بزرگنمايي:

آریا بانو -
در مقابل کودک آزاری سکوت نکنیم
٥٠٩
٠
ایران / باز حیرانم. حیرانم از آدم‌هایی که وقتی کودک نه ماهه‌ام را بیرون می‌برم مرتب در مورد سرما و گرما و خستگی و تشنگی تذکر می‌دهند. تأکید می‌کنند که کلاه لبه دار سرش بگذار آفتاب نسوزاندش. جوراب بپوشان پایش یخ کرده. مردمی که سنسورهای وجودشان به سرما و گرما حساس است اما در مقابل شیون‌های بچه سه ساله‌ای که توی راه پله از ناپدری کتک می‌خورد و بالا می‌رود تحریک نمی‌شوند. مردمی که آمار آخرین رفت و آمدهای همسایه دیوار به دیوار را دارند اما از دخترک هشت ساله‌ای که در سکوت لای دست و پای بزرگترها عروسک بازی می‌کرد و ناگهان دیگر نیست سراغی نمی‌گیرند. مردم یک محله کوچک و جمع و جور که سیر تا پیاز را هم می‌شناسند اما نمی‌توانند هوای دخترک کوچک هفت ساله را داشته باشند که برای خرید دو تا تخم مرغ به بقالی محل رفته و هرگز بیرون نیامده. در عجبم از این آدم‌ها. خانم «ع» را بعد از مدت‌ها می‌بینم.از موکلان قدیم است چند سال پیش پرونده‌ای پیش من داشته. از همان اول که پایش را توی دفتر من می‌گذارد دو دل است. صدایش می‌لرزد. نگران و سرگردان است ونگران قضاوت دیگران. سرگردان است چون نمی‌داند چه باید بکند. می‌گوید همه همسایه‌ها جمع شده‌اند. بعد از کلی جلسه و مشورت تصمیم گرفته‌اند. آن هم تصمیمی سخت. اینکه در کار یکی از همسایه‌ها دخالت مستقیم بکنند. شاید بتوانند جلوی فاجعه را بگیرند.
سایه‌ای به نام آدرینا
«ماجرای بچه‌های ماهشهری را که خواندیم ناگهان استرس به جانمان افتاد که نکند خدای نکرده در همسایگی‌مان اتفاق شومی می‌افتد و فریاد کودک بیگناهی بلند است اما ما از روی ترس و مصلحت اندیشی به روی خودمان نمی‌آوریم.»خیالش را راحت کردم که در اینگونه موارد فضولی نه تنها ایراد ندارد بلکه کار پسندیده‌ای هم هست و از چیزی نترسد و با خیال راحت ماجرا را تعریف کند. «والله خانوم وکیل ما ساکنین یک مجتمع ده واحدی هستیم. اتفاقاً خیلی هم سرمان به کار خودمان هست. تا قبل از این ماجرا حرف و صحبتمان به جلسات ماهیانه ساختمان و سلام و علیک اتفاقی توی پارکینگ خلاصه می‌شد تا روزی که یکی از واحدها خالی شد و همسایه جدیدی به مجتمع ما اسباب‌کشی کرد. یک زن و شوهر جوان و یک دختربچه کوچولو هم‌قد و قواره نوه کوچک خودم. حدود دوساله که بعدها فهمیدیم نامش آدریناست. دختربچه ساکت و خجالتی که زیاد جلوی چشم هم نبود. در همان روزهای اسباب‌کشی یکی دو بار در بغل مادرش دیده شد و بعد دیگر هرگز دیده نشد. انگار او و مادرش هیچ وقت خانه را ترک نمی‌کردند.»
