بزرگنمايي:

آریا بانو - یک دندانپزشک توضیح می‌دهد که چرا و چگونه باید از دندان‌های سالم محافظت کنیم.

هر چه زودتر به دندانپزشک مراحعه کنید عمق حفره ایجاد شده کم‌تر است و ناحیه‌ای که نیاز به پر کردن دارد کوچک‌تر خواهد بود. اگر پر کردن به موقع انجام شود بخش عمده بافت‌های طبیعی دندان حفظ می‌شود و احتمالا پالپ حالت سالم خود را به دست می‌آورد. اگر پر کردن دندان خیلی دیر انجام شود پالپ به آرامی از بین می‌رود.
در یک حراجی در بریتانیا در سال 2011 میلادی یکی از دندان‌های "جان لنون" خواننده، ترانه سرا و نوازنده بریتانیایی به قیمت بیش از 31 هزار دلار امریکا به فروش رسید. ارزش دندان‌های شما چقدر است؟ دندان‌ها معجزه‌های کوچک شگفت انگیزی هستند. دندان‌ها به لبخند ما جلوه‌ای زیبا می‌بخشند. ما از دندان‌ها برای صحبت کردن استفاده می‌کنیم و در هر وعده غذایی آن چه خورده ایم را با دندان‌های مان بیش از 600 بار می‌جویم.
به نقل از کانورسیشن، با این وجود، در جامعه ای، چون آمریکا که از هر پنج نفر در سن 75 سال به بالا یک نفر بدون دندان زندگی می‌کند بسیاری از افراد ممکن است متوجه نباشند که دندان‌ها به گونه‌ای طراحی شده اند که تا آخر عمر با ما بمانند.
برای عملکرد مادام العمر طراحی شده است
راز ماندگاری دندان‌ها در دوام آن‌ها و هم چنین در نحوه چسباندن آن‌ها به فک نهفته است. برای درک بهتر ساختار آن یک چکش و دسته آن را تصور کنید. برای هر دندان دوام و اصطلاحا لنگرگاه یا چیزی که بر روی آن سوار باشد تابع رابط پیچیده بین شش بافت مختلف است. هر یک از آن‌ها به تنهایی یک شگفتی زیست شناختی قلمداد می‌شوند. برای به اصطلاح لنگر انداختن سِمِنتوم*، رباط و استخوان دندان در قسمت ریشه آن که در زیر لثه پنهان است قرار می‌گیرند. رباط بافت نرمی که حدود 0.2 میلی متر عرض دارد (به قطر چهار تار مو) وظیفه متصل کردن سِمِنتوم در یک سر به استخوان فک در انتهای سر دیگر را برعهده دارد. این کار برای چسباندن دندان و هم چنین مهار حرکت آن در هنگام جویدن ضروری و موثر است. با این وجود، راز دوام دندان در مینا، عاج و پالپ یا مغز دندان نهفته است.
مینا به مثابه سپر
مینا پوسته محافظی است که قسمت قابل مشاهده دندان بالای لثه را می‌پوشاند. مینای دندان به دلیل محتوای بالای مواد معدنی سخت‌ترین بافت بدن است. مینای دندان باید وجود داشته باشد، زیرا به عنوان سپری در برابر تاثیر مداوم جویدن عمل می‌کند. مینای دندان حاوی سلول، عروق خونی یا اعصاب نیست بنابراین غیر زنده و غیر حساس است.
هم چنین، مینای دندان غیراحیا شونده است بدان معنا که هنگامی که بر اثر پوسیدگی از بین می‌رود یا بر اثر استفاده نادرست مانند جویدن یخ، ناخن جویدن یا باز کردن بطری شکسته می‌شود یا توسط مته دندان مورد لمس قرار می‌گیرد آن قسمت از مینای دندان با ارزش برای همیشه از بین می‌رود. از آنجایی که مینای دندان با دنیای مملو از میکروب در ارتباط است هم چنین جایی در دندان محسوب می‌شود که پوسیدگی از آنجا اغاز می‌شود. هنگامی که باکتری‌های تولید کننده اسید بر روی دندان‌های مسواک نشده یا ضعیف مسواک زده شده جمع می‌شوند مواد معدنی موجود در مینای دندان را به راحتی حل می‌کنند.
چگونه باکتری‌ها به دندان‌ها حمله می‌کنند و باعث ایجاد حفره می‌شوند
مانند مو یا ناخن مینای فاقد عصب حساس است. پوسیدگی از طریق لایه 2.5 میلی متری مینای دندان بدون درد پیش می‌رود. هنگامی که در یک معاینه دندانپزشکی پوسیدگی در آن مرحله تشخیص داده شود دندانپزشک می‌تواند پوسیدگی را با یک پرکردن نسبتا محافظه کارانه که به سختی یکپارچگی ساختاری دندان را به خطر می‌اندازد درمان کند.
مینای دندان به دلیل محتوای مواد معدنی بالا سفت است. پشتیبانی مادام العمر آن توسط زیرساخت انعطاف پذیرتر عاج ارائه می‌شود.
