بزرگنمايي:

آریا بانو -
چطور باید برای بچه‎ها محصولات موسیقی مناسب تهیه کنیم؟
١٦
٠
خراسان / بچه‎ها، از غذای چرب‎وچیلی ما نمی‎خورند، فیلم‎های خشن و غمبار ما را نمی‎بینند، قصه‎های‎مان هم با هم فرق دارد؛ ما سرگذشت‎های رنج‎آور و دردناک را می‎خوانیم و آن‎ها داستان پریان و ماجراجویی‎های شگفت‎انگیزرا. می‎دانم بعضی پدر و مادرها برای –به ‎قول خودشان- آب‎ دیده کردن فرزندشان، هیچ فرقی بین خودشان و آن‎ها قائل نمی‎شوند؛ دارم درباره کلیت دنیای بزرگ سالانه و کودکانه حرف می‎زنم که همه‎مان تفاوت‎هایش را می‎شناسیم. بین انواع مختلف خوراکی که به کودکانه و بزرگ سالانه تقسیم‎شان می‎کنیم، موسیقی مهجورترین است؛ بچه‎ها همان چیزی را گوش می‎دهند که ما و آن بسته به سلیقه ما می‎تواند اندوه‌بار، مأیوس‎کننده، عاشقانه یا مثل بیشتر تولیدات این روزهای موسیقی کشور کاملا بی محتوا باشد. منظورم، ارزش‎گذاری روی محتوای موسیقی بزرگ سالانه نیست؛ هرکدام این‎ها چه خوب، چه بد برای بزرگ ترها نوشته و ساخته شده‎اند و سلیقه و نیاز کودک در آن‎ها جایی ندارد. ضمن آن‎که نمی‎توانیم با اطمینان بگوییم ترانه و ملودی نامتناسب با سن بچه‎ها، تأثیر منفی ندارد. مغفول ماندن نیاز شنیداری کودکان چرخه‎ای است از بی‏توجهی خانواده‎ها و بی‎رغبتی موزیسین‎ها که یکدیگر را تقویت می‎کنند. در پرونده امروز اما قصد نداریم آهنگ سازها را نقد کنیم یا به والدین ایراد بگیریم؛ می‎خواهیم بگوییم می‎شود از بضاعت موجود استفاده و برای گوش بچه‎ها، خوراک خوب تهیه کرد. در ادامه پیشنهادهای ما را بخوانید و بشنوید.
معرفی 5 آلبوم‎ موسیقی برای بچه‎ها
وقتی درباره موسیقی کودک حرف می‎زنیم، چندین اسم و چهره شاخص را به‎خاطر می‎آوریم؛ ثمین باغچه‎بان، فریبرز لاچینی، حسن رادمرد و خیلی‎های دیگر. بنابراین آن‎چه در ادامه می‎آید، به ‎معنی انکار قوت دیگر آثار این حوزه نیست؛ صرفا سلیقه و پیشنهاد ماست ضمن آن‎که برای‎مان مهم بود آلبوم‎های پیشنهادی‎ما در نوعی از طبقه‎بندی بگنجند تا کار شما‎ برای انتخاب راحت شود.نمونه هایی که از طریق کیوآر کد ارائه شده صرفا برای این است که با آثار آشنا شوید و بعد آلبوم را به صورت قانونی بخرید.
در مزرعه
موضوع محتوا: شناخت حیوانات
بخشی از شعر: زنبور زرد و سیاه، پر می‎زنه تو هوا
آهنگ سازی، تنظیم و اجرا: گروه آدمک (60 دقیقه)
تقلید صدای حیوانات و حرف زدن درباره محل زندگی و خوراک آن‎ها، سرگرمی محبوب بچه‎هاست. تیم آدمک که هم موسیقی را خوب می‎شناسد و هم بچه‎ها را، در آلبوم تازه‎اش با 24 قطعه باکلام و بی‎کلام آن‎چه را در یک مزرعه می‎گذرد، روایت می‎کند. در قطعه‎های باکلام بچه‎ها، زنبور، اردک، گاو و حیوانات دیگر را می‎شناسند و در بی‎کلام‎ها، می‎توانند روی آهنگ قطعاتی که قبلا شنیده‎اند آواز بخوانند و بازی کنند. واژه‎های ساده و ملودی قابل درک و همراهی برای بچه‎ها، مجموعه در مزرعه را برای سنین پیش از دبستان و سال‎های ابتدایی، مناسب کرده‎است. اگر فرزندتان از این آلبوم خوشش آمد، می‎توانید آن را به مربی مهدکودکش هم معرفی کنید. با اسکن این کیوآرکد، «زنبور زرد و سیاه» را بشنوید:
بازی‎های آوازی3
موضوع محتوا: سرگرمی
بخشی از شعر: گل و گلدون، سلام! بلبل خندون، سلام!
