آریا بانو - احساس غریبی کردن در کودک
احساس غریبی کردن در کودکان که از نظر علم روان پزشکی به این واکنش ترس از غریبه ها گفته می شود احساسی است که تمام مادران آن را در کودکان شان تجربه می کنند و اغلب کودکانی که به آن دچار می شوند در فاصله سنی 6 تا 12 ماه قرار دارند.
چرا کودکان احساس غریبی می کنند؟
احساس غریبی کودکان یکی از مراحل رشد برای فرزندتان به حساب می آید. شاید تجربه کرده باشید که کودکان تا قبل از سه ماهگی با دیدن شما خوشحال می شوند و واکنش خوبی از خود نشان می دهند و بسیار اجتماعی برخورد می کند اما بعد از سه ماهگی به صورت ناگهانی رفتارشان تغییر می کند و با دیدن افراد مختلف و غریبه ها بی قراری میکند و یا حتی گریه می کنند.
شاید برای شما این تغییر رفتار کمی عجیب باشد اما باید بدانید کودکان پس از سه ماه تازه متوجه تفاوت بین انسان ، حیوان و اشیا می شوند و تفاوت های آن ها را حس می کنند و در هشت ماهگی وجود مستقل شان را از مادر خود متوجه می شوند و چهره های آشنا را از غریبه ها تشخیص می دهند. و به همین دلیل زمانی که با افراد غریبه مواجه می شوند که آنها را نمی شناسند به شدت از خود واکنش نشان می دهند و به این صورت از خودشان در برابر آن ها محافظت می کنند.
این مرحله از رشد کودک را اضطراب هشت ماهگی می نامند و طبق تحقیقات انجام شده محققان متوجه شده اند که کودکان حساس تر یعنی کودکانی که در طول چند ماه اول بعد از تولدشان رابطه نزدیکی با مادرشان داشته اند به طور مثال تمام مدت در آغوش مادر بوده اند یا حتی شب ها در کنار آن ها می خوابیده‌ اند در هشت ماهگی هورمون استرس (کورتیزول) بیشتری ترشح می کنند و این مسئله باعث می شود که این دسته از کودکان در هنگام مواجه شدن با غریبه ها و یا حتی آشنا هایی که به ندرت آن ها را می بینند مانند اقوام؛ واکنش بیشتری نشان دهند و گریه کنند.
البته واکنش هر کودک در این دوره سنی متفاوت است و همه کودکان رفتار یکسانی از خود نشان نمی دهند؛ برخی کودکان آرام تر هستند و ممکن است با دیدن غریبه ها تنها در گوشه ای بنشینند و یا از آن مکان دور شوند و خود را پنهان کنند.
این دوره از دوره های ضروری برای رشد کودکان است و مرحله‌ ای گذراست و نشان از خجالتی بودن؛ ترسو بودن و یا غیر اجتماعی بودن کودک شما نیست و به مرور زمان این واکنش ها کمتر می شوند.

علائم نشان دهنده ترس کودک از غریبه ها
اگرچه علائمی که یک کودک هنگام رو به رو شدن با افراد غریبه از خود نشان می دهد با دیگر کودکان متفاوت است اما تحقیقات زیادی در سراسر دنیا برای پی بردن به این علائم صورت گرفته است. بر اساس یکی از تحقیقاتی که دانشگاه پیتسبورگ درباره این موضوع انجام داده است به طور کلی این علائم را به عنوان علائم ترس کودک از غریبه‌ها معرفی کرده است.
این نشانه ها عبارتند از:
• ساکت شدن ناگهانی کودک یا خیره شدن او همراه با ترس به فرد غریبه؛ هنگام مواجه شدن با آن فرد.
• بعضی کودکان بعد از دیدن یک فرد غریبه واکنش هایی مانند گریه کردن و یا نق زدن را افزایش می‌دهند که نشان از نا رضایتی و احساسات اوست.
• در بعضی از کودکان امکان دارد که پدر یا مادر خود را محکم بغل کنند و بخواهند خود را در آغوش والدینشان پنهان کنند و یا همچنین در صورت راه رفتن پدر یا مادرشان را میان فرد غریبه و خود قرار دهند و با ایجاد این مانع از فرد غریبه دور بمانند.

