آریا بانو - احساس گناه کودک + بهترین روش درمان
از همان کودکی تا به امروز، در مقابل کار اشتباه خود احساس گناه می کردیم. اگر ظرف مورد علاقه ی مادر خود را می شکستیم؛ حس عذاب وجدان و گناه را در خود حس می کردیم که همین احساس سبب می شد کار اشتباهمان را جبران کنیم، بنابراین احساس گناه از دوران کودکی همراه ما بوده. در ادامه مقاله به توضیح ابعاد مختلف احساس گناه در کودکان می پردازیم.
احساس گناه در کودکان:
احساس گناه در کودکان یکی از مسائل پیچیده و مشکل در روان شناسی کودک است. کودکان نیز مانند والدین خود به دنبال انجام عمل اشتباه، حس گناه و عذاب وجدان را تجربه می کنند و این احساس در روند رشدی آنها موضوعی طبیعی است.
این احساس به فرزند شما کمک می کند؛ از رفتارهای پرخاشگرانه که اجتماع آنها نمی پذیرد، دور شود. احساس گناه ناخوشایند است که به دنبال انجام عمل اشتباه در فرد ایجاد می شود؛ بنابراین فرد سعی می کند که برای جلوگیری از تکرار این احساس ناخوشایند؛ از عمل مجدد خودداری کند.
حس گناه در دوران کودکی به عنوان بخشی از رشد عادی محسوب می شود و اغلب والدین از اینکه کودکشان این حس را نداشته باشد احساس نارضایتی می کنند، اما در کنار این موضوع؛ نگرانی برای رشد بیش از اندازه ی این احساس در کودک نیز وجود دارد.
این موضوع می تواند با اختلال اضطراب فراگیر؛ که کودک همواره احساس نگرانی دارد و دائما تحریک می شود، مرتبط باشد. به یاد داشته باشید احساس گناه در روند رشد کودکان تا زمانی عادی است که آنها دائما احساس گناه و عذاب وجدان نداشته باشند، در این صورت می تواند سبب اضطراب بیش از حد، افسردگی، گوشه گیری و.. در کودک شود.
دلیل احساس گناه در کودکان چیست؟
کودکان با قوانینی که پدر و مادر، جامعه و زندگی برای آنها وضع می کنند بزرگ می شوند؛ بنابراین اگر به این قوانین پایبند باشند مورد تشویق قرار می گیرند و در غیر این صورت؛ سرزنش و توبیخ والدین را دریافت می کنند. بنابراین آنها می آموزند که هر رفتار، پیامدی دارد و باید به قوانین احترام بگذارند؛ در این فرآیند آنها رفتارهای اجتماعی را می آموزند.
سن 3 تا 6 سالگی سن آموختن حس گناه در کودکان است. در این مرحله ی رشد شناختی؛ آنها یاد می گیرند که اطرافیان ممکن است از رفتارشان ناراحت شوند( قبل از این دوره، کودک قادر به درک کامل احساس اطرافیان خود نیست) بنابراین با قوانینی که از جانب والدین وضع می شود و مقدار حساسیت آنها درباره رعایت این مقررات؛ تخطی از آنها سبب ایجاد حس گناه در کودک می شود.
بنابراین والدین نباید معیارهای مختص خوشان را برای کودک در نظر بگیرند زیرا کودک حتی اگر ناخواسته آنها را زیر پا بگذارد، به شدت احساس گناه خواهد کرد. طبق تمام موارد گفته شده پرورش احساس گناه در کودکان به نحوه تربیت والدین مربوط است.

