بزرگنمايي:

آریا بانو -
نابودکننده اعتماد به نفس کودکان نباشید
٣٧٩
٠
برترین ها / گلدان دوست‌داشتنی‌تان را می‌شکند و در چشم‌های‌تان خیره می‌شود و وقتی می‌خواهید تنبیهش کنید، سمت‌تان لگد می‌پراند؟ با خواهر کوچک‌ترش گلاویز می‌شود و آزارش می‌دهد اما حاضر به دلجویی از او نمی‌شود؟ داشتن فرزندی سربه‌راه که بعد از کار اشتباهش معذرت‌خواهی کند برای‌تان به یک آرزوی دست‌نیافتنی تبدیل شده و کودک‌تان ترجیح می‌دهد به جای عذرخواهی قلدری‌اش را چندبرابر کند یا اینکه منتظر شود آب‌ها از آسیاب بیفتد و دیگران اشتباهش را فراموش کنند؟
اگر شما هم در خانه‌تان با چنین مشکلاتی مواجه هستید و هنوز نتوانسته‌اید راه و رسم عذرخواهی کردن را به فرزندتان آموزش دهید، از راهنمایی‌های دکتر پریناز بنیسی، روانشناس تربیتی و عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی استفاده کنید. او به شما راه و رسم آموزش «عذرخواهی کردن» به فرزندتان را یاد می‌دهد.
از در محبت وارد شوید!
شاید بعد از هر اشتباه کودک‌تان برای وادار کردن او به عذرخواهی تلاش می‌کنید اما راه را اشتباه می‌روید. اگر هنوز نتوانسته اید او را برای عذرخواهی کردن قانع کنید، راه و روش خود را تغییر دهید. اگر کودک‌تان معذرت‌خواهی نمی‌کند ابتدا با او صحبت کنید و بگویید چرا از او دلخور شده‌اید و چرا باید عذرخواهی کند. در درجه اول او حق دارد بداند چرا شما از دستش ناراحت هستید. مهم این است که بفهمد کارش غلط بوده پس مسئله را برایش شفاف‌سازی کنید تا هاج و واج با اصرار شما برای عذرخواهی مواجه نشود. هرگز با نیش و کنایه و زبان بی‌زبانی فرزندتان را به عذرخواهی مجبور نکنید.
با او با زبان خودش صحبت کنید و کاملا شفاف بگویید که چه کرده و چرا باید معذرت‌خواهی کند. تا زمانی که او به این باور نرسد که کارش غلط بوده مدام رفتار غلطش را تکرار می‌کند و در عین حال از شما انتظار دارد تا ببخشیدش. پس به جای سکوت در این مورد، با زبان ساده برایش موضوع را روشن کنید و گذشته از این، به او راهکار‌های جایگزین را بیاموزید تا بداند کار درست چیست.
درست است که باید با فرزندتان شفاف و ساده صحبت کنید اما تصور نکنید او از درک موضوعات عاجز است. شما باید با عقل و منطق رفتار کنید و به‌خاطر کم‌سن و سالی‌اش به او مجال اشتباه کردن را ندهید و آموزش را از سنین پایین آغاز کنید.
ببینید با که طرف هستید
برای تربیت کودک دسته‌بندی‌هایی وجود دارد که با توجه به سن کودک متفاوت است. طبق نظر پیاژه در صفر تا دو سالگی کودکان در مرحله حسی_حرکتی قرار دارند. در این مرحله متناسب با سن کودک‌تان با او صحبت کنید. می‌توانید از شیوه منع عامل خوشایند هم برای آموزشش استفاده کنید. فقط مراقب باشید افراط و تفریط نکنید. در دو تا هفت سالگی کودک در مرحله پیش‌عملیاتی قرار می‌گیرد.
در این سن است که کودکان خودشان را جای پدر و مادرشان می‌گذارند، با همسالان‌شان بازی می‌کنند و گروه‌ها را تشکیل می‌دهند. حالا دیگر می‌توانید از طریق ایفای نقش و بازی با فرزندتان معلم خوبی برایش باشید. هفت تا 11سالگی مرحله عملیات عینی است؛ کودکان وارد مدرسه می‌شوند، اجتماع جدیدی را تجربه می‌کنند، نقش جدیدی را می‌پذیرند و دستخوش کلی تغییرات می‌شوند. حالا دیگر وقت آن رسیده تا یاد بگیرند تطابق و سازگاری بیشتری با محیط داشته باشند. در این زمان شما فقط باید به عنوان راهنما و ناظر با او همراه شوید.
از تربیت مستقیم فاصله بگیرید و اجازه دهید خودش کم‌کم سر در بیاورد کدام رفتار درست و کدام غلط است. 11سالگی به بعد هم تفکر انتزاعی شکل می‌گیرد و بحث بلوغ فرزندان پررنگ‌تر می‌شود. در این سنین فرزندان قدرت تشخیص دارند و می‌توانند درست را از نادرست تشخیص دهند و رفتار مناسب را انتخاب کنند. در بزرگسالی هم افراد باید این شجاعت را داشته باشند تا بتوانند مسئولیت اشتباه‌های‌شان را بپذیرند.
اگر جزو آن دسته از والدینی هستید که در جمع کودک‌تان را تحت فشار قرار می‌دهید تا از دوستش یا بزرگ‌ترش معذرت‌خواهی کند باید بدانید که مخرب عزت‌نفس فرزندتان هستید و با این کار در آینده فرزندتان قدرت انجام کارها را در بقیه امور از دست می‌دهد. فرزندتان نیاز دارد تا عذرخواهی را ابتدا در جمع خانواده بیاموزد تا در آینده بتواند در شرایط زمانی و مکانی مناسب درست رفتار کند.