آهنگ ساز: سودابه سالم، شاعرها: افسانه شعبان‎نژاد، مصطفی رحمان‎دوست و دیگران، ناشر: آوای ساز خورشید، (60 دقیقه)
بازی‎های آوازی، یک مجموعه چهار قسمتی ترانه‎های شاد و سرحال آمیخته با مضمون‎های تربیتی است. قسمت سوم بازی‎های آوازی اما وجه تربیتی و آموزشی‎ کم رنگ‎تر و جنبه موسیقایی و مفرح بارزتری دارد. 12 قطعه این آلبوم، شامل شش قطعه باکلام و شش قطعه بی‎کلام را هنرمندان سرشناسی مثل شهریار فریوسفی، پاشا هنجنی و جمعی از کامکارها نوازندگی کرده‎اند. «سلام تنم»، «هاجستم و واجستم»، «لی‎لی‎ لی‎لی حوضک» تعدادی از قطعات این آلبوم هستند که فرهنگ شفاهی ایران را به‎طریقی نو و خلاقانه به نسل جدید منتقل می‎کنند. با اسکن این کیوآرکد، «عروسک‌جون» را با صدای بلند برای فرزندتان پخش کنید و از دیدن هیجانش، لذت ببرید:
سلام شیرین
موضوع محتوا:آموزش‎های رفتاری
بخشی از شعر:من هم یک گلم، هم یک باغبان/ با خودم هستم خوب و مهربان
آهنگ ساز: ناصر نظر، شاعر: مهری ماهوتی، ناشر: ماهور، (39 دقیقه)
«سلام شیرین»، شامل 13 قطعه لطیف و دوست‎داشتنی برای کودکان است که براساس کتاب «آموزش مهارت‎زندگی؛ ویژه پیش دبستان»، نوشته شده‎اند. روابط دوستانه، نظم و اجازه گرفتن، احترام به خود و بهداشت دهان موضوع تعدادی از قطعه‎های این آلبوم است. اگر دنبال موسیقی خوب برای فرزندتان هستید، حسن شهرت «ناصر نظر» که سال‎هاست به‎صورت تخصصی در حوزه موسیقی کودک فعالیت می‎کند، کافی است. اگر برای آموزش رفتارهای درست، پی روشی غیرمستقیم و موثر می‎گردید، «مهری ماهوتیِ» شاعر با ظرافت این کار را کرده ‎است. کار را گروه کر اجرا و آقای نظر، تنظیم کرده ‎است. با اسکن این کیوآرکد، قطعه «احترام به خود» را همراه فرزندتان بشنوید:
این گوشه تا اون گوشه
موضوع محتوا: ترانه‎های روایی
بخشی از شعر: می‎خوام بگم برای تو، یه ماجرا یه راز پنهون
آهنگ ساز و ترانه‎سرا: لیلا حکیم‎الهی، ناشر: ماهور، (40 دقیقه)
«این گوشه تا آن گوشه»، چیزی بین آلبوم موسیقی و قصه صوتی است؛ ترانه‎های روایی این مجموعه، ساز و آواز و قصه را با هم دارند. نوآوری دیگری که کار «حکیم‎الهی» را متمایز کرده، استفاده از سازها و تصنیف های ایرانی است که به‏ندرت در موسیقی کودکان شنیده می‎شود. شما هم احتمالا با این پیش‏فرض که موسیقی دستگاهی مال بزرگ ترهاست، از شنیدن ترانه‎های کودکانه در دستگاه ماهور یا مثلا سه‎گاه تعجب خواهید کرد. آهنگ ساز اما به‎خوبی از پس کار برآمده‎ و 13 قطعه گوش‎نواز برای بچه‎ها و البته بزرگ ترها تنظیم کرده‎است. اگر دوست دارید فرزندتان از سن کم با موسیقی ایرانی آشنا شود، «این گوشه...» پیشنهاد خوبی است البته قبل از آن برای مطمئن شدن از سلیقه و علاقه‎اش با اسکن این کیوآرکد، «گنجشک اسیر» با هم گوش کنید:
دنیای شادی
موضوع محتوا: گوناگون
بخشی از شعر: زاغی کجایی؟ رو شاخه درخت‎ها/ ماهی کجایی؟ تو آبی‎های دریا
تنظیم: ناصر نظر، ناشر: ماهور، (57 دقیقه)