احساس گناه ناسالم در کودکان
اینکه چگونه می توان از احساس منفی و ناسالم گناه در کودکان جلوگیری کرد؛ به نحوه ی تربیت والدین برمی گردد. احساس گناه زمانی می تواند برای کودکی مفید باشد که احساس قدرت در او ایجاد کند، به گونه ای که کودک یک عزم قوی برای جبران عمل اشتباهش در خود احساس کند.
بنابراین والدین باید بر کارهای اشتباه تمرکز کنند نه بر رفتار کودک؛ اینگونه می توانند به کودک بفهمانند که خود او مشکلی ندارد بلکه فقط مسیری که انتخاب کرده نادرست است و می تواند اثرات منفی به دنبال داشته باشد.
اگر کودک شما احساسی است ممکن است از رفتارهای کوچک ناخواسته آسیب ببیند بنابراین این موضوع را مدنظر قرار دهید.
چگونه می توان از احساس گناه ناسالم در کودکان جلوگیری کرد؟
• کودکان نسخه ای از والدین هستند، آنها تمامی رفتار والدین را تماشا می کنند و بر اساس درکی که دارند، آن را تجزیه می کنند و سپس دست به تکرار می زنند. بنابراین به یاد داشته باشید؛ والدین معیار کودکان برای رفتارشان هستند. برخی کودکان درست مثل والدینشان؛ خود را مقصر می دانند و دائما تکرار می کنند؛ من نمی توانم کاری را درست انجام دهم.
• به یاد داشته باشید شما به عنوان والدین وظیفه ی راهنمایی و تربیت فرزندان را بر عهده دارید اما نباید به گونه ای رفتار کنید که؛ شخصیت کودک زیر سوال رود و احساس تحقیر کند. بنابراین به گونه ای رفتار کنید که کودک متوجه شود.
تذکر و راهنمایی شما مربوط به کاری نادرستی است که انجام شده نه خود کودک مثلا نگویید؛ خیلی نادان هستی! بلکه بگویید؛ کاری که کردی بدون فکر بود!
• برای کاهش احساس گناه منفی در کودکان، می توانید بین یک عمل اشتباه و پیامد آن ارتباط برقرار کنید به عنوان مثال اگر کودکتان غذای کودک دیگری را برداشت برای او این گونه شرح دهید؛ دوست تو منتظر خوردن غذا بود اما الان ناراحت شده چون تو غذاشو برداشتی.
• در صورتی که بین والدین مشاجره به وجود آمد؛ به کودک بگویید که این بحث هیچ ارتباطی به او و یا رفتاهای او ندارد. در غیر این صورت کودک می تواند با احساس گناه بی جا درباره این مشاجره، دچار اضطراب و افسردگی شود.
• هیچ گاه محبت کودک را در گرو انجام کاری از جانب او نگذارید. مثلا نگویید؛ اگر منو دوست داری باید مسواک بزنی، اگر منو دوست داری این لقمه رو بخور، منو دوست نداری که این کارو انجام نمیدی؟ و ... این جملات باعث می شوند کودک کاری را برخلاف میلش انجام دهد و به دنبال این موضوع، حتی ممکن است سبب نفرت او از آن شخص در لحظه شود. در این صورت اگر آن کار را انجام ندهد حس بدی به خود دارد و احساس گناه می کند.
• خیلی از والدین حین عصبانیت کلماتی را به زبان می آورند که ممکن است سبب آسیب منفی گناه در کودک شوند مثلا؛ من از دست تو پیر شدم، کاش خدا منو بکشه از دستت راحت بشم، تو آخر منو می کشی و... این جملات بسیار مخرب هستند و می توانند به کودک احساس گناه شدیدی القا کنند.
• کودکانتان را مقصر کوتاهی خود معرفی نکنید جملاتی مثل؛ یه کار ازت خواستم، تقصیر تو بود خواهرت آسیب دید و... با این جملات نمی توانید موضوع را درست کنید اما می توانید اعتماد به نفس فرزند خود را از بین ببرید و احساس گناه و ناکارآمدی را در کودک پرورش دهید.
• هیچ گاه پیشنهادهایی از قبیل؛ بچه دار نشو بچه فقط دردسر داره و... را در حضور کودکتان به بقیه ارائه ندهید این رفتار می تواند تاثیر مخربی بر کودک داشته باشد.
• هنگامی که یک زوج تصمیم بر وارد کردن عضوی جدید به خانواده خود می گیرند، یعنی به آمادگی کامل روحی و روانی رسیده اند؛ لذا تمامی کارهایی که برای فرزند خود انجام میدهند از قبیل؛ لباس پوشاندن، دستشویی بردن، تمیز کردن و... باید بدون منت و غر زدن انجام شود تا احساس گناه را در کودک شکل نگیرد.

چگونه می توان این احساس گناه منفی را درمان کرد؟
ابتدا باید والدین، درک درستی از مسئولیت های خود داشته باشند و بدانند این احساس گناه منفی تا چه مقدار ناشی از تربیت و رفتارهای غلط آنها بوده است، سپس باید روحیات کودک را بشناسند و از این که تمام اشتباهات او را در یک برخورد به او تذکر دهند خودداری کنند.
1) انتقاد با آرامش:
والدین وظیفه دارند انرژی منفی خود را در برخورد با فرزندشان فراموش کنند و از برخورد خشن و پرخاشگرانه اجتناب کنند. غم و اندوه می تواند بر روحیه و احساسات کودک تاثیر منفی بگذارد.
2) میانه روی در مقررات وضع شده:
رعایت قوانین را در حد وسط نگه دارید به این معنی که؛ سختگیری زیاد و یا راحت گذاشتن کودک را رها کنید. هر دو مورد می توانند زمینه ساز مشکلات روحی در فرزند باشد. والدینی که بسیار سختگیر هستند می توانند حس منفی گناه را تقویت کنند.

نیاز به مشاوه:
در صورتی که احساس کردید کودک شما به شدت احساس گناه می کند، به شکلی که از انجام هر عملی خودداری می کند زیرا حس می کند ممکن است مشکلی ایجاد کند؛ حتما با متخصص تماس بگیرید، زیرا این احساس می تواند در آینده در روابط اجتماعی، اعتماد به نفس او اختلال ایجاد کند و حتی سبب افسردگی در کودک شود.
گردآوری: بخش کودکان بیتوته