بزرگنمايي:

آریا بانو -
مهریه به مالی گفته می‌شود که مرد در هنگام عقد به زن خود می‌پردازد
مهریه یا به شکل کهن‌تر آن، کابین، به مالی گفته می‌شود که مرد در هنگام وقوع عقد نکاح اسلامی به زن خود می‌پردازد یا مکلف به پرداختِ آن می‌شود.
مرد به هنگام اجرای صیغه نکاح، چیزی را به همسرش تقدیم می کند که تا نشان دهنده قصد او برای ازدواج باشد و در اصطلاح مهریه یا صداق نامیده می شود. این هدیه و بخشش که از طرف مرد انجام می شود، امروزه به هدف پایبندی به لوازم زندگی مشترک و ارتباط زناشویی یا ضامنی برای حق طلاق زن درآمده است.
مهریه چیست همراه با شرایط کامل آن
در آموزه های دینی برای مهریه، مقدار معینی تعیین نشده است، بلکه این امر به توافق زن و مرد بستگی دارد. همچنین در نوع مهریه نیز محدودیتی وجود ندارد و هر چیزی که ارزش اقتصادی و اجتماعی داشته باشد، می تواند مهریه قرار گیرد؛ مانند طلا، نقره، املاک، پول های رایج، لوازم زندگی و حتی آموزش قرآن یا آموزش مهارتی ویژه. در صدر اسلام مهریه از قسمتی از اموال موجود مرد یا نزدیکان او مانند پدر مرد پرداخت می شد ولی در حال حاضر با توجه به آنچه مرد در آینده ممکن است کسب نماید یا مقداری که مرد در صورت تصمیم به طلاق به علت عدم توانایی در پرداخت مهریه نتواند زن را طلاق دهد در نظر گرفته می شود.
نکته حقوقی مهریه
مهریه از طریق ارائه دادخواست به دادگاه عمومی حقوقی خانواده هم قابل مطالبه است. زن می تواند در صورت تمایل با نوشتن خواسته خود توسط خود یا مشاور یا وکیل دادگستری در فرم مخصوص (همان دادخواست) از دادگاه محل سکونت خود یا همسرش درخواست کند که حکم الزام همسر را به پرداخت مهریه صادر کند؛ همچنین مهریه را می توان پس از صدور اجرائیه از طریق اداره اجرای اسناد رسمی دریافت کرد. با صدور برگ اجرائیه از دفترخانه تنظیم سند رسمی، متقاضی مهریه می تواند بهه اداره اجرای اسناد رسمی ثبت مراجعه و با معرفی نشانی مرد (همسر) درخواست وصول مهریه را ارائه کند. هچنان که می تواند مالی از مرد مانند حساب بانکی،‌پلاک ثبتی، سهم یا حتی طلب قطعی وی را از دیگران برای توقیف و وصول مهریه معرفی کند.
در سند رسمی ازدواج معنی عندالمطالبه، امکان درخواست دریافت مهریه در هر زمان است و این از نکته حقوقی مهریه به شمار می رود. پس در صورت نوشتن این عبارت در سند رسمی ازدواج که به امضای همسر (مرد) رسیده باشد، زن هر وقت بخواهد می تواند مهریه را از مرد بخواهد؛ در سند رسمی ازدواج عندالاستطاعه یعنی شرط درخواست پرداخت مهریه دارا بودن مرد است. در صورت استفاده از این عبارت در متن سند رسمی ازدواج، درخواست مهریه از مرد مشروط به داشتن مال و توانایی مرد در پرداخت مهریه است.
می توان هر شرطی را درباره نکته حقوقی مهریه در سند رسمی ازدواج نوشت. بدین معنی که درباره میزان و شرایط پرداخت مهریه هر توافقی میان زن و مرد (همسران) جایز است و برای دو طرف تعهدآور محسوب می شود. بنابراین طرفین می توانند با آزادی اراده در این باره گزینه های گوناگونی را پیش بینی کنند.
مهریه دین ممتازه است و پیش از هر بدهی از بدهکار دریافت می شود. اهمیت بدهی مرد به همسر خود و حساسیت رابطه زوجین (زوج و زوجه یا همان زن و مردی که با هم ازدواج کرده اند) و البته امتیازی که قانونگذار برای حمایت از زن پیش بینی کرده موجب شده است تا این طلب را بستانکاری ویژه و ممتاز به حساب آورد و پرداخت آن را (حتی اگر بدهی مرد فوت شده، باشد) بر هر طلب دیگری برتر و پیش تر دانسته است.
مهریه را می توان به اصطلاح بخشید یا بذل کرد.‌(بذل به معنی بخشش به کار برده می شود) به هر شکل و روشی که قابل اثبات و مستند باشد زن می تواند تمام یا بخشی از مهریه را به همسرش ببخشد یا از دریافت آن صرف نظر کند؛ در عین حال قانونگذار در ازدواج دائم این حق را برای زن پیش بینی کرده است تا پیش از دریافت مهریه بتواند از انجام وظایف خود به عنوان همسر خودداری کند.