دنیای شادی، مجموعه 26 قطعه اثر چندین شاعر و آهنگ ساز معتبر حوزه موسیقی کودک است که ناصر نظر، آن‌ها را گردآوری و تنظیم کرده‎ است؛ کارل ارف، ثمین باغچه‎بان، شکوه قاسم‎نیا و ناصر کشاورز، بعضی از اسم‎های آشنای این آلبوم هستند. تنوع ترانه و ملودی، کار ما را برای طبقه‎بندی این مجموعه سخت کرد؛ ناگزیر اسمش را گذاشتیم «گوناگون»، چون هم شعر روایی دارد مثل «گربه ملوس»، هم آموزشی مثل «ماه تو آسمونه» و «زاغی کجایی» که کودک را با دنیای اطرافش آشنا می‎کند، هم شاد و مفرح مثل «چک‎چک باران»؛ این تنوع البته، مایه جذابیت «دنیای شادی» است. هر قطعه، دنیایی تازه و مستقل است که سلیقه‎های مختلف را راضی می‎کند. «زاغی کجایی»، پیشنهاد من از این آلبوم است که با اسکن این کیوآرکد می توانید به آن گوش دهید:
درباب فایده‎ داشتن یا نداشتن موسیقی برای کودکان
تأثیر موسیقی بر کودکان، آمیخته است به افسانه‎هایی درباره هوش و موفقیت؛ یک جنبه‎اش، تلاش واقعی پژوهشگران است برای سردرآوردن از چیزها و یک جنبه‎اش، فعالیت‎های تبلیغی است تحت تأثیر نگاه کارکردگرایانه ما به همه امور مربوط به کودکان. در این نگاه از هر چیزی، باید فایده‎ آموزشی به دست آید. به این ترتیب آن‎هایی که معتقدند موسیقی باعث نبوغ می‎شود، بی‎توجه به علاقه و استعداد فرزندشان او را در موسیقی غرق و حتی گاهی از آن بیزار می‎کنند. آن‎هایی هم که خاصیتی در ساز و آواز نمی‎بینند، کودک‎شان را از آن محروم می‎کنند. موسیقی، شاید واقعا باعث خلاقیت کودک و موفقیت او شود، شاید هم به هیچ درد زندگی‎اش نخورد اما چه اهمیتی دارد؟ من می‎توانم با یک تحقیق ساده در اینترنت یا مصاحبه‎ای بی‎دردسر با یک متخصص، فهرستی از نظرات موافق و مخالف برای‎تان ردیف کنم یا خلاصه‎ای از نتایج آزمایش‎ها و پژوهش‎های این حوزه را دراختیارتان بگذارم اما شما قرار نیست از آن برای کار درمانی یا علمی استفاده کنید. شما قرار است نتیجه بگیرید که برای فرزندتان موسیقی مناسب پخش کنید یا خیر و این از راه نزدیک‎تری هم به‎دست می‎آید؛ اگر فرزندتان به موسیقی، واکنش خوبی نشان می‎دهد همین کافی است تا بدانید بهتر است برایش موسیقی پخش کنید و لازم است مثل هر چیز دیگری دنبال محصول مناسب سن‎اش بگردید. من البته در این پرونده، به طبقه‎بندی فایده‎انگارانه تن داده‎ و درباره محتوای آموزشی و غیرآموزشی آلبوم‎های مختلف نوشته‎ام اما پس ذهنم می‎دانستم دسته‎بندی درستی نیست. چرا این کار را کردم؟ چون می‎دانستم، توجه خیلی از والدین را جلب و آن‎ها را به خرید مجموعه‎های خوب، مجاب می‎کند. محض تأکید و جلوگیری از بدفهمی، باید بگویم هیچ ایرادی ندارد اگر در یک قطعه موسیقی، حروف الفبا و صدای حیوانات و رفتارهای صحیح به بچه‎ها آموزش داده‎ شود؛ اتفاقا روش آموزشی قابل دفاعی هم هست، حرفم این است که موسیقی برای بچه‎ها به همان دلیلی ضروری است که برای بزرگ ترها، یعنی لذت و سرگرمی و این فایده کمی نیست.