در جمع غریبه‌ها فرزندتان را برای عذرخواهی کردن تحت فشار نگذارید، صبر کنید تا به خانه برگردید بعد با آرامش با او صحبت کنید و به او بگویید که کارش اشتباه بوده است و در دفعات بعد چطور باید رفتار کند.
تصور نکنید اگر در حضور دیگران کودک‌تان را شرمنده کنید، مادر خوب و تربیت‌کننده‌ای به نظر می‌رسید. اگر احساس کردید در آن جمع فرزندتان باید کارش را جبران کند، او را به اتاق ببرید و دور از نگاه دیگران با او صحبت کنید و با هم در مورد شیوه جبران اشتباهش به توافق برسید.
حالا بچه خوبی شدی !
حواس‌تان باشد در مقابل عذرخواهی کودکتان از او تشکر کنید. «عزیزم چون متوجه اشتباهت شدی و عذرخواهی کردی می‌بخشمت. لطفا دفعه بعد این کار را تکرار نکن.» از هر راهی که می‌توانید خرسندی خودتان را از رفتارش نشان دهید. برای آموزش از عاطفه و احساسات ناب انسانی استفاده کنید. برای او حصار نکشید و از مقابله به مثل و جبهه‌گیری بپرهیزید.
اگر با عشق و جملات مثبت سراغ فرزندتان بروید، قطعا بهتر از قهر و خشونت نتیجه می‌گیرید. تشویق شما در مقابل عذرخواهی تقویت‌کننده‌ای بی‌نظیر است و برای حذف عادات ناخوشایند فرزندتان شما به چنین تقویت‌کننده‌هایی نیاز دارید. اگر کودک‌تان به این باور برسد که دوستانه مسئله‌ای را به او تذکر می‌دهید بهتر از زمانی که احساس کند مجبور به اطاعت کورکورانه از دستورات شماست، با شما همکاری می‌کند.
کمک بگیرید
شاید این سوال برای‌تان پیش بیاد که آیا بخشش ما باعث تشدید رفتار بد کودک‌مان نمی‌شود. باید بدانید در مسائل تربیتی ما نمی‌توانیم از یک الگوی کلی برای تمام کودکان استفاده کنیم. کودکان ممکن است در خانواده‌های متفاوتی پرورش یافته باشند، به مهد کودک بروند یا اینکه ممکن است جزو کودکان تک‌والد یا فرزند طلاق باشند که هرکدام نسخه خاص خودشان را نیاز دارند.
هدف ما این است که به آنان بفهمانیم چه کاری غلط است و نباید انجام شود تا به شکل عادت درنیاید. شاید درک این تفاوت برای شما چندان آسان نباشد. به همین دلیل توصیه می‌کنیم اگر نیاز به مشاوره تخصصی داشتید، حتما از مشاوره استفاده کنید تا بعدا کاسه چه کنم چه کنم دست‌تان نگیرید.
وقت دلجویی است!
دلجویی کردن شیوه موثری از عذرخواهی با استفاده از ابزار است که بسیار تاثیرگذار است. بزرگسالان هم با این شیوه می‌توانند خیلی زودتر به این نتیجه برسند و ناراحتی‌ها را از دل هم دربیاورند. حتما استفاده از این شیوه را به کودک‌تان آموزش دهید.
اگر کودک‌تان پدرش یا برادر و خواهرش را ناراحت کرد با او به مغازه بروید و با هم هدیه‌ای هرچند کوچک بخرید. با این کار کودک‌تان محبوب‌تر می‌شود و اعضای خانواده به هم نزدیک‌تر می‌شوند. به او یاد دهید تا مسئولیت کارهایش را بر عهده بگیرد و کار بدش را جبران کند
زود باش بگو ببخشید!
آیا حق دارید پس از رخ دادن هر اشتباهی فرزند خطاکارتان را مجبور به عذرخواهی کنید‌یا اینکه بهتر است گاهی سکوت کنید؟
اگر کودک‌تان مدام لج‌بازی می‌کند و حاضر به معذرت‌خواهی نیست با داد و فریاد بیخود و ناسزا گفتن او را به‌این کار مجبور نکنید و آرامش خودتان را به هم نریزید. سیاست‌مدار باشید. فقط کافی است برایش محدودیت ایجاد کنید و او را از یکی از چیزهای خوشایندی که در اختیار دارد، محروم کنید. البته فراموش نکنید افراط شما نتیجه‌ای مناسبی نخواهد داشت؛ مثلا برای فرزندان بین چهار تا شش سال تنها یک ساعت قهر مادر می‌تواند اثرات مثبتی داشته باشد.
اگر هم متوجه اشتباهش شد دیگر مته به خشخاش نگذارید. مهم این است که بداند کارش اشتباه بوده و دیگر آن را تکرار نکند. پافشاری بیش از حد شما برای‌ شنیدن لفظ ببخشید روحیه کودک‌تان را خدشه‌دار می‌کند و قهر طولانی‌مدت و دریغ کردن محبت‌تان از او، باعث می‌شود تصور کند که در صورت انجام یک اشتباه کوچک عشق شما را از دست می‌دهد.
یادتان نرود شما به عنوان یک مادر، حق ندارید برای عشق‌تان شرط و شروط بگذارید. پس در صورتی که اشتباه کرد به او نگویید «پسر بد!»، «من مادرت نیستم»، «دوستت ندارم» بلکه بگویید «تو کار اشتباهی کردی که به‌خاطرش من ناراحت هستم» سپس منظورتان از «کار اشتباه» را شفاف شرح دهید و انتظاری که از او دارید را هم برایش روشن کنید.