برای پیشگیری از غریبی کردن کودک چه کارهایی باید انجام دهیم؟
این مسئله که کودک شما قبل از دیدار با افراد ناآشنا و غریبه بتواند آماده شود تا حد بسیاری استرس و اضطراب را کاهش می‌دهد. برای این کار کافی است قبل از اینکه به مهمانی بروید یا مهمانی به منزل تان بیاید با کودک خود راجع به آن شخص صحبت کنید و از او نشانه‌ هایی به فرزند تان بدهید برای مثال بگویید: قراره بریم خونه دوستم همون خانومی که خیلی مهربونه و دفعه قبل اومد خونمون برات عروسک آورد.یادت میاد؟ و ...
می توانید این جمله ها را چند بار تکرار کنید تا کودکتان آن را به خاطر بسپارد و بیشتر کنجکاو شود تا با فرد مورد نظر آشنا شود یا به طور مثال زمانی که مهمان ها وارد خانه شما می شوند با کودکتان به استقبال آن ها بروید تا با افرادی که برای دیدن او آمده اند آشنا شود.
سپس فرصت دهید تا کودکتان هر طور که مایل است رفتار کند و او را به اجبار به دست مهمان ها ندهید. ممکن است در ابتدا بترسد و غریبی کند اما در ادامه به خاطر حس کنجکاوی و برای تأیید صحبت های شما از آن افراد؛ به مهمان ها نگاه می کند تا متوجه شباهت آن ها و توضیحات شما شود و پس از آن خیلی زود با مهمانان آشنا می شود و صمیمیت خود را نشان می دهد.
این مسئله نیاز به صبر و حوصله شما دارد زیرا هرچه کودک در فشار کمتری از سوی شما قرار بگیرد نگرانی و ترس را زودتر کنار می گذارد.
همچنین افراد می‌توانند در هر بار ملاقات با فرزندتان رفتارهای تکراری از خود نشان دهند تا کودک به وسیله آن رفتارها افراد را نیز به خاطر بیاورند و آن ها را سریعتر بشناسند به این منظور افراد می توانند به شیوه خاصی با کودک شما سلام کنند.
حتی ممکن است کودک؛ شما را با بازی هایی که با او انجام داده‌اید به یاد بیاورد. به طور مثال اگر شما دست زدن را به کودک آموزش دهید و دفعه بعد با دیدن کودک این عمل را انجام دهید کودک با سرعت بیشتری شما را به یاد می آورد.
یکی دیگر از روش هایی که می توانید ترس کودک خود را مهار کنید این است که هنگام احوال پرسی با دوست یا فامیلتان که برای کودکتان فرد جدید و نا آشنا محسوب می شود با او دست بدهید او را در آغوش بگیرید و ببوسید و یا هر نوع رفتاری که صمیمیت و اعتماد را به کودک شما القا کند تا کودک متوجه شود که والدینش این افراد را می شناسند و او را پذیرفته اند این روش باعث می شود تا فرزندتان شخص را زود تر و آسان تر بپذیرد.
در محیط‌های بیرون از خانه مثلاً در خیابان؛ مترو؛ سوپر مارکت و یا هر جای دیگری که غریبه ها حضور دارند ممکن است کودک دچار ترس و اضطراب شود در این زمان شما باید کودک را در آغوش گرفته و آرام کنید تا نسبت به دیگران احساس آرامش کند.
و همچنین اگر شما مادر و کودکی را در جایی مشاهده کردید سعی کنید که موجب آزار آن کودک نشوید به این منظور نباید سعی کنید که او را در آغوش بگیرید و یا از او بخواهید تا شما را ببوسد. اما اگر شما این کار را انجام ندهید کودک بیشتر دچار استرس می شود و بی تابی می کند.
تحت هیچ شرایطی کودکتان را مجبور نکنید که به قله کسی برود که نسبت به او او احساس غریبی و ترس می کند و او را مجبور به بوسیدن کسی نکنید حتی اگر این افراد دوست یا فامیل نزدیک تان باشد زیرا هر کس امکان دارد تست ترس را در کودک شما افزایش دهد حتی نزدیک ترین اقوام. همچنین از آنها خواهش کنید که برای ارتباط با کودک تان عجله نکند و مرحله به مرحله به او نزدیک شوند و این اجازه را به فرزندتان بدهند تا بتواند با آن‌ ها آشنا شود و ارتباط برقرار کند.
شما می توانید کودکتان را از سنین پایین تر به طور مرتب با افراد غریبه رو در رو و آشنا کنید تا از لحاظ اجتماعی ظرفیت بیشتری پیدا کند البته باید بیرون از خانه ارتباط او با دیگران و تعامل با آن ها را کنترل و مدیریت کنید و فقط زمانی به کودک اجازه دهید با افراد جدید بازی کنند که شما حضور داشته باشید و برای این کار رضایت و احساس امنیت داشته باشید.