درست است که ساکنین مجتمع مدت شش ماه است که آدرینا را ندیده‌اند اما آدرینا و مادرش مثل سایه‌ای همیشه در زندگی آنها حضور دارند. «دقیقاً یک هفته بعد از ورودشان به خانه شروع شد... اول صدای فریاد مادر بعد صدای گریه بی‌امان بچه. یادم می‌آید که کاملاً شوکه شدم. البته دعوا و گریه و زاری بچه‌ها و فریاد والدین در خانه‌ها همیشه هست اما چیزی که روی من تأثیر منفی گذاشت سن کم آدرینا بود. با خودم گفتم بچه دو ساله که دعوا کردن ندارد. انگار همسرم هم جا خورده بود چون بلافاصله گفت شاید بچه زمینی چیزی خورده مادرش هم هول کرده و داد کشیده.»
سنسورهایی که حساس شد
«آن شب بنا را گذاشتیم بر اینکه بچه از جایی افتاده یا خطری کرده و گفتیم ان‌شاءالله که جدی نباشد اما دو روز بعد باز صدای شیون، روح و روانم را به هم ریخت. نمی‌دانم من چون نوه دارم شاید به صدای بچه بیشتر حساس باشم. بار دوم که صدای داد و فریاد و شیون را شنیدم ناخودآگاه به سمت در دویدم. بچه زار می‌زد و مشخص بود سعی می‌کردند آرامش کنند. دلم مثل سیر و سرکه می‌جوشید. تصویر اهورا طفل سه ساله رشتی جلوی صورتم بود. احساس ندامتی که بعد از پیدا شدن جسد بچه در صورت همسایه‌ها بود. اینکه خانوم همسایه
می گفت از سوراخ کلید در دیدم که بچه را کتک می‌زد و بالا می‌برد. به همسرم گفتم بیا در خانه‌شان برویم. خدای نکرده بلایی سر بچه نیاورند. گفت... حتماً یک کاری کرده که تنبیهش می‌کنند. والله ما از یکسالگی کتک خوردیم. خلاصه اینکه مانعم شد اما من بی‌خیال قضیه نشدم. فقط گذاشتمش یک گوشه امن ذهنم برای بررسی بیشتر.
بلایی که سر آدرینا می‌آید
آدرینا شیون می‌کند و زوزه می‌کشد. آدرینای کوچک با آن دست‌های کوچک و شکننده. با آن مادر ساکت و ناامید با چشم‌های ترسان و نگران. خانم «ع» دیگر طاقت ندارد: «کاملاً روانی شدم. مطمئن بودم چیز نادرستی در جریان است. اگر این بچه آنقدر زمین می‌خورد باید به مادرش بچه‌داری آموزش داد. اگر تنبیه می‌شود که آخر بچه دوساله چه تنبیهی می‌شود که آنقدر زوزه می‌کشد.خلاصه اینکه سری بعد که صدای ناله بچه بلند شد در خانه‌شان رفتم و در زدم. بعد از چندین بار در زدن بالاخره آقای همسایه در خانه را باز کرد. خیلی خونسرد برخورد کرد. خونسردیش دل آدم را می‌زد. گفتم ببخشید صدای گریه بچه آمد گفتم شاید مشکلی پیش آمده، گفت نخیر مشکلی نیست. شما همیشه به صداهای خانه مردم گوش می‌دهید؟ هول کرده بودم‌.گفتم‌: نه ببخشید فضولی نباشه گفتم شاید به کمک نیاز دارید. آخه من خودم نوه دارم. گفت بفرمایید به نوه هاتون برسید. ما کار خودمون رو بلدیم.»
