭ ‬رفتارت‭ ‬که‭ ‬بسیار‭ ‬زشت‭ ‬و‭ ‬ناپسند‭ ‬است،‭ ‬دلگیر‭ ‬و‭ ‬ناراحتم‭.‬ب‭ ‬یادتان‭ ‬باشد‭ ‬هرگز‭ ‬به‭ ‬کودک‭ ‬نگویید‭: ‬امن‭ ‬از‭ ‬تو‭ ‬خوشم‭ ‬نمی‌آید؛‭ ‬دوستت‭ ‬ندارم؛‭ ‬مطمئن‭ ‬شدم‭ ‬دهن‭ ‬لق‭ ‬هستی؛‭ ‬عادت‭ ‬به‭ ‬خبرچینی‭ ‬داری؛‭ ‬مطمئنم‭ ‬هیچ‭ ‬وقت‭ ‬نمی‌توانی‭ ‬جلوی‭ ‬زبانت‭ ‬را‭ ‬بگیری؛‭ ‬چون‭ ‬افشای‭ ‬راز‭ ‬کردی‭ ‬دیگه‭ ‬مامانت‭/ ‬بابات‭ ‬نیستم‭ ‬و‭...‬ب‭ ‬سپس‭ ‬بدون‭ ‬خشم‭ ‬و‭ ‬عصبانیت‭ ‬با‭ ‬جملات‭ ‬مثبت‭ ‬به‭ ‬کودک‭ ‬تلقین‭ ‬کنید‭ ‬که‭ ‬می‌دانید‭ ‬تمام‭ ‬تلاش‭ ‬خود‭ ‬را‭ ‬به‌کار‭ ‬بسته‭ ‬است‭ ‬تا‭ ‬رازداری‭ ‬کند،‭ ‬اما‭ ‬گرچه‭ ‬این‌بار‭ ‬موفق‭ ‬نشده،‭ ‬اما‭ ‬شک‭ ‬ندارید‭ ‬در‭ ‬دفعات‭ ‬بعدی‭ ‬موفق‭ ‬به‭ ‬این‭ ‬عمل‭ ‬خواهد‭ ‬شد‭...‬
مانع‭ ‬جلب‭ ‬توجه‭ ‬منفی‭ ‬شوید
گاهی‭ ‬اوقات‭ ‬کودک‭ ‬برای‭ ‬جلب‭ ‬نظر‭ ‬و‭ ‬توجه‭ ‬والدین‭ ‬و‭ ‬اطرافیان‭ ‬یا‭ ‬برخی‭ ‬اوقات‭ ‬به‌دلیل‭ ‬پاسخ‭ ‬به‭ ‬پرسش‌های‭ ‬کنجکاوانه‭ ‬دیگران‭ ‬که‭ ‬اغلب‭ ‬همراه‭ ‬با‭ ‬تشویق‭ ‬است،‭ ‬مجبور‭ ‬به‭ ‬افشای‭ ‬راز‭ ‬یا‭ ‬رازهایی‭ ‬می‌شود؛‭ ‬در‭ ‬مواقعی‭ ‬که‭ ‬کودک‭ ‬رازدار‭ ‬نیست‭ ‬و‭ ‬احتمالا‭ ‬شما‭ ‬نیز‭ ‬به‭ ‬شدت‭ ‬از‭ ‬دست‭ ‬او‭ ‬عصبی‭ ‬و‭ ‬خشمگین‭ ‬هستید،‭ ‬سعی‭ ‬کنید‭ ‬بر‭ ‬رفتار‭ ‬و‭ ‬کلام‭ ‬خود‭ ‬کنترل‭ ‬داشته‭ ‬باشید‭ ‬و‭ ‬هرگز‭ ‬برای‭ ‬تادیب‭ ‬او‭ ‬متوسل‭ ‬به‭ ‬تشویق‭ ‬منفی‭ ‬یا‭ ‬تنبیه‭ ‬نشوید‭. ‬بهتر‭ ‬است‭ ‬در‭ ‬فضایی‭ ‬دوستانه‭ ‬به‭ ‬کودک‭ ‬کاملا‭ ‬تفهیم‭ ‬کنید‭ ‬چرا‭ ‬این‭ ‬کار‭ ‬او‭ ‬از‭ ‬نظر‭ ‬شما‭ ‬نیز‭ ‬غیرقابل‭ ‬قبول‭ ‬و‭ ‬بسیار‭ ‬ناپسند‭ ‬است،‭ ‬به‭ ‬کودک‭ ‬توضیح‭ ‬دهید‭ ‬افرادی‭ ‬که‭ ‬افشاگری‭ ‬می‌کنند‭ ‬از‭ ‬نظر‭ ‬دیگران‭ ‬مورد‭ ‬اعتماد‭ ‬و‭ ‬امین‭ ‬نیستند‭ ‬اما‭ ‬در‭ ‬مقابل‭ ‬افرادی‭ ‬که‭ ‬محرم‭ ‬اسرارند‭ ‬بسیار‭ ‬دوست‭ ‬داشتنی‭ ‬و‭ ‬مورد‭ ‬اعتمادند‭. ‬