راهنمای تشخیص موسیقی مناسب کودکان
اینترنت پر است از فایل دانلود آهنگ‎های کودکانه؛ راحت، دردسترس و رایگان ولی نه لزوما مناسب. هر قطعه شاد و ریتمیکی که با صدای بچه‎گانه همراه شود و کلمه‎هایی مثل شادی، بازی، پروانه، رنگین‎کمان و مثل این‎ها داشته ‎باشد، موسیقی کودک نیست. همان‎طور که در موسیقی بزرگ سال مجموع ذوق، تخصص و تجربه، کار حرفه‎ای را از غیر آن متمایز می‎کند، در موسیقی کودک هم این سه باید حضور داشته‎ باشند. به‎ علاوه، همان‎طور که آلبوم موسیقی بزرگ سالانه هزینه‎بر است، باید برای محصولات شنیداری کودکانه هم هزینه کرد. پیشنهاد مقرون به‎صرفه‎ام این است که در سایت‎های دانلود قانونی مثل بیپ‎تونز -که آلبوم‎های پیشنهادی ما را هم دارد- از هر مجموعه هرچند قطعه را که می‎خواهید، تهیه کنید. غیر از اعتماد نکردن به سایت‎های دانلود بی‎نام‎ونشان، برای پیداکردن موسیقی کودکانه خوب دنبال اسم‎های معتبر باشید. تعداد شاعرها، آهنگ سازها و خواننده‎های باتجربه و خوش‎نام این حوزه آن‎قدر زیاد نیست که سردرگم شوید. چندنفرشان را ما در این پرونده، معرفی کردیم. نکته مهم دیگر آن‎که بین آثار سرشناس‎ها هم گاهی کارهای ضعیف و پر ایراد، پیدا می‎شود. حتما نسخه دموی آلبوم‎های مدنظرتان را قبلا خودتان بشنوید و تنها به اسم اکتفا نکنید. ترانه‎های کوتاه، کلمات قابل درک، ملودی و ریتم ساده که برای بچه‎ها به‎راحتی قابل تکرار و پیگیری باشدو بعضی از ویژگی‎های موسیقی کودکانه اصولی است که بدون تخصص هم قابل تشخیص است. بچه‎ها تا پیش از سن درک کلمات، بیشتر مجذوب صدا می‎شوند و دوست دارند آن را تقلید کنند؛ بنابراین در این سن، آهنگ‎های ساده با حداقل کلمات که به کودک اجازه همراهی با ریتم را می‎دهد، انتخاب‎های خوبی هستند و لالایی‎های مادرانه، بهترین انتخاب. بچه‎ها در سن پیش‎دبستان که عمده این پرونده برای آن‎ها نوشته شده‎است، خواندن را خیلی دوست دارند و از شنیدن صدای خودشان لذت می‎برند. موضوعات محبوب‎شان برای ترانه، همان‎هایی است که توجه‌شان را بیش از همه در جهان اطراف جلب می‎کند؛ حیوانات، مشاغل، اشیا و طبیعت. قطعه‎هایی که به کودک، اجازه همراهی با ترانه رامی‎دهد و او را به عملی-بپر، بگو، اشاره کن، پاشو- تشویق می‎کند، برای او جالب هستند. کودکان بعد از دوره پیش‎دبستانی، حوصله و توانایی بیشتری در همراهی با ترانه پیدا می‎کنند؛ آن‎ها در این سن می‎توانند موسیقی‎های روایت‎گونه را دنبال کنند و به قصه‎های صوتی علاقه نشان می‎دهند. بنابراین در شناخت موسیقی مناسب کودک‎تان، دانستن ویژگی‎های دوره رشدی او و شناخت خصوصیات فردی‎اش هم به کمک‎تان می‎آید.