عاج و پالپ (مغز دندان) به مثابه بدن و قلب
عاج با محتوای مواد معدنی کم تری در مقایسه با مینا بدنه انعطاف پذیر دندان است. عاج یک بافت زنده است که از لوله‌های ریز موازی تشکیل شده که مایع و زوائد سلولی را در خود جای داده که هر دو از پالپ سرچشمه می‌گیرند. پالپ هسته بافت نرم دندان بوده و بسیار غنی از سلول ها، رگ‌های خونی و اعصاب است و به عنوان منبع حیات و قلب دندان و به طور کلی مایه طول عمر آن قلمداد می‌شود.
همانند دستگاه‌های اعلام خطر حریق و دودیاب که با یک ایستگاه اتش نشانی از راه دور ارتباط برقرار می‌کنند زوائد سلولی در عصب عاج به محض شکسته شدن لایه غیر حساس مینا به عاج پوسیده می‌شود. هنگامی که زوائد پیام خطر را به پالپ ارسال می‌کنند زنگ حساسیت دندان ما به صدا در می‌آید و این پیام را ارسال می‌کند که قلب دندان مان در میانه شعله‌های آتش است.
در آن هنگام پالپ ملتهب دو عمل محافظتی را آغاز می‌کند. اولین مورد ترشح یک لایه اضافی از عاج برای به تاخیر انداختن حمله نزدیک است. دومین عملکرد درد دندان است که پیام آن این است که باید زودتر به دندانپزشک مراجعه کنید.
هر چه زودتر به دندانپزشک مراجعه کنید عمق حفره ایجاد شده کم‌تر است و ناحیه‌ای که نیاز به پر کردن دارد کوچک‌تر خواهد بود. اگر پر کردن به موقع انجام شود بخش عمده بافت‌های طبیعی دندان حفظ می‌شود و احتمالا پالپ حالت سالم خود را به دست می‌آورد. اگر پر کردن دندان خیلی دیر انجام شود پالپ به آرامی از بین می‌رود.
بدون قلب دندان یک دندان غیر زنده هیچ گونه دفاعی در برابر تهاجم بیش‌تر پوسیدگی نخواهد داشت. بدون وجود منبع هیدراتاسیون عاج خشک شده دیر یا زود تحت نیروی جویدن مداوم شکسته می‌شود. علاوه بر این، دندانی که بخش قابل توجهی از ساختار طبیعی خود را به دلیل پوسیدگی از دست داده با طول عمر محدود ضعیف می‌شود.
به عبارت دیگر، دندان بدون قلب هرگز دندان سالمی نخواهد بود دندان بدون پالپ استقامت و ضمانت مادام العمر بودن خود را از دست می‌دهد.
دندان‌ها گردهم می‌آیند
پیچیده‌تر و با ارزش‌تر از مروارید در صدف تشکیل دندان در استخوان فک ما می‌باشد که شامل رسوب مواد معدنی لایه‌ای است. همان طور که رشد دندان در جریان یک فرآیند مهندسی سلولی نهایی پیشرفت می‌کند سلول‌های شش بافت پیش‌تر ذکر شده یعنی مینا، عاج، پالپ، سمنتوم (ساروجه)، رباط و استخوان به طور همزمان با یکدیگر تکثیر شده، تخصص می‌یابند و مینرالیزه (معدنی) می‌شوند و رابط‌های به هم پیوسته منحصر به فردی تشکیل می‌دهند: مینا به عاج، عاج به پالپ، سمنتوم به عاج و سمنتوم به رباط و به استخوان.
در پیشرفتی مشابه پرینت سه بعدی تاج دندان به صورت عمودی رشد می‌کند تا شکل کامل پیدا کند. به طور همزمان، ریشه به رشد طولی خود ادامه می‌دهد تا در نهایت تاج را از داخل استخوان در سراسر لثه اصطلاحا پرتاب کند تا در دهان ظاهر شود رخدادی که در اصطلاح عامیانه از آن تحت عنوان دندان در آوردن یاد می‌شود. تقریبا در آن زمان یعنی حدود 12 سالگی است که مجموعه دندان‌های بالغ ما کامل می‌شود. این مروارید‌ها قرار است یک عمر دوام بیاورند و بدون شک ارزش نگهداری دارند.
در حفظ سلامت دندان‌های تان کوشا باشید و برای معاینه آن به دندانپزشک مراجعه کنید
پوسیدگی دندان شایع‌ترین بیماری در انسان هم قابل پیش بینی و هم قابل پیشگیری است. پوسیدگی دندان هر چه زودتر برطرف شود می‌توان بهتر و بیش‌تر یکپارچکی دندان را حفظ کرد. از آنجایی که این فرآیند بدون درد شروع می‌شود ضروری است که به طور منظم به دندانپزشک مراجعه کنید تا میکروب‌های موذی احتمالی در کمین دندان‌ها را کنترل نمایید.
در طول معاینه شما متخصص دندانپزشکی دندان تان را تمیز کرده و پوسیدگی زودرس را بررسی می‌نماید. اگر در اقدامات پیشگیرانه روزانه خود کوشا باشید خبر خوب برای تان آن است که می‌توانید به زیبایی به هر فردی لبخند بزنید.
*ساروجه قسمت رویی ریشهٔ دندان است که بافتی سخت و آهکی دارد.