در‭ ‬این‭ ‬گفت‌وگوها‭ ‬حتما‭ ‬تاکید‭ ‬داشته‭ ‬باشید‭ ‬انتظار‭ ‬تکرار‭ ‬این‭ ‬رفتار‭ ‬را‭ ‬هیچ‭ ‬زمان‭ ‬دیگری‭ ‬ندارید‭ ‬و‭ ‬در‭ ‬ادامه‭ ‬نیز‭ ‬تلاش‭ ‬کنید‭ ‬عزت‭ ‬نفس‭ ‬و‭ ‬خودباوری‭ ‬کودک‭ ‬خود‭ ‬را‭ ‬تقویت‭ ‬کرده‭ ‬و‭ ‬به‭ ‬او‭ ‬یاد‭ ‬دهید‭ ‬حتی‭ ‬اگر‭ ‬زمانی‭ ‬به‭ ‬اصرار‭ ‬دیگران‭ ‬به‭ ‬افشای‭ ‬رازی‭ ‬وسوسه‭ ‬شد‭ ‬یا‭ ‬از‭ ‬ترس‭ ‬طرد‭ ‬شدن‭ ‬و‭ ‬حتی‭ ‬شاید‭ ‬صرفا‭ ‬به‌خاطر‭ ‬جلب‭ ‬رضایت‭ ‬و‭ ‬حمایت‭ ‬آنان‭ ‬متمایل‭ ‬به‭ ‬افشای‭ ‬رازی‭ ‬شد،‭ ‬تمام‭ ‬سعی‭ ‬خود‭ ‬را‭ ‬بر‭ ‬کنترل‭ ‬این‭ ‬موضوع‭ ‬به‌کار‭ ‬گیرد‭ ‬و‭ ‬هیچ‌‭ ‬نگرانی‭ ‬از‭ ‬عواقب‭ ‬منفی‭ ‬آن‭ ‬به‭ ‬دل‭ ‬راه‭ ‬ندهد‭. ‬به‭ ‬کودک‭ ‬آموزش‭ ‬دهید‭ ‬با‭ ‬احترام‭ ‬و‭ ‬خنده‌ای‭ ‬بر‭ ‬لب‭ ‬می‌تواند‭ ‬به‭ ‬راحتی‭ ‬موضوع‭ ‬گفت‌وگو‭ ‬را‭ ‬تغییر‭ ‬دهد‭ ‬یا‭ ‬قاطعانه‭ ‬به‭ ‬کنجکاوی‌های‭ ‬بی‌مورد‭ ‬دیگران‭ ‬پاسخی‭ ‬منفی‭ ‬دهد‭. ‬مثلا‭ ‬بگویید‭: ‬من‭ ‬در‭ ‬این‭ ‬زمینه‭ ‬اطلاعاتی‭ ‬ندارم‭ ‬یا‭ ‬دوست‭ ‬ندارم‭ ‬در‭ ‬این‭ ‬باره‭ ‬با‭ ‬شما‭ ‬صحبت‭ ‬کنم‭ ‬و‭... .‬
از‭ ‬سوی‭ ‬دیگر،‭ ‬توصیه‭ ‬می‌کنیم‭ ‬نیاز‭ ‬به‭ ‬جلب‭ ‬توجه‭ ‬کودک‭ ‬را‭ ‬با‭ ‬انجام‭ ‬فعالیت‌های‭ ‬مثبتی‭ ‬چون‭ ‬نقاشی،‭ ‬داستان‌گویی،‭ ‬بازی‭ ‬و‭... ‬اقناع‭ ‬کنید‭ ‬و‭ ‬یا‭ ‬با‭ ‬توجه‭ ‬
بی‌قید‭ ‬و‭ ‬شرط‭ ‬مانند‭ ‬تشویق،‭ ‬در‭ ‬آغوش‭ ‬گرفتن،‭ ‬بوسیدن‭ ‬و‭ ‬نوازش‌کردن‭ ‬باعث‭ ‬خنثی‭ ‬شدن‭ ‬انگیزه‭ ‬منفی‭ ‬جلب‭ ‬توجه‭ ‬کودک‭ ‬یا‭ ‬اعمال‭ ‬کنترل‭ ‬بر‭ ‬شما‭ ‬از‭ ‬طریق‭ ‬افشای‭ ‬راز‭ ‬شوید‭. ‬