در نوع مهریه محدودیتی وجود ندارد‎
چگونه می‌توان پرداخت مهریه را تقسیط کرد؟
به نوشته «حمایت» مهریه یک بدهی است که با نظر دادگاه به جای پرداخت یک‌باره به شکل قسطی دریافت می‌شود و این مساله هیچ تاثیر خاصی در ماهیت آن ندارد. برخی مردان تصور می‌کنند بعد از پرداخت چند قسط مهریه می‌توانند دیگر آن را نپردازند اما باید به این مساله توجه کرد که در صورت عدم پرداخت این دین، مهریه از حالت اقساط به حالت «حال» درمی‌آید و اصطلاحا این دین «حال» می‌شود و با منتفی شدن حالت «اقساط» مرد مجبور خواهد شد تا تمامی‌ آن را به شکل نقد بپردازد و دیگر امکان قسطی شدن آن وجود ندارد.
دادخواست اعسار، دادخواستی ساده است که مرد با توجه به این نکته که همسرش مهریه خود را مطالبه کرده است و او نیز توانایی پرداخت مهریه را به صورت یکجا ندارد، از دادگاه تقاضا می‌کند که مهریه تقسیط شود. در هر لایحه دادخواستی، باید حداقل چهار شاهد که هم می‌توانند زن و هم مرد باشند، در برگه‌ای جداگانه نام خود را ذکر کنند و با بیان اظهاراتی مبنی بر ناتوانی مرد، اظهارات خود را امضا کنند. با آغاز پرداخت مهریه، دیگر زن و مرد کاری با دادگاه صادرکننده حکم ندارند و تنها محل مراجعه آنها، واحد اجرای احکام است. واحد اجرای احکام، «واسطه‌ای»‌ میان همسران است تا از این طریق ارتباط‌های مالی آنها بدون درگیری احتمالی صورت بگیرد.
در واحد اجرای احکام در مقابل هر پرداختی «رسید معتبر» ارایه شده و این مسأله سبب می‌شود هیچ ‌یک از طرفین نتوانند چیزی را انکار کنند. حتی اجرای احکام برخی از دادگاه‌ها وضعیتی ایجاد کرده است که مثلا در فاصله ساعت 30/8 تا 12 ظهر سکه دریافت می‌کند و از ساعت 13 تا 14 سکه تحویل می‌دهد تا به این ترتیب هیچ امکانی برای رویارویی بدهکار و طلبکار و امکان برخورد آنها وجود نداشته باشد.
موارد عدم تعلق مهریه به زن
در قانون مواردی پیش بینی شده است که مهریه به زن تعلق نمی گیرد . موارد عدم تعلق مهریه به زن را می توان به شرح زیر مطرح کرد :
- بر اساس ماده 1089 قانون مدنی ، هرگاه عقد میان زوجین به دلیلی باطل بوده باشد و میان آنها رابطه زناشویی واقع نشده باشد ، در این شرایط مرد می تواند مهریه ای نپردازد و زن حق دریافت مهریه نخواهد داشت .
- از آن رو که زوجین می توانند پس از عقد ازدواج در مورد مهریه به توافق برسند ، اگر قبل از تعیین مهریه زن فوت کند و بین زن و مرد رابطه زناشویی واقع نشده باشد ، زن مستحق مهریه نیست و مرد از پرداخت مهریه معاف است . اما اگر رابطه زناشویی شکل گرفته باشد ، زن مستحق مهر المثل است .
- بر اساس ماده 1101 قانون مدنی ، هرگاه نکاح میان زوجین به دلیلی فسخ شود و رابطه زناشویی هم میان آنها انجام نشده باشد ، زن مستحق دریافت مهریه نخواهد بود ؛ بجز یک مورد . " عَنَن " بودن مرد یا ناتوانی از انجام رابطه زناشویی سبب می شود که زن در صورتی که بخواهد نکاح را فسخ کند ، مستحق نصف مهریه باشد .
نکات و دانستنی های تعلق مهریه به زن
یکی از راه های نپرداختن مهریه توسط مردان ، طلاق قبل ازرابطه زناشویی است . بر اساس ماده 1092 قانون مدنی ، هرگاه مرد قبل از رابطه زناشویی زن خود را طلاق بدهد ، زن مستحق نصف مهریه خواهد بود و اگر شوهر تمام آن را پرداخته باشد ، می تواند نصف آن را پس بگیرد . اما اگر زن را طلاق ندهد ، زن حتی قبل از رابطه زناشوئی مستحق تمام مهریه است .
- در مواردی که طلاق به درخواست زن و بدلیل کراهت از مرد صورت گرفته باشد ، یا در صورت طلاق توافقی ، چون از نوع طلاق خُلع هستند ، زن قسمتی از مهریه خود را بذل یا بخشش می کند تا جدا شود . به همین دلیل ، عدم استحقاق زن نسبت به این مقدار از مهریه به تقاضای خود زن است ، نه اینکه مرد از پرداخت مهریه معاف باشد . به همین دلیل زن هر موقع بخواهد می تواند آن را مطالبه کند .
مسائل فوق ، سبب می شوند که زن استحقاق تمام یا بخشی از مهریه را از دست بدهد . اما نکته ای که عموما سبب اشتباه در میان مردم می شود این است که بعنوان مثال ، رابطه نامشروع زن سبب معافیت مرد از پرداخت مهریه است . اما علیرغم اینکه برقراری رابطه نامشروع توسط زن جرم است و قابل رسیدگی است ، اما ارتباطی به مدیون بودن مرد نسبت به مهریه ندارد . همچنین ، عدم تمکین زن یا نُشوز او نیز مانعی برای استحقاق مهریه نیست .
گردآوری: بخش زناشویی بیتوته