آریا بانو - تفسیر و روانشناسی نقاشی کودک
تفسیر نقاشی کودکان اطلاعات با ارزشی در مورد عواطف درونی کودک نشان می‌دهد. از آنجایی که کودکان توانایی آن راندارند که به خوبی احساسات خود را بگویند، نقاشی فرصت مناسبی است که احساسات خود را بروز دهند.
کودکان اغلب از طریق شیوه های فکری، جسمی و احساسی جهان پیرامون خود را کشف می‌کنند. مداد، قلم مو و کاغذ بهترین شیوه برای انتقال ترس‌ها و امید‌های آنهاست. پیشرفت نقاشی کودکان در طول یک دوره زمانی می‌توانند رشد فکری آن‌ها را نشان دهد و همینطور توانایی‌ها و مهارت‌های علمی آن‌ها را تعیین کند.
کودکان از طریق نقاشی‌های خود، نظرات و تفسیرهایشان را بیان می‌کنند. نقاشی‌های کودکان قسمتی از طبیعت درونی آن‌ها است. زمانی که نقاشی می‌کنند، مواد، مداد رنگی، الگو، اندازه و موقعیت هرچیزی را که می‌خواهند بکشند با توجه انتخاب می‌کنند که هر کدام نشان دهنده بعدی از درون آنهاست و می‌تواند اطلاعات دقیقی نشان دهد.
نقاشی‌های کودکان در فرهنگ‌های گوناگون فرق دارد. تحقیقات نشان می‌دهد کودکان در فرهنگ‌های گوناگون نه تنها در جزئیات طراحی سبک، بلکه در استراتژی‌های اولیه نیز فرق دارند. فرهنگ، نقش اساسی در توسعه نماد‌های نهادینه دارد. همینطور می‌تواند یک ابزار ارتباطی باشد. کودکانی که هنوز توانایی کافی برای گفتن لغات انتزاعی ندارند، از شیوه های ارتباطی مثل نقاشی استفاده می‌کنند.
از راه نقاشی کودکان با اشخاص خانواده رابطه برقرار می‌کنند و مهارت‌های زندگی را گسترش می‌دهند و حس اعتماد را به وجود می آورند. نقاشی‌های کودکان دارای نظمی است که به گسترش مهارت‌های حرکتی کمک می‌کند. گستردگی دیدکودک، علایق، احساساتی مثل شادی، خشم، غم و اندوه همینطور روش زندگی و شیوه های تربیتی اثر زیادی بر محتوای آن دارد.
روانشناسی نقاشی کودکان ، نشان از آن دارد که کودکانی که نقاشی‌های بهتری دارند از درصد هوش عاطفی بالاتری برخوردارند.

کشیدن خطوط کج و ناهماهنگ
کودکانی که دائم خط‌های کج کشیده و خط‌های صاف و سالم در نقاشی‌های آن‌ها دیده نمی‌شود، اغلب مشکلات عاطفی و ناثباتی احساساتی دارند. این کودکان در محیط خانه یا جامعه، از ضعف احساسی برخوردار بوده و خیلی شکننده هستند.
عدم تناسب بین اجزای نقاشی
چنانچه در نقاشی کودک خود، بعضی اجزا بسیار بزرگتر از دیگر اجزا هستند، مثلا خانه بزرگتر از دیگر اجزا مانند درخت‌ها، کوه‌ها و غیره دیده شده و تفاوت ابعاد غیرطبیعی دارند، باید بدانید که او به اختلالات عاطفی دچار است و حتما باید درمان‌ها و مشاوره‌های تکمیلی در این رابطه دریافت کند.
رنگ‌ها
کودکان با بزرگ شدن در معرض طیف گسترده‌ای از تجربیات و عواطف قرار می‌گیرند. با هرچیزی که با آنها روبرو می‌شود هیجان انگیز و جدید است. جواب یک کودک سالم به همه این اطلاعات و ورودی‌های احساسی این است که از طیف گسترده‌ای از رنگ‌ها در نقاشی‌های خود استفاده کند. هرچه کودک شما از رنگ‌های بیشتری استفاده کند، در زندگی شادتر و هیجان زده تر خواهد بود. رنگ‌ها همینطور در بیان بهتر احساسات کمک می‌کنند. به این صورت که استفاده بیش از اندازه از یک رنگ خاص امکان دارد نشان دهنده یک وضعیت عاطفی کودک باشد که مطابق با یافته‌های روانشناسی رنگ است. 

انتخاب رنگ می‌تواند قابل توجه باشد
رنگ سیاه و بنفش حاکی از مسلط بودن است و می‌تواند مورد استفاده کودکی قرار گیرد که نسبتاً خواهان سلطه‌گری است. آبی در کودکانی که طبیعتی دلسوز دارند استفاده می‌شود.
رنگ قرمز رنگ هیجان است. امکان دارد به ویژه در کودکانی مورد استفاده قرار گیرند که نمی‌خواهند چیزی را از دست بدهند و یکی از دوست داشتنی ترین رنگ‌ها در میان کودکان است.
صورتی احتیاج به عشق و قدردانی را نشان می‌دهد و مورد علاقه دختران است. سبز رنگ افرادی است که دوست دارند متفاوت باشند و هنرمندانه و باهوش هستند. زرد همینطور نشان دهنده هوش و طبیعتی گرم است.
مفهوم شکل‌ها در تفسیر نقاشی کودکان
خورشید
خورشید اغلب در نقاشی‌های بیش‌تر کودکان دیده می‌شود. تصویر خورشید بیانگر امنیت، شادی، گرما، قدرت و به نظر برخی پژوهشگران نشان پدر خوب است. هنگامی که رابطه‌ پدر و کودک خوب است، خورشید به صورت کامل و در حال درخشیدن نمایش داده می‌شود. هنگامی که خورشید در پشت کوه می رود و یا به صورت قوسی در افق دیده می‌شود این رابطه خوب نیست. همینطور چنانچه کودک از پدرش ترس داشته باشد، خورشید به رنگ قرمز تند یا سیاه کشیده می‌شود.