کودک آزاری
خانم «ع» می‌خواست بداند اصلاً تا چه حد تنبیه کودکان مجاز است و بیشتر از آن کودک آزاری محسوب می‌شود؟ «اصلاً آیا والدین حق دارند بچه‌ها را تنبیه بدنی کنند؟ برایش توضیح می‌دهم که سازمان بهداشت جهانی در تعریف کودک آزاری آورده است: کودک آزاری یعنی آسیب یا تهدید سلامت جسم و روان یا سعادت و رفاه و بهزیستی کودک به دست والدین یا افراد دیگر که نسبت به او مسئول هستند. به‌عبارت دیگر هرگونه رفتاریا نارسایی از طرف والدین یا هرکسی که سرپرستی کودک را به عهده دارد که منجر به ‌مرگ کودک، صدمات و آسیب‌های روحی، آزارهای جنسی یا استثمار کودک شود، کودک آزاری تلقی می‌شود. اگرچه کودک آزاری می‌تواند در محیط خانه یا خارج از آن اتفاق بیفتد، اما اکثر مطالعات نشان می‌دهد حدود70 درصد کودک آزاری‌ها در محیط خانواده صورت می‌گیرد. البته خشونت‌ها علیه کودکان به شیوه‌های مختلفی بروز پیدا می‌کند. خیلی وقت‌ها مطلع شدند از اینکه کودکی دچار آزار شده است کار بسیار دشواری است. مثلاً وادار کردن کودکان به انجام کارهای سخت و طاقت فرسا، تنبیه و آزار بدنی، سوءاستفاده و آزار جنسی و مواردی از این قبیل.
اقدام فوری برای آدرینا
«راستش وقتی برخورد پدر آدرینا را دیدم شکم به وضعیت بد بچه در خانه دوچندان شد. این شد که تصمیم گرفتم قبل از اینکه دیر شود کاری کنم. خلاصه اینکه در نهایت همسرم پنهان از همسایه دیوار به دیوار‌، جلسه‌ای با سایر همسایه‌ها گذاشت. جالب بود که آنها هم شیون‌های آدرینا را شنیده بودند و انگار منتظر بودند تا کسی با آنها صحبت کند. یکی از همسایه‌ها که مدیر ساختمان هم بود گفت که دوربین‌ها را چک کرده و آدرینا و مادرش شش ماه است که از خانه خارج نشده‌اند و این طبیعی نیست. خلاصه اینکه با خانم‌های همسایه قرار گذاشتیم که در زمان غیبت آقای همسایه درب آپارتمانش برویم و با خانمش گفت‌و‌گو کنیم.» وقتی همسایه‌ها به درآپارتمان مراجعه کردند فهمیدند که درب آپارتمان از داخل قفل است و خانم همسایه شرایط روحی خوبی ندارد طفلک التماس می‌کرد که در زمان حضور شوهرش به خانه‌شان مراجعه نکنیم چون می‌فهمد که همسایه‌ها مشکوک شده‌اند و اسباب‌کشی می‌کند. می‌گفت همسرش آدرینا را به‌شدت کتک می‌زند و زنش را تهدید می‌کند که اگر به کسی چیزی بگوید او را از خانه بیرون می‌کند و بچه را می‌برد
«از تنها ماندن آدرینا با پدرش وحشت دارم » خانم «ع» تصمیم می‌گیرد دست به عصا حرکت کند. این است که به سراغ من می‌آید: خانم وکیل می‌خواهم به هر قیمتی بچه را از آن خانه خارج کنم. مطمئنم بچه آنجا آزار داده می‌شود و وحشیانه کتک می‌خورد.»
نجات آدرینا
برای خانم «ع» توضیح می‌دهم که اگر مورد کودک آزاری مشاهده کرد قطعاً نخستین کار باتماس با اورژانس اجتماعی است. «تماس با اورژ‌انس اجتماعی شماره 123 فایده دارد؟... بله این ماشین‌های اورژانس اجتماعی که گوشه خیابان می‌بینیم برای دکور نیست و به درد می‌خورد. شما با اورژانس اجتماعی تماس می‌گیرید و نام و آدرس جایی که کودک آزاری می‌شود را بیان می‌کنید. مددکاران اجتماعی بلافاصله به محل مراجعه می‌کنند و پس‌از بررسی‌های انجام گرفته در صورت نیاز کودک را از محل خارج کرده و با خود می‌برند.» اما نکته مهم برای آدرینا این است که حتماً زمانی تماس بگیرید که حدس می‌زنید جرم در حال اتفاق است. اگر موفق نشدید زمانی که مادر آدرینا در خانه است و در از داخل قفل است تماس بگیرید تا مددکاران با مراجعه به محل و صحبت با مادر آدرینا اطلاعات لازم را بگیرند. یادتان باشد که جرم اتفاق افتاده برای شما مسلم است اما برای قاضی دادگاه این اتفاق باید همیشه ثابت شود. پس بهتر است حواستان به مدارک جرم باشد.
