بزرگنمايي:

آریا بانو - تهران- تلویزیون، جایگاه مهمی در رشد شخصیتِ روحی و اجتماعی کودکان دارد و به همین خاطر به جای جناح بندی های سیاسی باید تمرکز خود را به ظرافت و حساسیت های تولید برنامه و محتوا برای این گروه سنی معطوف سازد.

به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری ایرنا، خاطرات دوران کودکی خیلی از ما سرشار است از شخصیت های مختلف کارتونی. «ایکیوسان» به ما یاد می داد که برای حل مسائل از فکر و ذهنمان استفاده کنیم، «پینوکیو» عواقب دروغگویی را به ما هشدار می داد و همکاری و همیاری را از «پسرشجاع» و دوستانش یاد می گرفتیم. البته امروز کارتون هایی که از تلویزیون و دیگر رسانه ها پخش می شود متفاوت از نمونه های گذشته است. با این حال شکی نیست که همین کارتون و انیمیشن های جدید نیز بخشی از زندگی کودکان ما را شکل می دهد و الگوی بسیاری از افکار، گفتار و رفتار آنها می شود.
دنیای کودک و نوجوان بدون تلویزیون معنا ندارد. امروزه کمتر کسی می تواند نقش بی بدیل رسانه ها در رشد و نمو شخصیت اجتماعی کودکان را منکر شود. تلویزیون و به ویژه برنامه هایی همچون انواع کارتون و انیمیشن که مخاطب شان را اغلب قشر کودک و نوجوان تشکیل می دهد، در فرایند جامعه پذیری آنها از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. کودکان روزانه بخش قابل توجهی از وقت و زمان خود را صرف تماشای برنامه های مرتبط تلویزیونی می کنند و نمی توان اهمیت این امر را در تربیت آنها نادیده گرفت.
بنابر این، حوزه کودک و نوجوان نیازمند سیاستگذاری های درست فرهنگی است. محتوا و کیفیت برنامه ها باید متناسب با نیاز روز کودکان و نوجوانان باشد. در این راه باید ملاحظات فرهنگیِ ملی و محلی را در نظر گرفت. همچنین باید تلاش کرد تا برابر سیل خروشان کارتون و انیمیشن های جهانی که پیوسته در شبکه های مختلف ماهواره ای دوبله و پخش می شود، نمونه های مناسب داخلی تولید و عرضه کرد.
مهمتر اینکه جریان تربیتی و رشد شخصیتی کودکان آماج جناح بندی های سیاسی نشود. نباید اجازه داد که سیاست و دسته بندی های سیاسی وارد دنیای بی غل و غش و ساده کودکانه شود. اخیراً شبکه پویای صدا و سیما تلاش می کند چهره های نزدیک و تحت لوای جریانی خاص را با پویانمایی و به بهانه سالگرد تولدشان به کودکان و نوجوانان بشناساند.
شبکه پویا پیش از نمونه آیت الله «مصباح یزدی»، شرح و تصاویر مرحوم «حبیب‌الله عسگراولادی» و حجت الاسلام «محسن قرائتی» را در یکی از برنامه‌های کودک که در آن بچه‌ها نقاشی و تصاویرشان را به بهانه سالگرد تولد می‌فرستند، پخش کرده بود. در میان این تصاویر، معمولاً یک قهرمان ملی نظیر شهدای دفاع مقدس نیز برای چند ثانیه نشان داده می‌شود تا به نوعی برای کودکان از این سن، الگوسازی صورت پذیرد. ادبیات برنامه نیز متناسب با درجه سنی جامعه هدفش، کودکانه‌ است.
با این حال، نشان دادن چهره های سیاسی و ناملموس برای کودکان که اغلب نزدیک به یک جریان سیاسی خاص بوده و در میان آن ها اثری از مسوولان ارشد و منتخب کشور یا سایر چهره های شناخته شده ملی نیست، نمایانگر نوعی رفتار سلیقه ای و سیاسی است.
به گواهی آمار، حدود 30 درصد از جمعیت کشور را کودکان و نوجوان تشکیل می دهند. رقم بزرگی که غفلت از آن در برنامه ریزی ها و سیاستگذاری های فرهنگی به هیچ عنوان جایز نیست. از نظر کمی صدا و سیما به این مهم توجه ویژه داشته است.
نگاهی به کلیت برنامه های سیما بیانگر آن است که چهار شبکه برای چهار رده سنی وجود دارد؛ پویا برای خردسالان، نهال برای کودکان، امید برای نوجوانان 12 تا 18 سال و شبکه سه برای جوانان.