خانه
در نقاشی های کودکان، خانه بیشتر از هر چیز دیگری کشیده می شود. در آغاز کار اغلب خانه به صورت یک مربع که بر بالای آن یک مثلث قرار دارد، کشیده می شود. خانه نشان پناه گاه و هسته ی اصلی و گرمی خانواده ای است که امکان دارد مورد علاقه یا تنفر کودک باشد. خانه هایی که کودکان نقاشی می کنند امکان دارد دارای باغچه، گل، درهای بزرگ، پنجره و پرده های رنگین باشد.
چنین خانه ای، نماد یک زندگی سعادت مند است که کودک در آن حس آرامش می کند. برعکس، چنانچه خانه ای بدون در ورودی، با دیوارهایی بلند و به طوری گوشه گیر و دورافتاده نقاشی شود، معنی متفاوتی پیدا می کند. چنانچه این خانه بین سنین پنج تا هشت سالگی نقاشی شود علامت خجالتی بودن کودک و وابستگی شدید او به مادر است. پس از هشت سالگی علامت حس خودکوچک بینی و تنهایی کودک و در نوجوانی علامت شرم و حیای بیش از اندازه، و داشتن احساسات رقیق است.

درخت
برای تجزیه و تحلیل نقاشی درخت باید سه بخش آن را معلوم کرد که عبارتند از: ریشه، تنه، شاخه ها و برگ ها.
ریشه در زمین فرو رفته و درخت از آن غذا می گیرد، نشان ناخودآگاه و فشارهای غریزی است. تنه، باثبات ترین و شبیه ترین عامل به خود کودک است، پس نشان گر مشخصات دائمی و عمیق شخصیت اوست. شاخه ها و برگ ها نشانگر راه ارتباطی وی با دنیای خارج است. چناچه کودک به ریشه نسبت به دیگر بخش های درخت اهمیت بیش تری داده باشد، نمایان گر طبیعت بدوی، عاشقانه و همزمان محافظه کار و بی حرکت کودک است.
تنه ی درخت امکان دارد کوتاه و یا بلند کشیده شود. بچه ها در سنین پیش از مدرسه، تنه ی درخت را بلند نقاشی می کنند؛ اما پس از این سن، بلند بودن درخت معمولا بیان گر عقب افتادگی فکری، بیماری عصبی و یا آرزوی بازگشت به دنیای کوچکی و پیش از مدرسه است. تنه ی درخت چنانچه کوتاه کشیده شود بیان گر جاه طلبی و بلندپرواز بودن کودک است. تنه ی درخت امکان دارد مستقیم، صاف و یا کج کشیده شود و در حالت دوم بیانگر با ثبات نبودن کودک است.
درختی که دارای برگ های زیادی و درهم باشد، نشان گر شخصیت بلغمی مزاج و در خودفرورفتگی کودکی است که آمادگی تغییر و تحول ندارد. درختی که شاخه های آن گوناگون و هر کدام به طرفی کشیده شده اند، بیان گر حساسیت شدید کودکی است که موضوعات را به سادگی می فهمد و قادر به ارتباط با دیگران است؛ و همزمان به راحتی می تواند خود را با محیط سازگار کند.
آیا صورتک‌ها و آدمک‌ها، اشخاص خانواده‌ی کودک را نشان می‌دهند؟
نقاشی صورتک می تواند نشانگر مادر در نقاشی کودکان و به طور کلی تر خانواده‌ی کودک را نشان می‌دهد. شما می‌توانید مختصری از حالات احساسی کودک را با توجه به مکان هر صورتک در نقاشی، اینکه آدمک‌ها چگونه در کنار هم قرار گرفته اند (که نشان‌دهنده‌ی شخصی است که کودک حس نزدیکی با وی دارد)، اینکه کدام صورتک بزرگتر از همه به نظر می‌رسد (که بیانگر این است که از نگاه کودک، مهم‌ترین فرد خانواده کیست) و غیره، به دست آورید.

معنی ابر و باران در نقاشی بچه ها چیست؟
وجود ابرهای زیاد و همینطور باران در نقاشی کودک، می‌تواند نشان از این باشد که کودک در حال تجربه‌ی اضطراب یا ترس است. چنانچه کودک به طور ویژه این احساس ها را داشته باشد، امکان دارد خود را در حالی که زیر یک ابر ایستاده است، نقاشی کند.
رنگین کمان
خبر خوب این است که وجود رنگین کمان پر از رنگ نشان دهنده پیام های مثبت و احساس امید به آینده است. کودکی که در نقاشی هایش رنگین کمان می کشد، دید مثبتی به آینده دارد.
چه زمانی کشیدن نقاشی های خشونت آمیز جای نگرانی دارد؟
وقتی که کشیدن فقط یک نقاشی دارای خشونت است موضوع مهمی برای نگرانی نیست، تکرار آن به وسیله کودک به مشاوره به وسیله روانشناس کودک احتیاج دارد. مشاور می تواند مشخص کند که فرزند شما از چه چیزی رنج می برد.
هر چند کشیدن نقاشی های داری خشونت از سوی نوجوانان تا اندازه ای طبیعی است، ولی همراهی آن با نشانه ها انزوا، افسردگی، افت تحصیلی و پرخاشگری در او احتیاج به بررسی و مشاوره را نشان می دهد.
گردآوری: بخش روانشناسی بیتوته