غریبی کردن در کودکان بیشتر از دو سال
به طور معمول احساس ترس از افراد غریبه به مدت دو سال طول می کشد تا از بین برود اما اگر بعد از این زمان نیز ترس آن ها ادامه پیدا کرد باید از روش‌های دیگری برای ایجاد استقلال در کودکتان کمک بگیرید. هرچقدر که کودک شما مستقل تر باشد در هنگام روبرو شدن با غریبه ها اعتماد به نفس کافی و بیشتری دارد.
برای این که بتوانید استقلال کودک را افزایش دهید باید اجازه دهید تا کودک بعضی از کارها را خودش و به تنهایی انجام دهد به طور مثال برای درست کردن غذا به او اعتماد کنید و بگذارید تا به تنهایی این کار را انجام دهد همچنین او را با اسباب بازی هایش تنها بگذارید تا بتواند سرگرم شدن با اسباب بازی ها را بدون احتیاج به دیگران بیاموزد.
اجازه دهید تا فرزندتان با افراد جدید آشنا شود و برای خود تجربه هایی کسب کند ترس شما از اینکه کودکتان را با افراد غریبه آشنا کنید کمکی به استقلال او و درمان ترس او از افراد غریبه نمی‌کند. شما با مرور زمان متوجه میشوید که قرار نیست اتفاق بدی برای فرزندتان پیش بیاید.
اشتباهی که اغلب پدر و مادرها مرتکب می شوند خوابیدن در کنار کودک است. والدین باید از سنین پایین به فرزند خود کمک کند تا به طور مستقل و در اتاق خود تنها بخوابند و کم کم و مرحله به مرحله با این موضوع کنار بیایند.

ترس از غریبه ها امری طبیعی است که معمولاً از سه ماهگی کودکان آغاز می شود در واقع این واکنش کودک به خاطر مراقبت و محافظت از خود در برابر دیگران است که اغلب بعد از یک سالگی زمانی که کودک با چهره های جدید و بیشتر آشنا می شود کمتر می شود و این احساس کاهش می یابد.
شما باید به عنوان والدین با دانش نسبت به ترس کودک رفتار کنید و اگر راه و روش های آن را بدانید قبل از تولد دو سالگی فرزندتان احساس غریبی او از بین خواهد رفت. مهمترین چیز فرصت دادن به کودک و کم کردن انتظارت اطرافیان و دیگران نسبت به کودک شما است و می تواند به شما و فرزندتان کمک کند تا با رضایت و تجربه بیشتری این مرحله را پشت سر بگذارید.

اما اگر در این مرحله از زندگی کودکتان شکست بخورید و نتوانید ترس کودک از غریبه‌ها را در زمان خود درمان کنید ممکن است در بزرگسالی به نوعی ترس شدیدتر به نام اختلال اضطراب اجتماعی تبدیل شود برای همین اگر فکر می کنید ترس کودک شما نسبت به دیگر کودکان و از حد طبیعی بیشتر است و غیر منطقی به نظر می‌رسد و یا شما دانش کافی برای مواجه شدن با آن را ندارید بهتر است با یک روانشناس کودک در این زمینه صحبت کنید و از او مشاوره بخواهید همچنین اگر این غریبی کردن ها بعد از دو سالگی نیز ادامه داشت توصیه می شود تا به روانشناس کودک مراجعه کنید.
گردآوری: بخش کودکان بیتوته