از جمله موارد دیگر که هنگام مشاهده کودک آزاری می‌توان انجام داد:
تماس با دادستانی و اعلام جرم به دادستان تهران شماره 33114136و 37 برای اطلاع از موارد کودک آزاری اعلام شده افراد می‌توانند مستقیماً به دادسرای سرپرستی واقع در زیر پل کریم خان، خیابان سنایی شعبه 5 دادیاری که اختصاصاً به جراِیم کودک آزاری رسیدگی می‌کند مراجعه کرده و ‌جویای احوال کودک باشند.
دادسرای شهید فهمیده هم به طورتخصصی به کودک آزاری رسیدگی می‌کند. اگر شاکی خصوصی باشید می‌توانید به این دادسرا مراجعه و شکایت خود را مطرح کنید.
مراجعه به NGO‌هایی که برای حمایت از حقوق کودکان تشکیل شده. خیلی کمک‌کننده است.بخصوص که قانون آیین دادرسی کیفری جدید در موردی به این گروه‌ها اجازه داده طرح دعوا کنند و وکیل بگیرند.
لایحه حمایت از حقوق کودکان
آنچه مشخص است اینکه در حال حاضر قوانین حمایتگر برای کودکان به حدی نیست که بتواند جلوی کودک آزاری را بگیرد. برای همین هم جمعی از حقوقدانان و گروه‌های پیگیر حقوق کودکان در کشورمان اقدام به تنظیم لایحه‌ای به‌عنوان لایحه حمایت از حقوق کودکان کرده اند که تقدیم مجلس شده و در انتظار بررسی است که باتوجه به شیوع کودک آزاری در جامعه و جریحه دار شدن احساسات عمومی قرار است بزودی تصویب گردد که امید است با تصویب آن ناکارآمدی‌های قوانین در زمینه کودک آزاری به طور کامل برطرف گردد.
قوانین حمایتگر
خانم «ع» می‌خواهد بداند که مجازات کودک آزار در قانون ما چه مقدار است: برایش توضیح می‌دهم که: درست است که قانون ما در خصوص کودکان و کودک آزاری راه درازی در پیش دارد اما در حال حاضر هم قوانین حمایت‌کننده از حقوق کودکان در قانون ما کم نیست، قوانینی که آگاهی به آنان خیلی اوقات می‌تواند راهگشا باشد. تا پیش از سال 1381، کودک‌آزاری از جرایم خصوصی شناخته می‌شد و فقط پدر که ولی‌ کودک است، حق داشت در صورت رخ دادن کودک‌آزاری شکایت کند. در سال 81 طرحی 12 ماده‌ای به پیشنهاد انجمن حمایت از حقوق کودکان به مجلس ارائه شد و با پیگیری کمیسیون بهداشت مجلس تصویب شد که بر اساس آن کودک آزاری از مصادیق جرایم عمومی قرار گرفت و اعلام جرم علیه مرتکبین کودک‌آزاری ممکن شد و این تولد رسمی کودک در قوانین ما بود. براساس این قانون کودک‌آزاری از جرایم عمومی محسوب می‌شود و نیاز به شاکی خصوصی ندارد٬ یعنی هرکس می‌تواند به محض دیدن مورد کودک‌آزاری آن را گزارش دهد و دادستان هم به‌عنوان مدعی‌العموم باید موضوع را پیگیری کند. حداکثر مجازاتی که در این قانون پیش‌بینی شده است 6ماه حبس و یک میلیون تومان جزای نقدی است و البته این علاوه بر مجازاتی است که خود بزه دارد. مثلاً قصاص یا دیه . با این حال متأسفانه کودک آزاری در قوانین ما مجازات سنگینی ندارد و خیلی‌ها هم از این خلأ قانونی سوءاستفاده می‌کنند.