مهمتر از کمیت برنامه ها توجه به محتوای آنها است. به نظر می رسد هر برنامه ای برای هر رده سنی مناسب نیست. به همین خاطر است که رده بندی سنی را در کلیت برنامه ها و شبکه های صدا و سیما مشاهده می کنیم.
طبق نظر کارشناسان و صاحبنظران، پرداختن به جناح بندی های سیاسی در برنامه های کودکان از چند جهت درست نیست؛ نخست اینکه کودکان قشر حساسی هستند و تولید محتوا برای آنها به همان اندازه حساس بوده و از ظرافت های خاصی برخوردار است. بنابر این مسوولان و مدیران مربوطه باید این حساسیت و ظرافت ها را در تولید هرگونه محتوایی برای کودکان در نظر بگیرند.
دوم اینکه سازمان صداوسیما دارای ماهیتی ملی است و بنابر این نباید اصولاً در ارائه برنامه های مختلف از خبر گرفته تا انواع فیلم و سریال، برنامه های سرگرمی، سیاسی، میزگرد و... جهت گیری جناحی و سیاسی داشته باشد. بنابر این، اگر هدف ارائه الگوهای ایثار، گذشت، مقاومت و... برای کودکان است باید از شخصیت هایی استفاده شود که فراجناحی و ملی هستند.
سوم اینکه اساساً پخش چنین برنامه هایی دست کم نباید برای رده های سنی کودکان و نونهالان باشد. در این رده سنی بیش از آنکه موضوع قهرمان سازی و الگوسازی مطرح باشد در کنار بازی و سرگرمی، یادگیری مهارت های اولیه ارتباطی و اجتماعی مهم است. بنابر این اگر بنا بر معرفی و شناسایی چهره های ملی باشد این کار بیشتر متناسب با رده سنی نوجوانان و جوانان است تا کودکان. مخاطبان هدف شبکه ای مثل پویا اساساً از نظر سنی و میزان رشد شخصیتی توان درک چنین مسائلی را ندارند.
مورد چهارم به ایجاد دوگانگی تربیتی بین خانواده و نهادهای آموزشی مثل صدا و سیما مربوط است. خانواده به عنوان نخستین نهاد اجتماعی بیشترین اثرگذاری را در تربیت کودکان دارد. باید کلیه برنامه های آموزشی ملی از مهد کودک ها و پیش دبستانی ها و مدارس گرفته تا صدا و سیما و حتی سازمان های مردم نهاد و غیردولتی در هماهنگی و هم افزایی با نهاد خانواده اجرا شود. گسست و شکاف بین نهاد خانواده و سایر نهادها در موضوع تربیت کودکان به نوعی آنها را با سردرگمی و دوگانگی و حتی چندگانگی تربیتی مواجه می کند.
مورد پنجم به واکنش خانواده ها بر می گردد. از آنجایی که جهت گیری و موضع گیری های شخصیت های سیاسی برای پدر و مادرها تا حدودی مشخص و روشن است، در برابر چنین مواردی واکنش نشان می دهند. هرچند ممکن است عده ای از خانواده ها از دیدن چهره های سیاسی محبوب خود در برنامه های کوکان خوشحال شوند اما به همان میزان و بلکه بیشتر، هستند کسانی که کودکان خود را از تماشای آن منع کرده و حتی احتمال دارد به طور کل از صدا و سیما رویگردان شده و به کانال های ماهواره ای مخصوص کودکان رجوع کنند. در حال حاضر بیشتر خانواده ها برای جلوگیری از اثرات سوء فرهنگی و تربیتی بسیاری از برنامه های ماهواره ای کودکانشان را به شبکه هایی همچون پویا سپرده اند. صدا و سیما نباید با چنین برنامه هایی باعث فراهم شدن زمینه های ریزش مخاطبان خود در قشر کودکان شود.
علاوه بر همه موارد یاد شده، ورود تلفن های هوشمند و انواع تبلت به درون خانواده ها و گسترش فضای مجازی از یک طرف و پایین آمدن سن استفاده از این ابزار ها حاوی این پیام است که رقیبی جدی برای صدا و سیما پیدا شده و نباید اجازه داد اشتباهاتی از این دست باعث شود که از یک سو فضای مجازی که به گواه صاحبنظران کنترل آن سخت تر است، روز به روز کودکان ما را به خود مجذوب تر کرده و از سوی دیگر از تلویزیون که خانواده ها کنترل بیشتری روی آن دارند دور کند.
پژوهش**9456**9279